Radboud Universiteit Nijmegen
Sombere mensen denken na, vrolijkerds beslissen intuïtief
(Promotie 23 september)
Datum bericht: 27 augustus 2008
Beslissen, dat kun je op twee manieren doen: je gaat op je gevoel af, of je denkt na. Psychologe Marieke de Vries onderzocht op verschillende manieren wat de invloed van stemming is op de manier waarop mensen beslissingen nemen. Steeds kwam ze tot dezelfde conclusie: wie vrolijk is, gaat meer op zijn intuïtie af terwijl somber gestemde mensen hun beslissing meer beredeneren. Marieke de Vries promoveert op 23 september aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
We nemen de hele dag door beslissingen en het lijkt soms net alsof we dat welbewust en bij ons volle verstand doen. Niets is minder waar, mogen psychologen graag aantonen: de mens is een speelbal. Bijvoorbeeld van zijn stemmingen, blijkt uit het onderzoek waarop psychologe Marieke de Vries op 23 september promoveert aan de Radboud Universiteit. Zij komt tot die conclusie na verschillende onderzoeken. De Vries definieert stemming als 'een gevoel op de achtergrond, dat relatief lang aanhoudt'. Ze beïnvloedde de stemming van haar proefpersonen door hen ofwel naar fragmenten uit de Muppet Show te laten kijken, ofwel naar fragmenten uit de oorlogsfilm Schindler's list.
Op gevoel afgaan of kop erbij houden
De Vries maakte onder andere gebruik van een goktaak waarbij spelers kaarten moeten nemen van vier verschillende stapels. Al doende leren ze welke stapels winst opleveren en welke niet. Deze taak kent een intuïtieve fase: dan hebben spelers wel een gevoel maar nog geen verklaring waarom de ene stapel beter is dan de andere. De Vries onderzocht of spelers afhankelijk van hun stemming eerder of juist minder snel op dat gevoel af durven gaan. Resultaat: positief gestemde mensen doen dat eerder.
Een andere lijn van onderzoek bevestigde dat beeld en liet bovendien zien dat somber gestemde proefpersonen beter vasthouden aan een logische regel. In deze test kregen alle spelers vooraf te horen dat gok A kans op hogere winst bood dan gok B. Die regel werd vervolgens in de praktijk een aantal keren bevestigd. Maar als de spelers toch een paar keer verloren met gok A, bleken de vrolijke proefpersonen zich eerder te laten afleiden door hun gevoel (A zit tegen, laat ik tóch B eens proberen) en hielden de somberen beter vast aan hun beredeneerde keuze.
Besluit dat bij stemming past, voelt beter
In een derde onderzoekslijn liet De Vries de proefpersonen precies het tegenovergestelde doen van waartoe ze geneigd waren. Ze moesten één thermosfles kiezen uit twee, en De Vries vroeg de vrolijk gestemden hun beslissing te beredeneren en de somberen om juist impulsief te beslissen. Vervolgens vroeg ze de proefpersonen wat de gekozen thermosfles volgens hen kostte. Dezelfde test voerde ze uit met proefpersonen die wél mochten doen waartoe ze geneigd waren. Wat bleek? Wanneer mensen een keuze mogen maken op een manier die bij hun stemming past, schatten ze de waarde van hun uiteindelijke besluit hoger in.
Opgewekt beslissen scheelt tijd
Al met al is de conclusie duidelijk: stemming beïnvloedt beslissingen. Goed om te weten, vindt Marieke de Vries, dat mensen onder invloed van stemmingen zo verschillend kunnen beslissen. Misschien moeten ze daar soms rekening mee houden. Al blijft dat een lastige aanbeveling, want zijn de beste beslissingen de intuïtieve of juist de beredeneerde?
'Recent onderzoek wijst erop dat intuïtieve processen soms tot betere beslissingen kunnen leiden - maar ik kan op grond van mijn onderzoek niet zeggen dat je de beste beslissingen neemt als je vrolijk bent', aldus de promovenda. 'Mijn resultaten maken wel duidelijk dat je sneller, want intuïtiever beslist als je vrolijk bent. Een opgewekte toestand zou op die manier veel gewik en geweeg en dus tijd en energie kunnen schelen op een dag.'
Marieke de Vries promoveert op dinsdag 23 september aan de Radboud Universiteit Nijmegen op het proefschrift 'Mood matters in judgment and decision making: Tuning in to deliberation and intuition'. Promotor: Mw. prof. dr. C.L.M. Witteman; copromotor: Dr. R.W. Holland.
Marieke de Vries (Eindhoven, 1980) studeerde psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en werkte tussen 2004 en 2008 als junioronderzoeker bij het Behavioural Science Institute van diezelfde universiteit aan haar proefschrift. Sinds mei 2008 werkt ze als onderzoeker bij de afdeling Medische besliskunde van het Leids Universitair Medisch Centrum, waar ze verder onderzoek doet naar de psychologie van beoordelen en beslissen.