PBL Natuurbalans: Ruimtelijk beleid nodig voor zeldzame zeenatuur

11/09/2008 09:45

Planbureau voor de Leefomgeving

In de Noordzee en de Waddenzee komt natuur voor van internationaal zeldzame kwaliteit. Zo komt in de Noordzee bijvoorbeeld de Noordkromp voor. Dit is het dier met de hoogste leeftijd ooit op aarde gevonden. Deze natuur staat onder druk, vanwege klimaatverandering, vervuiling, overbevissing en ruimteclaims zoals scheepvaart, windenergie en winning van gas, olie, zand en grind. Een afweging tussen het behoud van deze zeldzame mariene natuur en andere gebruiksfuncties is gebaat bij meer ruimtelijke afstemming. Hierbij kan gedacht worden aan beschermde gebieden waar zeedieren ongestoord kunnen opgroeien. Dat blijkt uit de Natuurbalans 2008 van het Planbureau voor de Leefomgeving, die vandaag - samen met de Milieubalans - is aangeboden aan minister Verburg van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en minister Cramer van Milieu en Ruimte.

Kwaliteit nog onvoldoende

De Noordzee en de Waddenzee zijn de afgelopen jaren schoner geworden, maar nog niet genoeg om te voldoen aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water. In de Waddenzee is ook de natuurkwaliteit verbeterd, in de Noordzee nog niet. De natuurkwaliteit bedraagt nu ongeveer de helft van die in de natuurlijke situatie. Om aan de Europese doelen te voldoen, moet de kwaliteit van de Nederlandse zeenatuur verbeteren.

Jonge vis

Door de hoge visserijdruk zijn visbestanden in de Noordzee afgenomen en is de leeftijdopbouw eenzijdig geworden. Er komen vooral jonge vissen voor omdat oudere exemplaren zijn weggevangen. Ook de samenstelling van soorten is veranderd. Het visserijbeleid heeft bijgedragen aan de vermindering van de overbevissing, maar het heeft niet alle vissoorten uit de gevarenzone kunnen houden. Het Europese natuurbeleid (de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn) heeft tot doel om de beschermde soorten en habitats in een 'gunstige staat van instandhouding' te brengen en te houden. Om dit voor de zee te bereiken zijn drie acties belangrijk: verduurzaming van de visserij, verbetering van de waterkwaliteit en herstel van de natuurlijke dynamiek in het deltagebied en langs de Waddenzee. Voor de Noordzee is ook de ruimtelijke inrichting van belang. Wereldwijd staat de biodiversiteit van oceanen en zeeën onder druk, vooral door overbevissing. Een kwart van alle visbestanden in de wereld is overbevist of al uitgeput.

Klimaatverandering

Klimaatverandering heeft voor de zee significante gevolgen. De Noordzee is de afgelopen 25 jaar warmer geworden. Mede hierdoor komen er tegenwoordig vissoorten voor, zoals zeebaars, zeebrasem en grote pieterman die voorheen zelden zo noordelijk kwamen. Er lost meer CO2 op in water, waardoor de zuurgraad stijgt. Dat vermindert de groeisnelheid van schelpdieren. In de Waddenzee zullen door de zeespiegelstijging bij eb minder delen droogvallen. Toch biedt de klimaatverandering ook kansen voor de natuur. Als de plannen voor aanpassing aan de klimaatverandering, waaronder getijdenopeningen in de Afsluitdijk en de Deltawerken zó worden gevoerd dat zoet en zout water mengen, dan kunnen er planten en dieren terugkomen die al jaren geleden verdwenen zijn. Het gaat dan vooral om bijzondere soorten die ook op Europees niveau beschermd worden.

Tempo successen onvoldoende

De Natuurbalans beschrijft jaarlijks de toestand van de natuur en de veranderingen daarin en geeft een evaluatie van de effecten van beleid op de kwaliteit van de natuur. Het natuur- en milieubeleid dat de afgelopen decennia is gevoerd, laat langzamerhand successen zien. Het areaal natuurgebieden neemt toe, de milieudruk op natuur is verminderd. Het tempo van de successen is echter nog onvoldoende om tijdig de gestelde doelen te halen. Dat geldt niet alleen voor het natuurbeleid, maar ook voor het beleid voor landschap en recreatie. De doelmatigheid van het beleid kan versterkt worden, wanneer beleidsvelden onderling beter worden afgestemd. Dat geldt bijvoorbeeld voor het Natura 2000-beleid en de maatregelen voor de Kaderrichtlijn Water.