25-6-2008
Speech Paul de Krom bij CROW congres 25 juni 2008
Dames en heren, dat Nederland letterlijk vastloopt in regeltjes,
procedures en virtuele rekenmodellen hoef ik u waarschijnlijk niet te
vertellen.
---
-------------------
Uitstel en vertraging van bouw- en infraprojecten zijn geen
incidenten meer, maar aan de orde van de dag. Nederland is nauwelijks
meer in staat, wegen, spoorwegen of spannende projecten op het gebied
van ruimtelijke ordening van de grond te trekken. Vorig jaar kwam de
MER over de Tweede Maasvlakte mijn kantoor binnengereden. Een
zeemanskist met meer dan 6.000 pagina's, waarbij het effect van de
aanleg van de Maasvlakte op het gehoor van de schol uitvoerig is
onderzocht. De 8.000 vergunningen voor de Betuwelijn en de 1.700
vergunningen voor de HSL liggen weg te stoffen in kasten en dossiers.
Het Urgentieprogramma Randstad is veel programma, maar weinig urgentie
met projectdoorlooptijden van 10 tot 15 jaar. Volgend jaar, als ik
goed heb geteld, vieren we de 50ste verjaardag van één van de
ontbrekende schakels in de A4, de A4 Midden-Delfland. Vorige week
bespraken we het jaarverslag van het ministerie van V&W. Ik ben
opgehouden het aantal vertraagde wegenprojecten te tellen. Inderdaad.
De dagen van de VOC herleven. De nadagen, welteverstaan. Toen de
regenten op hun zakken geld gingen zitten aan de Vecht. En Nederland
van internationale koploper economisch hekkensluiter werd. Zoals de
OESO nu ook constateert. De grootste rem op de economische groei zijn
de files. En wat doen wij? 50 jaar leuteren over de A4 Midden
Delfland.
Ik beperk mij kortheidshalve even tot de wegen. Uit onderzoek van TNO
en de TU Delft blijkt dat we - uitgaande van de vraag naar
automobiliteit - er een aantal jaren geleden al 4.000 km weg bij
hadden moeten hebben. Dan heb je het niet meer over dotteren, maar
over een complete open hart operatie. Maar die 4.000 km liggen er
niet. En zoals het er nu naar uitziet komen die voorlopig ook niet.
En dus gaan we toe naar het scenario dat we over 10 jaar geen spits
meer hebben. Dan kunnen we gewoon aanschuiven in de file van de vorige
dag.
De vraag is: waarom doen we niks? En het antwoord is:
- omdat er niet wordt gekeken naar feiten en cijfers
- omdat er een aantal hardnekkige mythes blijven hangen waardoor de
aanleg van extra asfalt iets verschrikkelijks wordt.
Eerst even wat feiten en cijfers. We hebben 10 x zoveel auto's als in
1960. Tot 2020 groeit de automobiliteit met nog eens zo'n 40%. Het
goederenvervoer met 40 tot 80%. Bijna 80% van alle reizigerskilometers
worden afgelegd met de auto. Je kunt gewoon uitrekenen dat als je
morgen het openbaar vervoer zou verdubbelen, je maar een paar procent
van die 80% afhaalt. En daarmee is mythe no. 1 ontmaskerd: alléén
investeren in OV helpt niet. De realiteit is dat áls we de vraag naar
mobiliteit willen opvangen én-én-én beleid nodig is. Én investeren in
wegen, én in OV, én flankerend beleid
`Nederland wordt geasfalteerd'. Mythe no. 2. Het beslag van
infrastructuur op het totale oppervlakte is zo'n 2,7%. Als je 1200 km
asfalt erbij legt op de grote knelpunten betekent dat 0,03% meer. Waar
gáát dat over? En voorzover NL wordt geasfalteerd gebeurt dat in de
gemeenten. Hadden we in 1997 nog 105.000 km gemeentelijke weg, nu
loopt dat snel op naar 120.000 km. Daar steken de 5.000 km rijksweg en
7.000 km provinciale weg schraal bij af. Sterker: daar komt nauwelijks
iets bij. In 2005 welgeteld 2 km provinciale weg en 26 km rijksweg.
Dus terwijl het autobezit snel groeit en het gemeentelijke wegennet
explodeert, blijft de capaciteit van het hoofdwegennet daar zwaar bij
achter. Geen wonder dat we met z'n allen in een fuik lopen!
Mythe no. 3: `de lucht wordt steeds viezer'. Niets is minder waar.
Ondanks de groei van het autoverkeer is de lucht tientallen procenten
schoner dan 20 jaar geleden. Wie dat niet gelooft kan zelf de cijfers
nakijken bij het Milieu en Natuur Planbureau.
Mythe no. 4: `extra asfalt helpt niet'. Extra asfalt helpt wél. Kijk
maar naar de mobiliteitsbalans 2007 en 2008. Daarin staat dat als we
de afgelopen 10 jaar helemáál niets hadden gedaan, we vandaag nog véél
langer in de file zouden hebben gestaan. Kijk maar naar de beruchte
spitsstrook op de A1 tussen Hoevelaken en Barneveld. Sinds de
openstelling stroomt het verkeer veel beter door.
Terwijl iedereen het doodnormaal vindt dat hij aan een weg woont, is
de aanleg van nieuwe verbindingswegen tussen woonkernen wél een
geweldig probleem omdat deze mythes in de loop der jaren tussen onze
oren zijn geramd. Maar de kosten van nietsdoen worden vaak verzwegen.
Ik noem het sluipverkeer, de milieu-en economische schade veroorzaakt
door het onnodig verstoken van brandstof in eindeloze files, het
verlies aan tijd en de sociale schade doordat mensen door de week hun
gezin en kinderen niet meer zien.
Behalve deze psychologische barrières zijn er ook tal van andere
oorzaken waardoor we volledig vastlopen. De commissie Elverding, die
recent haar rapport uitbracht, heeft daar een goede analyse
vangemaakt. In september volgt een actieprogramma. Dan zijn overigens
alweer twee jaar verstreken sinds de aanleiding voor de commissie
Elverding, de motie Rutte/Verhagen die bij de Algemene Beschouwingen
in 2006 werd aangenomen. Twee jaar verleuterd.
Elverding analyseert terecht dat er niet 1 knop is waar je op kan
drukken en hup, alles is morgen opgelost. Bestuurlijke drukte,
gebrekkige procesbeheersing en ambtelijke voorbereiding,
gedetailleerde milieuwetgeving die botst met ruimere RO belangen,
eindeloze vergunningverlening, het ontbreken van maximale termijnen,
te beperkte houdbaarheid van onderzoeksresultaten die te absoluut
worden toegepast, te ruime beroepsmogelijkheden tussen overheden, geen
gebruik van bestaande doorzettingsmacht (WRO), onzekerheid in
budgettaire ruimte, en te lange en complexe juridische procedures. Ik
ga er van uit dat de regering alle aanbevelingen terzake overneemt en
omzet in concrete actiepunten met concreet tijdpad.
De doorlooptijd kan volgens Elverding met de helft worden verkort. Het
klinkt haast te mooi om waar te zijn. Dat is het dan ook. Want het
kabinet werkt, gesteund door een meerderheid in de Kamer, stug door om
ons land verder op slot te zetten. Niet alleen door de
luchtkwaliteitsregeltjes, maar ook door bijvoorbeeld Natura 2000 en
de Kaderrichtlijn water. De schuld van Brussel? Nee, de schuld van
Nederland zelf. Ondanks aangenomen moties van de Kamer om geen
onnodige koppen te zetten op Brusselse regelgeving, en ondanks het
feit dat mijn collega's in de Kamer het ook allemaal zo erg vinden dat
bouw- en infraprojecten zo lang duren en dat we er vooral iets aan
moeten doen, gaat Den Haag daar gewoon mee door. Ik vraag mij vaak af
waar de masochistische neiging om het onszelf moeilijker te maken dan
nodig is, toch vandaan komt. Politieke correctheid? Ons calvinistische
schuldgevoel gecombineerd met onze oerdrift dat wij de rest van Europa
wel eens effe zullen laten zien dat wij het beter kunnen? Elverding
adviseert om veel actiever de ruimte te gebruiken die het EU recht bij
de omzetting en toepassing laat. M.a.w.: stop met het zelf dichtkitten
van Brusselse regels waar dat niet nodig is. De VROM-raad zei dat ook
al. De G4 hebben een uitstekend rapport gemaakt `Stilstaan bij
urgentie'. Daarin schrijven de G4: `de typisch Nederlandse (strenge)
invulling van de EU normen zou anders moeten anders blijft dit een
structureel probleem'. Kabinet en Kamer trekken zich daar echter niks
van aan. In plaats van koppen gesneld worden er steeds nieuwe
nationale koppen toegevoegd.
De belangrijkste belemmering voor de aanleg van wegen zijn de
luchtkwaliteitsregels. Juist daardoor zitten de meeste projecten op
slot. De G4 schrijven daarover: `Het beste is de luchtkwaliteit te
ontkoppelen van RO procedures en in lopende procedures aanpassingen
toe te staan in plaats van de hele procedure opnieuw te moeten
doorlopen'. Maar Elverding heeft zich helaas bij de politieke
verhoudingen in de Kamer neergelegd. Hij ziet - of hoopt dat,
eigenlijk - het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit als
mogelijke oplossing. Stel dat dat zo is, dan is het ongelooflijk te
constateren dat naast de projecten zelf ook de OPLOSSING is vertraagd!
Ik voor mij geloof dat je moet ontkoppelen om het slot van Nederland
af te halen.
Samengevat is het volgende nodig om Nederland weer los te trekken:
1. stoppen met verkondigen van hardnekkige mythes
2. alle aanbevelingen uit het rapport Elverding moeten integraal
worden uitgevoerd. We moeten toe naar 1 plan, 1 inspraakronde, 1
besluit en 1 beroep- en bezwaarprocedure
3. procedures moeten worden gestroomlijnd en spoedwetten toegepast
4. het Rijk moet de mogelijkheden om doorzettingsmacht te gebruiken
(WRO, Tracewet) toepassen
5. Kabinet en Kamer moeten acuut stoppen met het maken van
gedetailleerder en ingewikkelder regeltjes dan strikt noodzakelijk.
Onnodig ingewikkelde regels zoals de luchtkwaliteitsregels moeten
worden gesaneerd
6. Normen voortvloeiend uit gewijzigde wetgeving na vaststelling van
het Tracebesluit moeten niet meer worden meegenomen. Anders belanden
we opnieuw in de ronduit bezopen situatie dat tunnels moeten worden
aangepast tijdens het ontwerp, tijdens de bouw of zelfs na oplevering.
Denk aan de A73 of de A4 Midden Delfland
7. De onderzoekseisen die door de Raad van State worden geëist zijn
volledig absurd. Zie de MER over de Tweede Maasvlakte. Rekenmodellen
moeten worden gebruikt waarvoor ze zijn bedoeld: als hulpmiddel bij
beslissingen, niet als absolute voorspelling van toekomstige
ontwikkelingen
8. Wat de MER procedure betreft: ook daar zijn we volstrekt
doorgeschoten. Ik denk nog altijd aan die RWS medewerkers die een
ononderbroken streep op de weg wilden doortrekken om invoegend verkeer
met hogere snelheid te laten invoegen. Simpel, zou je denken. