Gezichtsuitdrukking zegt meer dan duizend woorden
26 september 2008
Mensen praten om informatie uit te wisselen. Maar om iemand goed te
begrijpen is alleen de inhoud van de tekst onvoldoende. Pas met de
juiste intonatie en gezichtsuitdrukking krijgt de tekst betekenis.
Door dit bewust te doen, kunnen mensen hun communicatievaardigheden
verbeteren. Pashiera Barkhuysen promoveert op 3 oktober aan de
Universiteit van Tilburg.
De extra informatielaag die je tijdens het spreken aan de tekst
toevoegt, heet prosodie. De belangrijkste conclusie is dat prosodie
behalve in de stem ook in de gezichtsuitdrukking zit. Verder blijkt
dat auditieve en visuele informatie samen effectiever zijn dan de
informatie apart.
Dat een tekst meer is dan een serie woorden merk je meteen als je een
verhaal voorleest, bijvoorbeeld Roodkapje en de Boze Wolf. Aan het
eind van een zin daalt je stem. Je verandert van toonhoogte wanneer de
Wolf spreekt. Bepaalde woorden krijgen extra nadruk. `Grootmoeder, wat
heeft u een grote mond!' `Dat is om je beter op te kunnen vreten!' Je
gebruikt niet alleen je stem om het verhaal eng te maken, je gaat er
ook eng bij kijken. Bij voorlezen doe je dat bewust. Hetzelfde gebeurt
onbewust wanneer je met iemand praat.
Tsjechische proefpersonen
Barkhuysen gebruikte verschillende methoden om het effect van de
inhoud en de overige informatie te onderscheiden. Tsjechische
proefpersonen kregen videoclips aangeboden met Nederlandse zinnen als
`God, ik voel me geweldig!', of `Ik wil slapen en nooit meer wakker
worden.' Sommigen kregen zowel beeld als geluid aangeboden, anderen
alleen geluid of alleen beeld. De Tsjechen konden in alle gevallen
aangeven of de zin positief of negatief geladen was. Onderzoek met
Nederlandse proefpersonen toonde ondermeer aan dat mensen zowel kunnen
horen als zien wanneer iemand is uitgesproken.
Thatcher
Onderzoek naar prosodie geeft inzicht in interacties tussen sprekers
en luisteraars. Dat is relevant voor het ontwikkelen van
spraakcomputers, zoals de NS-reisplanner. Het verklaart ook bepaalde
communicatieproblemen. Sommige mensen worden bijvoorbeeld vaak
onderbroken. Dat is geen kwestie van gebrek aan dominantie. De
vroegere Britse premier Thatcher werd ook regelmatig geïnterrumpeerd.
Daar trok de Iron Lady zich niets van aan, zij sprak gewoon door. Maar
onbewust gaf ze signalen af dat ze was uitgesproken. Een oplossing is
de intonatie aan te passen en pas terug te kijken nadat je klaar
bent.
..............................
Meer informatie:
* drs. Pashiera Barkhuysen (Universiteit van Tilburg)
* p.n.barkhuysen@uvt.nl
* promotie: 3 oktober
* promotor: prof. dr. Marc Swerts, t.: +31(0)13 466 29 22
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek