Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht

PB08-066
25 september 2008

Banengroei 2 procent in tweede kwartaal 2008

· 154 duizend banen meer
· hoogste banengroei in zakelijke dienstverlening en handel · vertraging bij horeca en uitzendbranche · CAO-lonen nemen versneld toe · loonkostenstijging per werknemer hoogste in vier jaar

In het tweede kwartaal van 2008 waren er 154 duizend banen van werknemers meer dan in hetzelfde kwartaal van 2007. Dit is een stijging van 2,0 procent. Deze stijging is lager dan in het topjaar 2007 toen er door een groei van 2,7 procent meer dan 200 duizend banen bijkwamen. De stijging is echter hoger dan in 2006, eveneens een jaar met een voorspoedige economische groei. In het tweede kwartaal van 2008 waren er voor het eerst meer dan 8 miljoen banen van werknemers. In vergelijking met vier jaar geleden een groei van 500 duizend. Dit blijkt uit cijfers van het CBS. De banengroei was het hoogst in de twee bedrijfstakken met de meeste werknemers: zakelijke dienstverlening (3,6 procent) en handel (3,2 procent). Ook de zorg blijft een banenmotor. In de industrie en bij de overheid kwamen er nauwelijks banen bij. De vertraging in de banengroei deed zich vooral voor bij de zakelijke dienstverlening en bij de horeca. In de zakelijke dienstverlening steeg het aantal uitzendbanen minder dan in eerdere kwartalen.
De lonen en salarissen per arbeidsjaar waren in het tweede kwartaal van dit jaar 3,9 procent hoger dan in het tweede kwartaal van 2007. De CAO- loonstijging trok over de hele linie flink aan tot gemiddeld 3,4 procent. ln.... kwam door hogere werkgeverslasten voor de zorgverzekering, werkloosheid Daarnaast was er ook sprake van een incidentele loonstijging. De loonkosten per arbeidsjaar stegen in deze periode met 4,2 procent nog iets harder. Dit sbc.... de niet-commerciële dienstverlening (overheid, onderwijs en zorg) de laagste. en arbeidsongeschiktheid. Deze loonkostenstijging is de hoogste in vier jaar. Rond de gemiddelde stijging van 4,2 procent is er overigens sprake van een aanzienlijke spreiding naar bedrijfstak. De bouw noteerde de hoogste stijging,

w Technische toelichting
w Achtergrondinformatie over de ramingen w Net als bij de economische groei worden ook van banen en lonen meerdere ramingen samengesteld en gepubliceerd over een kwartaal. De eerste raming CBS Persbericht PB08-066 pagina 1 van 6

of flash-raming wordt uiterlijk 45 dagen na afloop van een kwartaal gepubliceerd in het persbericht economische groei. De cijfers van de eerste raming kunnen wijzigen op grond van nieuwe statistische broninformatie die nadien beschikbaar komt. In de tweede raming die uiterlijk 90 dagen na afloop van een kwartaal wordt gepubliceerd, is deze nieuwe en meer uitgebreide statistische informatie verwerkt. Op dat moment komen bovendien meer detailgegevens beschikbaar. Bij de afsluiting van het vierde kwartaal komt tevens de eerste raming van het jaar gereed en worden de eerste drie kwartalen opnieuw vastgesteld.
Ook nadien kunnen de cijfers nog worden aangepast. De kwartaalgegevens worden namelijk eenmaal per jaar in juli geijkt aan de jaarcijfers van de Nationale rekeningen die volgens een vaste cyclus van drie opeenvolgende ramingen (voorlopige raming, nader voorlopige raming en definitieve raming) worden herzien. Ook hier is sprake van steeds betere en meer gedetailleerde statistische informatie op basis waarvan de ramingen kunnen worden verrijkt. Bronnen en definities
De gegevens in dit persbericht zijn ontleend aan de Arbeidsrekeningen die deel uitmaken van de Nationale rekeningen. Bij het samenstellen van de Arbeidsrekeningen worden diverse bronnen met arbeidsgegevens geïntegreerd tot een samenhangend stelsel.
De gegevens in dit persbericht hebben uitsluitend betrekking op banen van werknemers. Zelfstandigen blijven dus buiten beschouwing. Het aantal banen van werknemers in de Arbeidsrekeningen is het gemiddelde aantal banen in een kwartaal of in een jaar. Voor de banen worden ook seizoengecorrigeerde kwartaalcijfers gepubliceerd. Hierdoor is vergelijking van kwartaal op kwartaal mogelijk. Omslagen in de ontwikkeling worden bij seizoengecorrigeerde cijfers eerder zichtbaar. De seizoengecorrigeerde cijfers van voorgaande kwartalen kunnen bij toevoeging van een nieuw kwartaal fractioneel zijn veranderd door herberekening van het seizoenpatroon.
De werknemers die vóór 2006 werkzaam waren bij de ziekenfondsen werden geboekt bij de bedrijfstak openbaar bestuur. Na de invoering van het nieuwe zorgstelsel worden zij geboekt bij de financiële instellingen (verzekeraars). De overboeking betreft 10 duizend banen. Voor deze overboeking zijn de tijdreeksen niet gecorrigeerd.

