Aquacultuur
Iepziekte in Enkhuizen
11 à 12 jaar geleden werden de eerste besmette bomen in Enkhuizen
gesignaleerd en verwijderd. In totaal zijn er aan deze ziekte
inmiddels zon 200 bomen verloren gegaan. In de afgelopen 3 jaar zijn
er alleen op de Vesting al 60 zieke iepen weggehaald en ook dit jaar
staat de teller voor de Vesting alweer op 12 stuks. De Gemeente
Enkhuizen controleert actief en voert preventieve maatregelen uit. Na
een signalering van een nieuwe aantasting wordt de boom binnen twee
werkdagen verwijderd. Daarna worden er onmiddellijk sleuven gegraven
om besmetting via de wortels te doorbreken.
In Enkhuizen staan zon 1125 iepen waarvan 420 op de vesting. De Ulmus
hollandica Belgica zijn vlak na de tweede wereldoorlog op de
vestingwal rond de landzijde van de stad aangeplant. Toentertijd is
voor een iep gekozen vanwege de uitstekende bestandheid tegen de
belasting van de moderne stedelijke omgeving. De iep is niet
kieskeurig ten aanzien van bodemomstandigheden en het klimaat, is
winterhard, windvast en bestendig tegen takbreuk.
Verwoestende vijand
foto iepziekte De iep is een sterke boom met veel overlevingskans.
Echter, er bestaat een hardnekkige en verwoestende vijand: de schimmel
Ophiostoma ulmi de veroorzaker van de iepziekte. De schadelijke
werking van de infectie bestaat voor de iep voornamelijk uit het
onderbreken van de sapstroom. De schimmel veroorzaakt een verstopping
in de vaatbundels van de stam, waardoor de kroon uitdroogt. Op de foto
is goed zichtbaar dat de vaatbundels (het zwarte randje) zijn
uitgedroogd.
Besmetting door kevers en wortelcontact
foto iepziekte Voor de verspreiding van de schimmel zijn met name de
kleine en de grote iepenspintkever verantwoordelijk. De kevers komen
in aanraking met de schimmel onder de bast van reeds geïnfecteerde
bomen; of als larven, die zich een weg onder de bast vreten en aldaar
door schimmeldraden geïnfecteerd worden. In het voorjaar verlaten de
jonge kevers de boom, op zoek naar kronen van gezonde bomen. De aan de
kever klevende sporen belanden in het vaatbundelsysteem en de boom is
geïnfecteerd. Het ziektebeeld verloopt in deze situatie vanuit de
kroon naar beneden.
In de afgelopen jaren lijken de aantastingen ook door wortelcontact te
ontstaan. Dit is zichtbaar doordat bomen grenzend aan gekapte
exemplaren worden aangetast en omdat het ziektebeeld in deze situatie
het eerst zichtbaar is in de stamopslag en pas daarna hoger in de
boom.
Hoog- en laagtolerante Iepen
De iepziekte werd in 1920 in Amerika ontdekt. In reactie daarop
startte de universiteit van Wisconsin een uitgebreid programma om
ziekteresistente iepen te ontwikkelen. Hieruit zijn hoogtolerante
rassen voortgekomen die via een Duitse boomkwekerij hun weg hebben
gevonden naar Nederland. Een belangrijk verschil tussen hoog- en
laagtolerante iepen is de reactiesnelheid na een aantasting door de
iepziekte. Bij een snelle reactie sluiten alleen die vaatbundels
waarin de schimmel zich heeft verspreid. Deze beperkte
vaatbundelsluiting vergroot de overlevingskans van de boom
aanzienlijk. Bovendien vormen deze rassen nieuwe vaatbundels in de
aangetaste delen. Langzamer reagerende rassen zijn genoodzaakt om een
(veel) groter deel van de vaatbundels af te sluiten. Vaak zo drastisch
dat deze iepen het niet overleven.
Afgelopen jaren zijn er hoogtolerante iepen op de Vesting geplaatst
van het ras Ulmus New Horizon. Ook de komende jaren worden
hoogtolerante iepen aangekocht en geplant. Waar is nog niet precies
bekend, maar zeker op een plek die al een aantal jaren iepziekte vrij
is.
Postbus 11
1600 AA Enkhuizen
T 0228 - 360 100
F 0228 - 313 312
stadhuis@enkhuizen.nl
Gemeente Enkhuizen