Senternovem
04-09-2008 | Technologie is niet ethisch neutraal
"Technologie is niet ethisch neutraal. In technologische producten
zitten ingebouwde waarden en normen en bedrijven moeten bij het
ontwerp van die producten zorgen dat de juiste waarden en normen in
het product ziten." Dat betoogde prof. dr. Philip Brey op 28 augustus
bij SenterNovem in Den Haag.
Ethiek is een thema waar bedrijven zich steeds meer mee bezighouden,
meent Brey, hoogleraar wijsbegeerte aan de Universiteit
Twente. "Afnemers, belangenorganisaties, politici, aandeelhouders en
het brede publiek verwachten steeds meer van bedrijven dat zij hun
maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus nemen. Door
privatisering moeten bedrijven steeds meer verantwoording afleggen aan
stakeholders."
"Om technologische producten ingang te doen vinden in de maatschappij
is het daarom raadzaam dat ontwerpers bij het ontwerp rekening houden
met de gedeelde ethiek van al deze groepen." Als een bedrijf dat doet
is dat gunstig voor het bedrijf én voor de maatschappij. Protesten,
juridische procedures en boycotten kunnen zo worden verminderd of
zelfs worden voorkomen.
Auto laten staan
Er is veel aandacht voor het ethisch gebruik van technologie. Een
autobezitter die het goed voor heeft met het milieu en de waarde
duurzaamheid een warm hart toedraagt, zal de auto bewust gebruiken en
deze laten staan als hij een paar straten verderop boodschappen gaat
doen. Iedere keer dat hij de auto gebruikt is hij slecht bezig.
Immers, op dat moment draagt hij bij aan de vervuiling van het milieu.
Maar, betoogt Brey, als je de auto nu eens anders ontwerpt en
prioriteit geeft aan waarden als duurzaamheid en vrijheid, dan ligt de
ethische keuzelast niet meer bij de gebruiker. Hij hoeft zich niet
langer schuldig te voelen als hij in een auto op batterijen of
waterstof rijdt, want hij draagt niet langer bij aan milieuvervuiling
door C02-uitstoot. Als er veel vraag is naar zo'n product, zal het de
fabrikant geen windeieren leggen.
Technologie opnieuw ontwerpen
Het wordt volgens Brey steeds belangrijker dat ontwerpers naar de
waarden en behoeften van gebruikers en andere stakeholders kijken en
de gewenste waarden in het ontwerp integreren. Value Sensitive Design,
heet dat. Het is een methode voor het inbrengen van ethische en
maatschappelijke waarden in ontwerpprocessen. Brey: "Maatschappelijke
vraagstukken kun je vaker oplossen, niet door een maatschappelijke
verandering - de mens die energie bespaart - maar door de technologie
te herontwerpen."