CBS Persbericht PB08-066 pagina 2 van 6

Tabel 1. Banen van werknemers naar bedrijfstak

2006 2007 2007 2008 II III IV I II 1 000 banen Landbouw en visserij 129 131 133 145 125 119 131 Industrie 1) 932 935 936 935 937 932 939 Bouwnijverheid 387 392 393 392 393 389 398 Handel 1 249 1 290 1 285 1 300 1 308 1 311 1 326 Horeca 279 291 297 299 290 287 299 Vervoer en communicatie 453 460 462 462 462 464 468 Financiële instellingen 284 287 286 286 287 289 288 Zakelijke dienstverlening 1 440 1 532 1 547 1 569 1 531 1 546 1 602 Openbaar bestuur 516 512 513 508 514 513 513 Gesubsidieerd onderwijs 441 450 453 442 454 458 457 Gezondheids- en welzijnszorg 1 183 1 214 1 212 1 218 1 226 1 232 1 239 Cultuur en overige dienstverlening 331 335 334 333 341 339 343 Totaal 7 625 7 829 7 851 7 888 7 867 7 881 8 005 %-verandering t.o.v. dezelfde periode van het voorgaande jaar Landbouw en visserij -0,3 1,3 4,2 0,0 -1,4 -0,7 -1,7 Industrie 1) -0,7 0,2 0,3 0,5 0,5 0,3 0,3 Bouwnijverheid 0,1 1,2 1,6 0,8 0,7 0,0 1,2 Handel 1,2 3,2 3,3 3,7 3,5 3,6 3,2 Horeca 2,9 4,4 3,9 3,6 6,8 2,5 0,6 Vervoer en communicatie -1,0 1,6 2,0 1,6 1,6 1,7 1,5 Financiële instellingen 3,1 1,0 0,4 1,5 1,0 0,8 0,7 Zakelijke dienstverlening 7,0 6,4 7,1 5,9 5,2 4,3 3,6 Openbaar bestuur -1,6 -0,8 -1,1 -1,0 -0,8 -0,2 0,1 Gesubsidieerd onderwijs 0,2 2,0 1,9 2,2 2,0 1,4 0,8 Gezondheids- en welzijnszorg 2,0 2,7 2,9 2,2 2,6 2,5 2,2 Cultuur en overige dienstverlening -0,4 1,1 0,4 0,7 2,5 2,7 2,8 Totaal 1,7 2,7 2,8 2,6 2,6 2,2 2,0 1) Inclusief de bedrijfstakken delfstoffenwinning en energie- en waterleidingsbedrijven Bron: CBS

CBS Persbericht PB08-066 pagina 3 van 6

Tabel 2. Banen van werknemers naar economische activiteit, seizoengecorrigeerd
2006 2007 2007 2008 II III IV I II 1 000 banen Landbouw en visserij 129 131 133 130 129 131 130 Industrie 1) 932 935 934 935 936 936 937 Bouwnijverheid 387 392 392 390 392 394 396 Handel, horeca, vervoer, communicatie 1 981 2 041 2 034 2 048 2 068 2 076 2 085 Financiële- en zakelijke dienstverlening 1 724 1 819 1 812 1 828 1 844 1 857 1 868 Niet commerciële dienstverlening 2 471 2 511 2 506 2 511 2 530 2 541 2 547 Totaal 7 625 7 829 7 811 7 842 7 900 7 934 7 963 %-verandering t.o.v. vorige periode 2) Landbouw en visserij -0,3 1,3 0,3 -1,8 -0,7 1,2 -0,5 Industrie 1) -0,7 0,2 0,1 0,1 0,1 0,0 0,1 Bouwnijverheid 0,1 1,2 -0,4 -0,3 0,4 0,4 0,7 Handel, horeca, vervoer, communicatie 0,9 3,0 0,9 0,7 1,0 0,4 0,4 Financiële- en zakelijke dienstverlening 6,3 5,5 1,2 0,9 0,9 0,7 0,6 Niet commerciële dienstverlening 0,6 1,6 0,3 0,2 0,8 0,4 0,2 Totaal 1,7 2,7 0,6 0,4 0,7 0,4 0,4 1) Inclusief de bedrijfstakken delfstoffenwinning en energie- en waterleidingsbedrijven 2) Gecorrigeerd voor seizoeninvloeden
Bron: CBS

Tabel 3. Arbeidsvolume van werknemers naar economische activiteit 2006 2007 2007 2008 II III IV I II %-verandering t.o.v. dezelfde periode van het voorgaande jaar Landbouw en visserij 0,1 1,3 4,1 0,2 -1,2 -0,8 -1,6 Industrie 1) -0,8 0,2 0,2 0,5 0,5 0,2 0,2 Bouwnijverheid -0,2 1,1 1,5 0,8 0,7 0,0 1,1 Handel, horeca, vervoer, communicatie 1,0 2,8 2,8 3,0 3,2 2,9 2,3 Financiële- en zakelijke dienstverlening 5,9 5,2 5,7 5,1 4,5 3,9 3,0 Niet commerciële dienstverlening 0,7 1,5 1,4 1,2 1,7 1,5 1,3 Totaal 1,6 2,4 2,6 2,3 2,4 2,1 1,7 1) Inclusief de bedrijfstakken delfstoffenwinning en energie- en waterleidingsbedrijven Bron: CBS

CBS Persbericht PB08-066 pagina 4 van 6

Tabel 4. Lonen en salarissen per arbeidsjaar naar economische activiteit 2006 2007 2007 2008 II III IV I II %-verandering t.o.v. dezelfde periode van het voorgaande jaar Landbouw en visserij 1,8 2,4 -0,1 5,1 6,3 3,1 4,6 Industrie 1) 2,8 3,4 2,9 2,5 4,7 4,5 4,1 Bouwnijverheid 2,7 4,1 2,5 3,7 4,1 4,2 5,7 Handel, horeca, vervoer, communicatie 2,4 2,8 2,2 3,2 2,3 3,3 3,5 Financiële- en zakelijke dienstverlening 1,9 4,5 2,4 4,2 6,7 1,6 4,0 Niet commerciële dienstverlening 2,6 2,9 2,6 2,7 3,0 2,5 3,4 Totaal 2,6 3,5 2,5 3,3 4,2 2,9 3,9 1) Inclusief de bedrijfstakken delfstoffenwinning en energie- en waterleidingsbedrijven Bron: CBS

Tabel 5. Loonkosten per arbeidsjaar naar economische activiteit 2006 2007 2007 2008 II III IV I II %-verandering t.o.v. dezelfde periode van het voorgaande jaar Landbouw en visserij 1,3 1,9 -0,6 4,6 5,8 3,5 5,0 Industrie 1) 2,9 3,2 2,7 2,3 4,5 4,7 4,4 Bouwnijverheid 2,8 3,5 2,1 3,3 3,4 4,0 6,0 Handel, horeca, vervoer, communicatie 2,4 2,6 1,9 3,0 2,0 3,6 3,8 Financiële- en zakelijke dienstverlening 1,7 4,1 2,0 3,8 6,4 1,9 4,3 Niet commerciële dienstverlening 2,1 2,5 2,2 2,1 2,6 2,7 3,7 Totaal 2,4 3,2 2,2 2,9 3,8 3,1 4,2 1) Inclusief de bedrijfstakken delfstoffenwinning en energie- en waterleidingsbedrijven Bron: CBS

