NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
Radio / TV-interview | 27-06-2008
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over embryoselectie en de verkiezingen in Zimbabwe.
MINGELEN:
De ministerraad heeft een akkoord bereikt over embryoselectie. Wat
houdt het precies in?
BALKENENDE:
Er was natuurlijk wat onduidelijkheid ontstaan nadat staatssecretaris
Bussemaker een brief had gestuurd die vervolgens leidde tot nogal wat
discussie in het kabinet. Toen is ook gezegd: we hernemen die brief .
Toen hebben de bewindslieden Klink, Bussemaker en Rouvoet intensief
contact met elkaar gehad en dat heeft vandaag geleid tot de conclusie
die we hebben getrokken. Wat doet zich voor? Er is eigenlijk al jaren
geleden gesproken over het vergroten van de mogelijkheden van wat we
noemen embryoselectie. Het is een buitengewoon gevoelig onderwerp en
we merken ook dat dit heel veel mensen bezighoudt. Het leidt tot
emotie en dat is ten zeerste te begrijpen. Vandaag is gezegd: het is
goed - en dat was al zo - dat er gekozen kan worden voor selectie in
het geval van ernstige ziekten die ook van de ene generatie op de
andere generatie over gaan. Er was alleen de vraag: kunnen we die
verruimde mogelijkheden die al juridisch bestonden ook combineren met
een grote mate van zorgvuldigheid? Wat mag wel en wat mag niet? Het
ging natuurlijk nu in de situatie van Maastricht vooral om erfelijke
borstkanker en toen merkte je ook dat mensen zeiden: ja, dit is een
buitengewoon ernstige aandoening die ertoe noopt dat er een verruiming
van de mogelijkheden komt. Nou, wat is nu vandaag gebeurd? We hebben
gezegd: er zijn bepaalde ziektes - en dan kijken we naar de ernst van
de aandoening en dan kijken we ook naar de persoonlijke situatie...
MINGELEN:
Wie zijn we?
BALKENENDE:
Dat zijn natuurlijk de medici die er over gaan en die overleggen met
de mensen die zijn aangewezen op embryoselectie. Dat is in eerst
instantie de zaak van het ziekenhuis waar dit dus plaatsvindt.
MINGELEN:
Dus het ziekenhuis beoordeelt de individuele aanvraag?
BALKENENDE:
Ja, dat is nu ook zo.
MINGELEN:
Maar wat is er dan nieuw? Wat is het compromis?
BALKENENDE:
Wat hier nu is gebeurd vandaag is dat er is gezegd: wanneer we spreken
over verruiming van bepaalde mogelijkheden... kijk, de criteria zijn
hetzelfde, maar dan wordt gekeken naar wat de aard van de ziekte is en
hoe het met de persoon in kwestie is. Je moet altijd een individuele
weging maken. Ook lettend op de medisch-ethische aspecten. Want een
van de dingen die tot nu speelde was: is er een heel groot percentage
aanwezig waarmee je de zekerheid hebt of een kind naderhand de ziekte
zou kunnen krijgen? Toen is gezegd: dat is moeilijk te bepalen, dus je
hebt een aantal andere weegfactoren nodig. En dat zit 'm in de ernst
van de aandoening, het erfelijk karakter en de persoonlijke
omstandigheden. Dat zijn de afwegingen die worden gemaakt in het
ziekenhuis met de betrokken mensen om wie het gaat. Dan speelt
daarnaast nog een landelijke richtlijnencommissie waarin medici en
ethici ook met elkaar nog van gedachten wisselen over hoe zaken zich
ontwikkelen en hoe het zit met de praktijk in Nederland. Dat heeft te
maken met reflectie op de praktijk van embryoselectie.
MINGELEN:
Maar die landelijke richtlijnencommissie gaat bepalen voor welk soort
ziektes embryoselectie mag plaatsvinden. Begrijp ik dat zo goed?
BALKENENDE:
Dat is een taak die deze commissie nu krijgt. En hoe komt dat ook?
Want de mogelijkheden voor embryoselectie die waren juridisch al
aanwezig, alleen de vraag was natuurlijk wel - en eigenlijk heeft dat
de debat een paar jaar toch wel stilgelegen - moet toch ook niet
worden gekeken naar een zeker begrenzing van dit alles? Wat we nu
feitelijk hebben is verruiming van mogelijkheden ten opzichte van hoe
het vroeger ging en hoe de situatie nu is, maar het is wel beter
ingekaderd in een verantwoord zorgvuldig afwegingskader.
MINGELEN:
Wat mag bijvoorbeeld niet?
BALKENENDE:
Je mag niet zomaar gaan selecteren... Het is evident natuurlijk dat je
niet zomaar op jongens of meisjes gaat selecteren. Dat mag natuurlijk
niet.
MINGELEN:
Dat schijnt in Amerika al te gebeuren.
BALKENENDE:
Dat willen wij dus niet. Het gaat hier om hele ernstige ziekten. Het
is ook niet zo dat je voor elke ziekte selectie mag toepassen. Dat is
nu precies de weging die op de eerste plaats in het ziekenhuis zelf
gebeurt en daarna natuurlijk in meer algemeen kader met de
richtlijnencommissie.
MINGELEN:
Nu was de ChristenUnie buitengewoon verontwaardigd dat
staatssecretaris Bussemaker zonder overleg in het kabinet deze
uitbreiding mogelijk wilde maken. Die uitbreiding gaat desondanks
door. Waarom heeft de ChristenUnie hier nou mee ingestemd?
BALKENENDE:
Het is natuurlijk zo dat de ChristenUnie vanuit de politieke traditie
moeite heeft met embryoselectie. Dat weten we ook. Dat heeft minister
Rouvoet vandaag ook nog eens in de ministerraad gezegd. Maar deel uit
makend van een regering gaat het wel om het vinden van de juiste
oplossing, ook bij moeilijke vraagstukken. Wat deed zich nu voor? Men
wilde in Maastricht overgaan op embryoselectie. Dat had te maken met
erfelijke borstkanker. Uiteindelijk mag dit wel, ook op basis van wat
nu is besproken met elkaar. De winst van vandaag is dat is gezegd:
wanneer je embryoselectie toepast, laten we dan wel zorgen dat we een
beter afwegingskader krijgen. Dat is uiteindelijk de reden geweest
waarom ook de ChristenUnie heeft gezegd: ok, daar gaan we mee akkoord.
MINGELEN:
Maar de ChristenUnie gaat dus akkoord met iets waar ze eigenlijk eerst
tegen waren?
BALKENENDE:
De partij zelf voelt niets voor embryoselectie.
MINGELEN:
Men is nu akkoord gegaan omdat me het kabinet wilde laten overleven.
BALKENENDE:
Nou, nee. Zo moet je het niet zeggen. De ChristenUnie voelt zich, net
als de andere twee partijen, verantwoordelijk voor het nemen van
besluiten. Zij voelen zich verantwoordelijk ook voor een verantwoord
afwegingskader, in dit geval van embryoselectie. Wat ik het goede vond
van de gesprekken tussen deze drie bewindspersonen op het ministerie
van VWS is dat zij heel nadrukkelijk hebben aangegeven: wij willen dat
dit op een goede manier nu wordt doordacht, waarbij de praktijk
uiteraard ook ruimte dient te bieden voor mensen die grote problemen
hebben en die juist ook die afweging willen kunnen maken. Ik stel het
ook op prijs dat deze drie bewindspersonen zo intensief met elkaar
hebben gesproken hierover.
MINGELEN:
Het natuurlijk geen schande als partijen een compromis sluiten, maar
toen het conflict ontstond waren er mensen die zeiden: dit wordt een
crisis, omdat je over principes geen compromis kun sluiten. Maar dat
heeft de ChristenUnie dus toch gedaan.
BALKENENDE:
Het is mooie dat u in uw vraagstelling het woord compromis noemt. Dat
is eigenlijk een woord dat wij vandaag nadrukkelijk niet hebben
genoemd en ook niet willen noemen.
MINGELEN:
Omdat het zo pijnlijk is natuurlijk!
