NIOD


15.7.2008

Nieuw particulier archiefmateriaal toegankelijk

Met grote regelmaat verwerf het NIOD interessant nieuw archiefmateriaal. Soms werd dit jarenlang door de eigenaar gekoesterd en met pijn in het hart overgedragen aan het NIOD, soms ook werd er decennialang geen acht op geslagen en kwam het pas na een verbouwing weer tevoorschijn. Recent verschenen beschrijvingen van een aantal nieuw verworven archieven op internet zijn:
* Persoonsarchief van H. Toby (1916). Dhr. Toby, die actief was in het verzet in Noord-Holland en onder andere betrokken was bij de verspreiding van de verzetskrant Trouw, werd in 1944 gevangen genomen en via Vught en Gilze Rijeen getransporteerd naar het concentratiekamp Dachau, waar hij tot de bevrijding gevangen zat. Het archief van Toby bevat voornamelijk correspondentie uit de periode van zijn gevangenschap.


* Archief J. Schelvis (1921). Tijdens de razzia van 26 mei 1943 in Amsterdam werd dhr. Schelvis opgepakt en samen met zijn vrouw Rachel Schelvis-Borzykowski en schoonfamilie naar Judendurchgangslager Westerbork gedeporteerd. Op 1 juni 1943 werden zij van daaruit op transport gesteld naar het vernietigingskamp Sobibor. Ongeveer twee jaar verbleef Schelvis in negen verschillende kampen in Polen en Duitsland, tot hij op 8 april 1945 door het Franse leger in Vaihingen an der Enz werd bevrijd. Van zijn transport van ruim 3.000 mensen was hij de enige die overleefde. Na zijn pensionering is dhr. Schelvis onderzoek gaan doen naar Vernietigingkamp Sobibor en de plaats die Sobibor innam bij de uitvoering van de "Endlösung der Judenfrage". In 1993 publiceerde hij zijn onderzoeksresultaten in het standaardwerk Vernietigingskamp Sobibor (Amsterdam 1993). In dit archief bevindt zich het bronnenmateriaal van zijn onderzoek.


* Correspondentiearchief van de familie Weening. Het Nederlandse gezin, dat van joodse afkomst was, vluchtte in mei 1940 naar Frankrijk. In de jaren die volgden hadden zij diverse verblijfplaatsen in het Vichy-Frankrijk. In het voorjaar van 1942 verhuisde het gezin naar de Franse plaats Aulus-les-Bains, waar zij hun intrek namen in 'Villa Raphaël'. In dit hotel verbleven zij samen met een aantal andere Nederlandse en Duitse vluchtelingen, tot zij in november over de Pyreneeën naar Spanje vluchtten. Bij dit vertrek lieten zij hun correspondentie achter in het hotel. Dit materiaal werd onlangs aan het NIOD geschonken door de nieuwe eigenaar van het hotel.


* Persoonsarchief van G. Glasbergen (1916). Dhr. Glasbergen werkte van 1942 tot 1945 als dwangarbeider voor Daimler Benz in Berlijn. In 2008 schonk dhr. Glasbergen alle brieven die hij in deze periode naar huis schreef aan het NIOD.


* Onderzoeksarchief - Enquête onder kinderen van 'foute' ouders. In 2001 en 2002 deed het Historisch Nieuwsblad een onderzoek naar de kinderen van 'foute' Nederlanders, met name NSB'ers. Hiertoe hielden zij een enquête onder de leden van Werkgroep Herkenning. De enquêteformulieren, die een indringend beeld geven van wat deze kinderen meemaakten, werden aan het NIOD geschonken ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek.


* Persoonsarchief A. Caransa (1927-2006). Dhr. Caransa werd geboren in een joods gezin in Amsterdam. Als tiener overleefde hij met zijn vader diverse concentratiekampen, waaronder Auschwitz en Theresiënstadt. Het archief van dhr. Caransa bevat diverse manuscripten van studies en autobiografische beschrijvingen. Tevens bevat het archief een verslag van zijn terugreis naar Nederland, dat hij in 1945 schreef.


* Correspondentiearchief Van Voerst van Lyden. Mr. S.W.A. baron van Voerst van Lynden, burgemeester van Gramsbergen, was tijdens de oorlog betrokken bij diverse verzetsactiviteiten. In 1945 werd hij opgepakt en via de gevangenis in Zwolle overgebracht naar Neuengamme. Vanaf dat moment heeft zijn familie nooit meer iets van hem gehoord. Het leven van zijn vrouw, jonkvrouwe J. de Beaufort, heeft sinds 1945 in het teken gestaan van de zoektocht naar haar man. De correspondentie die uit deze zoektocht is voortgekomen, vormt de kern van het archief.


* Cartotheek Nazorg Duikers - Provincie Limburg. De cartotheek bestaat uit registratiekaarten met gegevens van onderduikers in de provincie Limburg. Waarschijnlijk is de cartotheek direct na de bevrijding aangelegd. Voor meer informatie over de openbaarheid, de inhoud en de omvang van de archieven kunt u terecht in de inventarissen in het archievenoverzicht.