Nieuws
Boven het oog van de orkaan (ooggetuigeverslag)
Verslag hurricanehunter Ad Stoffelen van het KNMI
08 september 2008 - Onderzoeker Ad Stoffelen van het KNMI,
verantwoordelijk voor de aanlevering van de windgegevens van
hurricanes met scatterometers (satellietinstrument), vliegt mee met
Hanna en Ike om metingen te doen in hurricanes. Zijn logboek vindt u
op onze site.
Windveld Hanna met scatterometer (Bron: KNMI/Eumetsat)
Windveld Hanna met scatterometer (Bron: KNMI/Eumetsat)
7 september: Van StCroix naar Tampa
De ASCAT scatterometer heeft inderdaad op het tijdstip dat we gisteren
door Ike vlogen weer de hoogste wind ooit gemeten. Ike is categorie
vier en stevent nu af op Cuba. In de briefing werd er zorg geuit over
de toestand van de staart van het vliegtuig na de worsteling met Ike
gisteren; het is niet mogelijk om in StCroix een volledige inspectie
uit te voeren van de mechanische toestand van de staart. Het plan is
nu meteen naar Tampa terug te keren wanneer de krachten in Ike groter
worden dan +2.5 keer de gravitatiekracht of minder dan -1.1 keer de
zwaartekracht. We vertrekken wat eerder omdat Ike richting Cuba trekt
in de loop van de avond; wij hebben immers geen permissie om boven
Cuba te vliegen. Alhoewel, ze zullen ons er vermoedelijk niet uit
komen halen wanneer we dat wel zouden doen!
Ike is niet zozeer sterker geworden sinds gisteren, maar oogt nu wel
meer symmetrisch op satellietfoto's. Daardoor zou vandaag een mooi
rond oog te zien kunnen zijn. Op de satellietfoto is het oog meestal
goed te zien, maar soms verdwijnt het ook. Het oog wordt omgeven door
de zogeheten "eye wall", een muur van wolken van beneden (1km) tot
meer dan 10 km hoogte. Bij een symmetrisch oog is deze "eye wall"
rondom het oog volledig. Verder waait het niet en is er weinig
bewolking in een goed ontwikkeld oog.
Het oog van Ike bevindt zich vanavond wanneer de MetOp-A satelliet
passeert buiten de strook op het zeeoppervlak gemeten door ASCAT, en
wel ongeveer 100 km. Omdat de strook met meest intense winden vanaf
het oog minder dan 100 km breed is, wordt de gegevensset van vandaag
net wat minder waardevol voor ASCAT helaas.
De luchtdruk die we meten in het oog van Ike is 943 hPa; dat maak ik
thuis nooit mee! Verder meten we aan het zeeoppervlak maximaal ruim
200 km per uur, inderdaad een categorie vier orkaan. We vliegen weer
verschillende keren door het oog tot na zonsondergang. Het oog is
inderdaad goed ontwikkeld en het ziet er prachtig en rustig uit met
die enorme muur van wolken om ons heen. Een erg speciale ervaring
rijker die ik nog lang zal koesteren.
6 september: de trip van mijn leven!
Een reisje van Tampa, Florida, naar StCroix in de Cariben; wie wil dat
nu niet? Het wordt echter niet zomaar een reisje, want onderweg gaan
we de tropische orkaan Ike verkennen. Enerzijds om het National
Hurricane Centre in de VS te voorzien van actuele gegevens over de
sterkte en structuur van de storm, maar anderzijds, mijn deel, om
onder de baan van het ASCAT scatterometer instrument te vliegen ter
verkrijging van hoogwaardig vergelijkingsmateriaal, nodig om ASCAT
beter te ijken. Met ASCAT op de EUMETSAT MetOp-A satelliet wordt de
wind aan het zeeoppervak bepaald (zie www.knmi.nl/scatterometer).
Gisteravond heeft ASCAT de hoogste wind ooit gemeten en nu kunnen we
gaan verifieren of dat klopt, wanneer ASCAT vanmiddag tenminste weer
zo hoog uitslaat terwijl we er onderdoor vliegen.
In de rustige eerste uren van de vlucht hebben de piloten niet zo'n
zin om te vliegen en mogen wij onderzoekers het vliegtuig even
besturen (Wow!). Het is de bedoeling om rechtdoor te vliegen, maar ik
geloof dat ik mijn handtekening in de lucht heb gezet, en dat is niet
bepaald een rechte lijn! Enfin, toch blij dat we echte piloten bij
hebben en dat wij als onderzoekers niet alleen door Ike hoeven.
Aan de noordwest zijde van Ike is het relatief droog en relatief
onbewolkt en dus zien we Ike al gauw in de verte opdoemen; een soort
zwarte streep aan de horizon die al snel dreigend dichterbij komt. Er
komt zowel onder ons als boven ons steeds meer bewolking, maar toch
doemt nog regelmatig de zee op die steeds ruiger wordt. Zelfs wanneer
we door de ring van maximale wind gaan, is het op dat moment
spectaculaire zeeoppervlak te zien; een zelfs voor de ervaren
"hurricane hunters" tamelijk ongewone ervaring.
