Dr. P.C. van Welzen benoemd tot bijzonder hoogleraar Tropische
plantenbiogeografie
Dr. P.C. (Peter) van Welzen is per 1 mei 2008 benoemd tot
bijzonder hoogleraar Tropische plantenbiogeografie bij de
Universiteit Leiden en het Nationaal Herbarium Nederland,
namens de Treub-Maatschappij voor Wetenschappelijk Onderzoek in
de Tropen. Het Nationaal Herbarium Nederland is onderdeel van
het Nederlands Centrum voor Biodiversiteit (NCB) in oprichting.
Opwarming van de aarde
De door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde laat niet
alleen soorten verdwijnen, maar verandert ook
verspreidingspatronen van planten, zelfs zo erg dat steeds meer
invasieve soorten een kans krijgen. Dit gebeurt niet alleen in
Nederland, het fenomeen is wereldwijd. Om een beeld te kunnen
krijgen van de toekomstige verspreidingen van planten, moeten
er een aantal stappen gezet worden. Het natuurlijke voorkomen
van de planten moet in kaart gebracht worden, meestal aan de
hand van herbarium etiketten, maar ook op basis van
veldwaarnemingen en inventarisaties. Het zo verkregen
verspreidingsgebied is meestal incompleet.
Ecologische envelop
Door abiotische milieufactoren, zoals temperatuur, neerslag,
bodemtype enzovoort, te correleren met die van de bekende
vindplaatsen, geeft aan waar de soort kan voorkomen, de
zogenoemde ecologische envelop van de soort. Hierbij moet ook
de historie van een soort in de gaten gehouden worden, want
soorten komen niet in elk geschikt gebied voor, maar meestal
alleen in gebieden die aansluiten bij de verspreiding van hun
voorouders. De langeafstandsverspreiding - al dan niet door de
mens veroorzaakt - gooit hierbij wel eens roet in het eten.
Toekomstige klimaatmodellen
Een volgende stap is het vergelijken van de ecologische envelop
van een soort met die van zijn verwante soorten via
evolutionaire stambomen. Als blijkt dat de soorten conservatief
zijn - niet makkelijk hun ecologische envelop veranderen of
aanpassen - dan kan de envelop van een soort vergeleken worden
met toekomstige klimaatmodellen en zo een beeld geven van hoe
de verspreiding in de toekomst wordt. Het is nog uitdagender
het niet alleen voor één enkele soort te doen, maar voor hele
vegetatietypen, vooral als die bedreigd worden.
Resterende biodiversiteit
De grootste bedreiging van planten (en dieren) vindt vooral
plaats in de vochtige tropen, door veranderend landgebruik,
houtkap, bosbranden en uiteraard door het warmere (drogere en
meer extreme) klimaat. Kennis en begrip van de (toekomstige)
natuurlijke verspreidingspatronen zijn hier onmisbaar voor
effectieve bescherming van de nog resterende biodiversiteit in
de vaak al schaarse bosfragmenten.
Drs. M.A.M. Ornstein
De bijzondere leerstoel wordt gefinancierd uit een legaat van
Drs. M.A.M. Ornstein, geoloog en voormalig vicevoorzitter van
de Treub Maatschappij. De Leidse vestiging van het Nationaal
Herbarium Nederland is de aangewezen plaats voor deze
leerstoel, omdat het wereldwijd gezien één van de belangrijkste
collecties van tropische planten uit Zuidoost-Azië bezit. Peter
van Welzen is sinds 1985 werkzaam in het herbarium. Hij deed
onderzoek aan de plantenfamilies Sapindaceae
(esdoorn-paardenkastanjeachtigen, zoals de lychee) en
Euphorbiaceae (wolfsmelkachtigen) van de Maleise Archipel en
Thailand met als specialisatie de verspreidingspatronen van de
soorten. Van Welzen was een van de eersten in Nederland, die
historisch biogeografisch onderzoek deed aan tropische
plantengroepen. Verder stond hij aan de wieg van de voortgaande
digitale ontsluiting van collectiegegevens van het Nationaal
Herbarium; de enige bron over verspreidingen van verreweg de
meeste soorten planten.
(8 juli 2008/SH)
Universiteit Leiden