CBS Persbericht PB08-066 pagina 5 van 6

Banen van werknemers

x1000
8100

8000
7900
7800
7700
7600
7500
7400
7300
I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Oorspronkelijk Seizoengecorrigeerd Bron: CBS

CBS Persbericht PB08-066 pagina 6 van 6


---- -- Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht

PB08-067
25 september 2008 Economische groei tweede kwartaal 2008 9.30 uur bijgesteld tot 3,0 procent · Opwaartse bijstelling met 0,2 procentpunt · Fors meer productie bouw en aardgas · Afnemende groei in andere bedrijfstakken · Uitvoer en overheidsconsumptie groeien langzamer, investeringen sneller De Nederlandse economie is in het tweede kwartaal van 2008 met 3,0 procent gegroeid ten opzichte van een jaar eerder. Deze tweede raming van de economische groei is 0,2 procentpunt hoger dan de eerste raming van 14 augustus. De groei is behaald met een werkdag meer dan in het tweede kwartaal van 2007. Dit blijkt uit cijfers van het CBS. De economische groei is in het tweede kwartaal van 2008 lager dan gemiddeld in 2007. Zowel de uitvoer als de overheidsconsumptie groeide minder snel. De investeringsgroei trok echter sterk aan. Afgezien van aardgas en de bouw was de productiegroei in alle bedrijfstakken minder dan in 2007.

Opwaartse bijstelling
De investeringsgroei komt dit kwartaal hoger uit dan bij de eerste raming. Dit geldt zowel voor bouwwerken als machines. De productie wordt vooral hoger geraamd in de bouwnijverheid. Daarnaast komen ook de delfstoffenwinning en de zakelijke dienstverlening hoger uit dan eerder geraamd.

Kwartaal-op-kwartaalgroei 0,1 procent De Nederlandse economie groeide in het tweede kwartaal met 0,1 procent ten opzichte van het eerste kwartaal van 2008. Hierbij is rekening gehouden met ln.... procentpunt hoger dan bij de eerste raming. De kwartaal-op-kwartaalgroei is werkdag- en seizoenseffecten. De kwartaal-op-kwartaalgroei is 0,1 de laagste in meer dan drie jaar. sbc.... In het tweede kwartaal van 2008 was het volume van de uitvoer van goederen

Uitvoer groeit langzamer, investeringen sneller w en diensten 4,1 procent hoger dan in het tweede kwartaal van 2007. De groei is duidelijk lager dan de 6,5 procent in heel 2007. Dit geldt vooral voor de w wederuitvoer. De invoer nam, met een groei van 5,1 procent, sneller toe dan de uitvoer.
w
CBS Persbericht PB08-067 pagina 1 van 6

De investeringen groeiden in het tweede kwartaal met liefst 9,8 procent ten opzichte van een jaar eerder. Er werd vooral veel meer geïnvesteerd in bedrijfsgebouwen en computers.
De consumptie van huishoudens is met 2,3 procent gegroeid. Dit is in lijn met 2007 maar hangt voor een groot deel samen met een hoger aardgasverbruik en met de nieuwe eigen bijdragen in de zorg. De bestedingen aan duurzame consumptiegoederen namen veel minder snel toe dan vorig jaar. Aan voeding en in de horeca werd zelfs minder besteed. De overheidsconsumptie was slechts 0,4 procent hoger dan in hetzelfde kwartaal van vorig jaar. De groei kwam grotendeels voor rekening van hogere reële uitgaven aan de zorg.

Vooral bouw en aardgas trekkers economische groei
De bouwproductie was 7,4 procent hoger dan een jaar geleden. Vooral in bedrijfsgebouwen, maar ook in woningen en GWW-werken werd flink meer geïnvesteerd. In de delfstoffenwinning was de productie zelfs meer dan een kwart hoger dankzij fors hogere afzet van aardgas in binnen- en buitenland. In alle andere bedrijfstakken was de groei van de productie minder dan gemiddeld in 2007. Bij de commerciële dienstverleners was de groeivertraging het sterkst bij de uitzendbureaus, de detail- en groothandel en de horeca. In de industrie was er over de hele linie sprake van een groeivertraging.