BALKENENDE:
Omdat het een onderwerp is dat gepaard gaat met emoties van mensen,
met grote zorg, met opvattingen over menswaardigheid van het leven,
over medisch-ethische kwesties. En dat betekent dat dit soort
onderwerpen zich niet lenen voor het vinden van zomaar een compromis,
zoals je misschien met andere onderwerpen kunt hebben. Er is nu juist
gewerkt aan een goede weging van alle argumenten die een rol spelen en
waarin er ruimte is voor een praktijk waarin ook wordt gekeken: waar
zijn de grenzen? Wat dat betreft heeft dat geleid tot een
afwegingskader waarvan ik denk dat het de praktijk zal dienen en
waarbij ook de medische sector en de mensen weer vooruit kunnen.
MINGELEN:
Heeft u overleg gehad met de medische sector om te horen of zij hier
blij mee zijn?
BALKENENDE:
Dat heb ik zelf niet.
MINGELEN:
Maar minister Klink of...
BALKENENDE:
De staatssecretaris heeft uiteraard ook contact met het veld.
MINGELEN:
We stappen nog even over naar een andere zaak die buitengewoon actueel
is. De verkiezingen vandaag in Zimbabwe. U heeft op uw persconferentie
gezegd: het is een farce. Dat is duidelijk. Mugabe trekt zich niets
aan van alle internationale druk en alle internationale kritiek. Moet
je niet zeggen, zonder dat daar enige kritiek in zit, dat hier het
Westen, ook Nederland, gewoon machteloos is om de man tot andere
gedachten te brengen?
BALKENENDE:
Vorig jaar hebben we nog een bijeenkomst gehad van Afrikaanse landen
en Europese landen bij de bekende top tussen de Afrikaanse Unie en de
Europese Unie. Toen hebben we de keuze gemaakt om wel aanwezig te
zijn. Daar was Mugabe en ik heb ook in zijn aanwezigheid nogal forse
kritiek geuit op het regime daar. Mugabe heeft gelukkig dat alles
aangehoord, maar het is iemand die eigenlijk wat dat betreft
onverbeterlijk is. U weet, ik heb deze week ook president Mbeki
gesproken. Die heeft intensief contact met de autoriteiten in
Zimbabwe. Ook met de oppositieleider Tsvangirai. En mijn boodschap in
de richting van Mbeki was: er zou eigenlijk alles aan moeten worden
gedaan om die verkiezingen niet door te laten gaan. Twee: er moet
worden gewerkt aan oplossingen waarin beide partijen in ieder geval
ook samenwerken om te komen tot een vreedzame oplossing. Het is
natuurlijk buitengewoon teleurstellend dat Mugabe zich niets aantrekt
van internationale signalen en gewoon de verkiezingen laat doorgaan.
Ik vind overigens wel opvallend - maar goed, we moeten nog weten wat
er nu verder gebeurt - dat de opkomst kennelijk ook nogal beperkt is.
Dat is ook een veeg teken.
MINGELEN:
Iedereen heeft z'n best gedaan, maar de verkiezingen gaan door en
Mugabe wordt het gekozen staatshoofd. Er is internationaal overleg
over sancties. Wat kunnen sancties concreet inhouden? Wat kunnen
Nederland en Europa doen?
BALKENENDE:
Natuurlijk eerst het uitspreken van een veroordeling. Twee: sancties
kunnen diplomatieke sancties zijn. Dat kan zijn: het land niet meer
betrekken in internationale activiteiten. Je kunt zelfs ook denken aan
bepaalde economische mogelijkheden. Ik zeg er alleen wel bij: er zijn
natuurlijk heel wat mogelijkheden met sancties, maar laten we oppassen
dat we niet de bevolking zelf treffen want die hebben het al moeilijk
genoeg. Dat zal de komende dagen en weken absoluut op de agenda komen.
U heeft ook gemerkt dat bijvoorbeeld de Veiligheidsraad van de VN dit
alles heeft veroordeeld. Vanuit Europa klinken zeer kritische stemmen.
We erkennen natuurlijk aan dit soort verkiezingen totaal niets. Het
heeft niets te maken met geloofwaardigheid. Het is een flagrante
schending van de democratie en het zou goed zijn als Mugabe nu
eindelijk eens tot het inzicht komt dat hij hiermee op moet houden.
Hij heeft denk ik zijn gezag nu echt verloren.
MINGELEN:
Ik vrees dat hij zich daar weinig van aantrekt, maar we zullen het
zien. Ik dank u zeer.
BALKENENDE:
Graag gedaan.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, IW)
Ministerie van Algemene Zaken