10 sep 2
008
Onderdeel: Wageningen UR
Nummer: P058
De stad Wageningen en haar nabije omgeving heeft een interessante
geschiedenis van vestingstad naar City of Life Science. Dat heeft
ervoor gezorgd dat er van Wageningen veel landkaarten zijn gemaakt
waarop die ontwikkeling te volgen is, en waarop ook allerlei themaâs
weergegeven werden die passen bij het werkterrein van de universiteit
en de verschillende kennisinstituten. Voor actuele onderwerpen als
bouwen in de uiterwaarden of herstel van de oorspronkelijke gracht met
haar bolwerken zijn oudere kaarten interessant. De tentoonstelling
Wageningen op de kaart, een typologie van kaarten in het Forum-gebouw
toont verschillende typen kaarten en de bruikbaarheid daarvan voor
onderzoek aan de hand van kaarten waarop Wageningen staat afgebeeld.
Kaarten die in het verleden gemaakt zijn noemen we oude kaarten. Dit
ter onderscheiding van historische kaarten die als doel hebben een
situatie weer te geven die in het verleden bestaan heeft of zou kunnen
hebben. Het is mogelijk dat een oude kaart, bijvoorbeeld uit de 17e
eeuw ook een historische kaart is omdat er op weergegeven wordt hoe
men toen dacht dat Nederland er ten tijde van de Batavieren uit zag.
Oude kaarten werden ook vaak tientallen jaren, zelf tot een eeuw lang,
herdrukt, opnieuw uitgegeven door een andere atlasmaker of gebruikt in
compilaties van meerdere kaarten voor een groter gebied. Het
kaartbeeld komt dan niet meer overeen met de datum van uitgave. Daarom
is bij het gebruik van oude kaarten altijd aanvullend kaarthistorisch
onderzoek nodig om de chronologische betrouwbaarheid te achterhalen.
Daarnaast is er nog een onderscheid te maken in manuscriptkaarten, dus
handgetekend, en gedrukte kaarten, al dan niet handgekleurd of in
kleurendruk.
Voor een nadere typologisch indeling is het doel van de
kaartvervaardiging als uitgangspunt gekozen. Om een kaart goed te
kunnen interpreteren en gebruiken is het belangrijk om te weten wat
voor soort kaart het is en waarvoor de kaart gemaakt is. Het doel van
de vervaardiging bepaalt vaak welke informatie de nadruk krijgt. Aan
de hand daarvan is namelijk vaak de betrouwbaarheid van de kaart en
dus de waarde voor onderzoek af te leiden. Militaire kaarten kunnen
bewust informatie weglaten of zelfs subjectief zijn als het om
verslaggeving gaat. Een technische tekening, een plankaart of ontwerp
geeft mogelijk niet de echte situatie weer; de plannen zijn niet of
deels uitgevoerd. Een overzichtskaart van gebouwen of wegen is soms
schematisch waarbij schaal en verhoudingen vervormd zijn.
Verder is er een grote tweedeling in topografische kaarten en in
thematische of onderwerpskaarten. Topografische kaarten geven
overwegend natuurlijke en kunstmatige terreinobjecten weer die in het
landschap te herkennen zijn (of zullen gaan worden). Soms komen er ook
elementen voor die niet zichtbaar zijn, bijvoorbeeld provincie- en
gemeentegrenzen. Ook luchtfotoâs zijn een topografische bron van groot
belang. Thematische kaarten benadrukken een bepaald onderwerp, vaak
met verschillende inkleuringen, arcering, soms met grafieken. De
topografische informatie is vrij summier of er is een eerdere
topografische kartering als ondergrond gebruikt. Klimaatkaarten,
waterstaatskaarten, geologische, bodem- of vegetatiekaarten zijn
voorbeelden van thematische kaarten.
Om de bezoeker van de tentoonstelling bewust te maken van de
reikwijdte van de cartografie is de tentoonstelling ingericht op type
kaart maar daardoor heen geeft het toch ook een mooi beeld van
Wageningen door de eeuwen heen.
Forum-gebouw, Bibliotheek Wageningen UR, Speciale Collecties,
Droevendaalsesteeg 2, Wageningen (Campus).