Technische toelichting
Achtergrondinformatie over de ramingen
Er worden meerdere ramingen samengesteld en gepubliceerd van de economische groei in een kwartaal. De eerste raming of flash-raming wordt uiterlijk 45 dagen na afloop van een kwartaal gepubliceerd. De cijfers van de eerste raming kunnen wijzigen op grond van nieuwe statistische broninformatie die nadien beschikbaar komt. In de tweede raming die uiterlijk 90 dagen na afloop van een kwartaal wordt gepubliceerd, is deze nieuwe en meer uitgebreide statistische informatie verwerkt. Op dat moment komen bovendien meer detailgegevens beschikbaar. Bij de afsluiting van het vierde kwartaal komt tevens de eerste raming van het jaar gereed en worden de eerste drie kwartalen opnieuw vastgesteld.
Ook nadien kunnen de cijfers nog worden aangepast. De kwartaalgegevens worden namelijk eenmaal per jaar in juli geijkt aan de jaarcijfers van de Nationale rekeningen die volgens een vaste cyclus van drie opeenvolgende ramingen (voorlopige raming, nader voorlopige raming en definitieve raming) worden herzien. Ook hier is sprake van steeds betere en meer gedetailleerde statistische informatie op basis waarvan de ramingen kunnen worden verrijkt. Meer informatie over de bijstellingen in de ramingen van de economische groei is te vinden op de website van het CBS onder de themapagina macro- economie/methoden/onderzoeksbeschrijvingen/bijstellingen. Werkgelegenheid
In het persbericht over de eerste raming van de economische groei in een kwartaal wordt conform Europese afspraken tevens een eerste raming van de werkgelegenheid in dat kwartaal gepubliceerd. Deze raming heeft uitsluitend betrekking op werknemers. Zelfstandigen blijven buiten beschouwing. De raming luidt zowel in banen als in arbeidsjaren (=voltijdbanen). De tweede raming van de werkgelegenheid met daarbij een verdeling van de werkgelegenheid naar bedrijfstakken wordt gepubliceerd in een afzonderlijk persbericht tegelijkertijd met de verschijning van het persbericht over de tweede raming van de economische groei op kwartaalbasis. De ontwikkeling CBS Persbericht PB08-067 pagina 2 van 6

van het aantal banen is (vooral) gebaseerd op de Polisadministratie van het UWV. De Belastingdienst verzamelt de gemeenschappelijke loonaangifte van bedrijven t.b.v. Belastingdienst, UWV en CBS.
Seizoengecorrigeerde gegevens
Normale praktijk is dat mutaties worden berekend ten opzichte van het vergelijkbare kwartaal van het voorafgaande jaar. Om een zo goed mogelijk beeld te geven van de conjuncturele stand van zaken wordt de groei voor enkele variabelen zoals het bbp ook ten opzichte van het voorgaande kwartaal berekend. Hierbij wordt gecorrigeerd voor seizoen- en werkdageffecten. Bij het uitkomen van nieuwe kwartaalcijfers wordt deze seizoencorrectie steeds opnieuw doorgerekend. Dit leidt doorgaans tot geringe bijstellingen van eerder geraamde cijfers, incidenteel tot meer substantiële bijstellingen. Jaarcijfers
Het persbericht over de tweede raming van de economische groei voor het eerste kwartaal bevat additionele gegevens over het productie- en bestedingendeel van de jaarpublicatie Nationale rekeningen. In dat persbericht worden daarom drie extra tabellen opgenomen met enkele nieuwe jaarcijfers.
Zorgstelsel
Met ingang van 1 januari 2008 is een verplicht eigen risico ingevoerd in de basisverzekering voor de zorg. Deze eigen risico betalingen worden geboekt als een uitgave van huishoudens. Hierdoor komt de mutatie van de consumptie van huishoudens dit jaar circa een half procent hoger uit, de mutatie van de consumptie overheid circa een procent lager. Hiervoor is in de tabellen niet gecorrigeerd.
Aanvullende informatie
Aanvullende informatie over de ontwikkelingen binnen de Nederlandse economie in het tweede kwartaal van 2008 is te vinden op de website van het CBS en is bereikbaar via links bij het persbericht.