In de oostelijke sector daalt de zeewatertemperatuur van 25 naar 22
graden C over een breed gebied. Ike laat zijn sporen in het zeewater
achter doordat de sterke winden het diepere koude water mengt met het
zeer warme oppervlaktewater.
Van noordwest gaan we door het oog van Ike naar zuidoost en dan weer
teug. Op dat moment komt ASCAT over. We meten lokale winden vlak boven
het oppervlak van ongeveer 200 km/uur en gemiddeld klopt dit goed met
de hoogste ASCAT wind ooit! Ike zou nu dus een orkaan zijn van de
vierde categorie op de Saffir-Simpson schaal die tot maximaal vijf
gaat. Ben benieuwd naar de nieuwste ASCAT metingen die over 30 minuten
beschikbaar zijn. De luchtdruk daalt volgens de instrumentatie tot
onder de 950 mb aan het oppervlak in het oog van Ike. We kruisen Ike
acht keer vanuit verschillende hoeken waarbij er elke keer dropsondes
naar beneden worden gelaten om een windprofiel vanaf 1.5 km tot aan
het oceaanoppervlak te meten. Bakken water komen nu en dan naar
beneden. Het vliegtuig wordt in deze condities alle kanten
opgeslingerd en ik ben blij dat ik een pilletje tegen zeeziekte heb
ingenomen; nu kan ik van het spektakel genieten! Nadat ik mijn
veiligheidsriemen eindelijk mag losmaken, hoor ik van de andere
bemanningsleden, die soms al 25 jaar ervaring hebben, dat het voor hen
ook spannend is geweest. Nu ben ik toch blij dat we er heelhuids
doorheen ben gekomen.
Het vliegtuig is er echter niet heelhuids uitgekomen; beschadiging
door neerslag en wind aan onder de vleugel bevestigde apparatuur. Het
vliegtuig heeft verder versnellingen ondergaan van -1.1 tot +3.2 maal
de gravitatiekracht. De maximale grens waaronder gevlogen mag worden
ligt maar liefst bij -1.5 en +3.5 keer de zwaartekracht, dus dat zit
wel goed! Deze "awesome" trip vergeet ik nooit meer.
5 september: kruiselings door Hanna
ASCAT scatterometer op de polaire MetOp-A satelliet van EUMETSAT kan
tropische cyclonen recht in het oog kijken, dwars door de dikke wolken
en zware neerslag. Een geofysisch model, op statistische basis
afgeleid, geeft een nauwkeurig verband tussen de radar verstrooiing
gemeten door ASCAT en de wind aan het oppervlak.
De vraag is of dit verband ook geldt in tropische orkanen, waar de
golven en de wind aan het zeeoppervlak duidelijk afwijken van de wind-
en golfpatronen in stormen buiten de tropen. Het antwoord op deze
vraag is belangrijk om uit de scatterometermetingen goede
windinformatie in extreme weercondities te kunnen afleiden. Het
Amerikaanse NOAA heeft EUMETSAT aangeboden om deze vraag te helpen
beantwoorden, door gebruik te maken van een geavanceerde scatterometer
ontwikkeld door NASA en gemonteerd op het "hurricane hunter" vliegtuig
met de naam Kermit (of N42RF).
Na zo'n 10 jaar dienst gedaan te hebben bij defensie, vliegt Kermit
alweer 32 jaar door tropische orkanen, in totaal welgeteld 95
verschillende in zo'n kleine 1000 vluchten, net zoals de twee andere
"hurricane hunter" vliegtuigen. Als de Europese vertegenwoordiger in
de experimenten, moet ik door de veiligheidscontrole van het vliegveld
van de VS defensie in Tampa, Florida, waarna er documenten gelezen en
ondertekent moeten worden; alle verantwoordelijkheid ligt bij mij nu!
Ik put vertrouwen in het grote aantal succesvolle vluchten van Kermit,
maar vraag me wel af lang deze vliegtuigen eigenlijk meegaan? Hierna
volgen een bijeenkomst om de route te plannen, veiligheidsinstructies
aan boord van Kermit, voor wanneer we in het water terechtkomen, en
een briefing aan boord. Er wordt gezegd dat er geen significant weer
is tot Hanna, maar dan gaan we enkele uren kruiselings door Hanna heen
vliegen. Dat pakt behoorlijk ruw uit, met name in de noordoostelijke
sector, waar we drie keer doorheen gaan. Dit is slechts een eerste
beproeving. Na deze nacht met Hanna, treden we in het weekeinde Ike
tegemoet, die al tijdelijk een 4de categorie orkaan is geweest op de
Simpson schaal in het midden op Atlantische Oceaan; hoe sterk zal Ike
nog worden?
Bron: Ad Stoffelen, KNMI
Eerste uitgave: 07-09-08
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut