Nederlands Vaccinatie Instituut
Alzheimervaccin stopt plaques, maar niet de dementie
maandag, 04 augustus 2008
Een veelbelovend vaccin tegen de ziekte van Alzheimer helpt wel om de
zogenoemde plaques weg te werken, maar vertraagt de ziekte niet, zo
blijkt uit een nieuwe Engelse studie. Het vaccin was ontworpen om te
voorkomen dat het eiwit amyloïd-bèta plaques vormt in de hersenen. Dat
doet het ook, maar het vaccin kon niet voorkomen dat de ziekte
voortschreed, wat de huidige veronderstellingen over de rol van
plaques bij de ziekte van Alzheimer in twijfel brengt.
De ziekte van Alzheimer is de vorm van dementie, die het meest
voorkomt. Tweederde van alle gevallen van dementie op oudere leeftijd
zijn toe te schrijven aan de ziekte van Alzheimer. Wereldwijd zijn er
naar schatting 24 miljoen mensen met de ziekte van Alzheimer (gegevens
2005). In Nederland zijn er 250.000 patiënten.
Het onderzoek naar Alzheimer startte aan het begin van de twintigste
eeuw. De arts Alois Alzheimer analyseerde toen de hersenen van
overleden dementie-patiënten. In de hersenen trof hij afgestorven
neuronen aan, vooral in de gebieden die betrokken zijn bij het
geheugen. Alois Alzheimer beschreef ook het meest in het oog
springende kenmerk van de ziekte: eiwit-afzettingen buiten de
neuronen, plaques. In de jaren zeventig ontdekte Selkoe dat deze
plaques bestaan uit een eiwit: het amyloïd-bèta-eiwit. Het idee
ontstond dat de ophopingen van het eiwit de oorzaak van de sterfte
onder de neuronen waren en geen eindpunt.
Maar die veronderstelling is door het huidige Engelse onderzoek aan
het wankelen gebracht.
Ziekte stopt niet
De Engelse studie van Dr Clive Holmes en zijn collega's van het Memory
Assessment and Research Centre in Southampton (UK) werd op 19 juli
gepubliceerd in een special nummer over dementie van The Lancet.
Holmes en zijn collega's keken naar de gegevens van 80 Alzheimer
patiënten die meededen aan een onderzoek met het experimentele vaccin
(AN1792) dat is ontworpen om de ziekte te vertragen of terug te
draaien door de amyloid-plaques in de hersenen weg te halen.
Dierproeven hadden aangetoond dat dit het geval was en de dieren die
behandeld waren met het vaccin lieten ook tekenen van een verbeterde
hersenfunctie zien nadat de plaques waren verdwenen.
Holmes zei dat de patiënten die langere tijd gevolgd werden inderdaad
lieten zien dat de plaques verminderden en zelfs volledig verdwenen.
Maar helaas vonden de onderzoekers geen bewijs dat de patiënten ook
beter werden van het verwijderen van de plaques. 'Zelfs de mensen
waarbij de plaques op het oog geheel waren verdwenen, verslechterden
nog steeds en hadden ernstige symptomen van dementie voordat ze
stierven', zo vertelt Holmes. Het lijkt erop dat de plaques niet de
enige reden zijn waardoor de ziekte verergert en dat het verwijderen
van de plaques op deze manier geen echte verbetering is voor de
patiënten. Misschien dat plaques wel in het begin van de ziekte een
rol spelen, maar op het moment dat dat een bepaald punt heeft bereikt,
neemt iets anders het over. De plaques zijn dan niet meer dan spoor
van een eerder proces, terwijl de ziekte alsmaar doorgaat.
Ondanks de teleurstelling dat het vaccin wel de plaques verwijdert,
maar niet de ziekte verbetert, komen er nog grotere klinische studies
om te kijken of het vaccin dan wel effectiever is.
Bronnen:
Medical News Today, 22 juli 2008
Artikel The Lancet, 19 juli 2008:
Long-term effects of A(beta)42 immunisation in Alzheimer's disease:
follow-up of a randomised, placebo-controlled phase I trial. Clive
Holmes, Delphine Boche, David Wilkinson, Ghasem Yadegarfar, Vivienne
Hopkins, Anthony Bayer, Roy W Jones, Roger Bullock, Seth Love, James W
Neal, Elina Zotova, James A R Nicoll.
The Lancet Vol 372, nummer 9634, 19 juli 2008, pp 216-223.