CBS Persbericht PB08-067 pagina 3 van 6

Bruto binnenlands product (volume)

% mld euro 10 123 8 119 6 115 4 111 2 107 0 103
-2 99 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 %-mutatie t.o.v. dezelfde periode een jaar eerder (links) seizoengecorrigeerd, mld euro prijsniveau 2000 (rechts) Bron: CBS.

CBS Persbericht PB08-067 pagina 4 van 6

Tabel 1: Bruto binnenlands product (marktprijzen) Waarde Volumeverandering t.o.v.
zelfde periode vorig jaar voorgaande periode 1) # mld euro % % 2005 513,4 2,0 . 2006 539,9 3,4 . 2007 567,1 3,5 . 2005-I 124,9 1,0 0,1 II 130,2 2,2 1,2 III 124,3 2,6 0,9 IV 134,1 2,4 0,4 2006-I 132,4 3,7 0,8 II 136,7 3,4 1,5 III 129,9 3,0 0,3 IV 141,0 3,3 0,8 2007-I 138,8 2,9 0,8 II 142,9 2,9 0,8 III 136,8 4,0 1,1 IV 148,6 4,1 1,3 2008-I 146,3 3,3 0,4 II 149,6 3,0 # 0,1 1) Gecorrigeerd voor seizoeninvloeden en werkdageffecten. #) Deze cijfers zijn bijgesteld. Achtergrondinformatie staat in de technische toelichting. Bron: CBS.

Tabel 2: Goederen- en dienstentotalen
2007 2007 2008 II III IV I II # Volumemutaties in % t.o.v. een jaar eerder Consumptieve bestedingen 2,4 1,6 2,9 2,9 1,7 1,6 w.v. door huishoudens 2,1 1,1 2,4 3,2 2,3 2,3 door overheid 3,0 2,5 3,8 2,2 0,5 0,4 Investeringen in vaste activa 4,9 3,7 5,0 1,7 7,2 9,8 Veranderingen voorraden 1) -0,4 -1,3 -0,2 0,2 0,5 -1,1 Nationale bestedingen 2,7 2,3 3,6 2,3 3,8 3,7 Uitvoer goederen en diensten 6,5 5,9 7,6 6,4 6,5 4,1 Invoer goederen en diensten 5,7 5,5 7,3 4,1 7,6 5,1 Bruto binnenlands product 3,5 2,9 4,0 4,1 3,3 3,0 1) In procenten van het bbp in constante prijzen. #) Deze cijfers zijn bijgesteld. Achtergrondinformatie staat in de technische toelichting. Bron: CBS.

CBS Persbericht PB08-067 pagina 5 van 6

Tabel 3: Toegevoegde waarde van producenten (bruto, basisprijzen) 2007 2007 2008 II III IV I II # Volumemutaties in % t.o.v. een jaar eerder Producenten van:
Goederen 2,9 1,7 4,2 6,6 6,6 5,6 Landbouw en visserij 1,7 1,9 -0,1 1,8 3,2 -0,2 Industrie en energie: 2,2 -0,1 4,6 8,2 6,4 5,6 w.o. Industrie 3,2 3,9 2,2 0,9 1,5 1,9 Delfstoffenwinning -0,2 -14,7 29,7 33,7 23,9 28,2 Bouwnijverheid 5,8 7,2 4,6 3,0 8,2 7,4 Commerciële diensten 4,5 4,5 4,8 4,0 3,2 3,0 Handel, horeca en transport 4,6 5,1 4,8 3,3 3,3 2,1 Financiële en zakelijke 4,5 4,0 4,9 4,6 3,1 3,8 diensten
Niet-commerciële diensten 2,1 1,6 1,9 2,3 1,4 1,6 #) Deze cijfers zijn bijgesteld. Achtergrondinformatie staat in de technische toelichting. Bron: CBS.

CBS Persbericht PB08-067 pagina 6 van 6


---- --