Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC)
Persbericht, 2 juli 2008
Houtdichtheid verklaart geluidskwaliteit van meesterviolen
Dat het mogelijk is om met medische apparatuur klassieke
muziekinstrumenten te bestuderen, bewijst dr. Berend Stoel van het
Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Samen met een befaamde
vioolbouwer uit de VS legde hij klassieke violen, waaronder enkele van
Stradivarius, in een CT-scanner. De homogeniteit in de dichtheden van
het hout waarvan de klassieke violen zijn gemaakt, blijkt, in
vergelijking met moderne violen, hun superieure geluid te kunnen
verklaren. De resultaten worden op 2 juli in PloS ONE gepubliceerd.
Kenners zijn gefascineerd door het feit dat klassieke Cremonese violen
van beroemde meesters als Stradivarius (1644 - 1737) en Guarneri del
Gesu (1698 - 1744) nu nog steeds ongeëvenaard zijn in hun
klankexpressie en draagkracht. 300 jaar van technologische
ontwikkelingen hebben geen substantiële verbetering kunnen brengen bij
het benaderen van de prestaties van de klassieke Cremonese
vioolbouwers. Het ligt voor de hand een verklaring hiervoor te zoeken
in de materiaaleigenschappen van het hout, waarvan deze violen gemaakt
zijn. Tot nu toe was het echter onmogelijk om dit te bestuderen zonder
gevaar voor beschadiging aan deze instrumenten, waarvan de waarde op
enkele miljoenen euro's wordt geschat.
Een bijzondere samenwerking tussen het Leids Universitair Medisch
Centrum (LUMC) en Terry Borman, vioolbouwer in de Verenigde Staten,
zorgt nu voor nieuw inzicht. In de onderzoeksgroep voor medische
beeldverwerking (het LKEB van de afdeling Radiologie), ontwikkelde dr.
Berend Stoel enkele jaren geleden in nauwe samenwerking met longarts
dr. Jan Stolk, een computerprogramma dat longdichtheden van
emfyseempatiënten berekent uit Computer Tomografische (CT) scans, om
zodoende de werking van bepaalde behandelingen te kunnen aantonen.
Gebaseerd op zijn kennis op het niet-invasief meten van
longdichtheden, ontwierp Stoel in zijn vrije tijd een nieuw
computerprogramma om ook houtdichtheden met CT-scans te kunnen
bestuderen. Vervolgens scande hij samen met Terry Borman in New York
vijf Cremonese en zeven hedendaagse violen in het Mount Sinai
ziekenhuis en analyseerden de houtdichtheden.
De gemiddelde houtdichtheid van de klassieke en hedendaagse violen
blijkt niet significant te verschillen, wel zijn er in de oude violen
significant minder schommelingen in deze dichtheid tussen de
jaarringen. Omdat schommelingen in de houtdichtheid de
trillingsefficiëntie, en daarmee de geluidsproductie, beïnvloeden, zou
deze ontdekking de superioriteit van deze violen kunnen verklaren. Dit
inzicht biedt nieuwe mogelijkheden om de geluidskwaliteit van deze
klassieke violen te evenaren, zo concluderen de onderzoekers in PLoS
ONE.