Universiteit Leiden

W8ff! Is dit wel een woord?

Herkennen de hersenen van de sms-generatie afkortingen en acroniemen als BRB en LOL als woorden of als afkortingen? En zien ze 8 in w8ff nog wel als een cijfer? Taalpsychologe dr. Lesya Ganushchak gaat met een Rubicon-subsidie voor twee jaar naar Birmingham om het uit te zoeken.

Sesamstraat
'Is het een letter? Of een cijfer? En als 't een letter is, ja welke dan?', zo luidt een bekende Sesamstraat-meezinger. Het leven is overzichtelijk voor het Sesamstraatpubliek: een letter is een letter en een cijfer een cijfer. Met letters leer je lezen, en met cijfers rekenen.

Internetsteno
Zodra dezelfde kinderen echter hun eerste mobiele telefoon bij hun ouders hebben los gebedeld, blijkt dit principe niet meer op te gaan. Cijfers, maar ook letters, met een enigszins multi-inzetbare klank, worden moeiteloos geïncorporeerd in het sms- en internetsteno dat inmiddels de gangbare schrijftaal van de jongerencultuur is geworden. Die is doorspekt met letter-cijfercombinaties als w8ff en 4U, en afkortingen en acroniemen als LOL (laughing out loud) en BRB (be right back)

Taalpsychologe
Intrigerend, vond taalpsychologe Lesya Ganushchak: hoe zien en produceren onze hersens dat cijfer 8 eigenlijk in de context van w8: als een klankeenheid? Of nog steeds als een cijfer? En wordt een acroniem zoals LOL bij veelvuldig gebruik als echt woord opgeslagen in ons mentale woordenboek, zoals wc en tv? Of blijft het een afkorting die staat voor drie losse woorden?

Hersenactiviteit
Ganushchak bestudeert hoe de hersens woorden vormen en herkennen. Ze werkt vooral met EEG, waarmee ze hersenactiviteit kan meten. Haar proefschrift, waarop ze in maart promoveerde, ging over wat er in de hersenen gebeurt als mensen een taalfout maken. Voor haar nieuwe onderzoek, naar de neurolinguïstische aspecten van sms- en internettaal won ze een Rubicon-subsidie van NWO.

B33ld
Ganushchak: 'Zelf gebruik ik die afkortingen en letter-cijfercombinaties ook, niet alleen als ik sms'jes verstuur of internetcontact heb, maar ook daarbuiten, merk ik. Ik ontdekte dat er nog heel erg weinig onderzoek naar is gedaan, en al helemaal niet met EEG. Er is wel onderzocht wat er gebeurt als je letters verandert in cijfers. Als je bijvoorbeeld b33ld schrijft in plaats van beeld. Dat blijkt nog steeds te worden herkend als woord. Maar veel meer weten we niet.'

Dr. Lesya Ganushchak: 'Als je b33ld schrijft in plaats van beeld blijkt het nog steeds te worden herkend als woord. Maar veel meer weten we niet.' Birmingham
In augustus vertrekt ze naar Birmingham. De afdeling psycholinguïstiek is daar erg goed, weet ze. 'Ze hebben goede labs en goede mensen. Ik ga vooral werken met professor Antje Meyer en dr. Andrea Krott. Antje Meyer doet veel onderzoek naar onder meer de relatie tussen visuele woordherkenning en de planning van spraak. Die aspecten komen ook samen in sms-taal, en daarom heb ik mijn ideeën al heel vroeg met haar doorgesproken.'

tv en wc
Ganushchak gaat in haar EEG-experimenten twee groepen proefpersonen vergelijken: nieuwelingen en ingewijden in het jargon. 'Dat zal inderdaad vaak samengaan met leeftijd'. Ze gaat hen onder andere blootstellen aan masked priming: een woord heel snel over het scherm laten vliegen, zodat de proefpersoon niet door heeft dat hij het heeft gezien. Ganushchak: 'Daarmee ga ik bijvoorbeeld kijken of het woord 'laugh' wordt geactiveerd, als de proefpersonen onbewust het acroniem LOL hebben gezien. Ter controle doe ik hetzelfde met ingeburgerde acroniemen als tv en wc.'

Onzinsamenstellingen
Met een ander experiment wil Ganushchak meer te weten komen over het processen van letter-cijfercombinaties in de hersenen. Veelgebruikte combinaties als w8 wisselt ze af met onzinsamenstellingen, en met opeenvolgingen van alleen cijfers of alleen letters. 'Het is bekend welke hersengebieden verantwoordelijk zijn voor de productie van letters, en welke voor cijfers. Maar wat gebeurt er nu als een cijfer als lexicale eenheid wordt gebruikt?'

Uitgeloot
Lesya Ganushchak werd geboren in Nikolaev, Oekraïne, en was 17 toen ze met haar ouders naar Nederland verhuisde. 'Ik was toen al begonnen met mijn geneeskundestudie - iedereen in mijn familie is arts -, maar de schooldiploma's kwamen niet precies overeen, dus ik ging nog twee jaar naar een internationale middelbare school in Maastricht. Toen ik in Nederland werd uitgeloot voor geneeskunde ben ik in Maastricht psychologie gaan studeren.' Dat bleek een gelukkige keuze. Ze specialiseerde zich in de taalpsychologie, en ging promoveren in het Vici-project van prof.dr. Niels Schiller. Toen die in Leiden hoogleraar werd, kwam Ganushchak mee. In maart 2008 promoveerde ze in Leiden op het proefschrift The nature of the verbal monitor.

Rubiconsubsidies
De Rubiconsubsidie van NWO geeft pasgepromoveerde onderzoekers de kans om onderzoekservaring op te doen in het buitenland. Dit jaar kregen vijf Leidse onderzoekers een Rubiconsubsidie van NWO om na hun promotie onderzoekservaring op te doen in het buitenland. Drie van hen gaan naar de Verenigde Staten, een naar Groot-Brittannië en een naar Australië. Twee buitenlandse onderzoekers komen naar Leiden. In totaal ontvingen 31 onderzoekers een Rubiconbeurs.

Links

* Partnerkeuze en soortvorming (bioloog Machteld Verzijden gaat naar Texas)
* Op zoek naar het verband tussen overgewicht en sterfte (Voedingsdeskundige Renée de Mutsert gaat naar Harvard)
* Hoe een bacterie zichzelf beschermt (Microbioloog Bjørn Traag gaat naar Harvard)
* Leiden Institute for Brain and Cognition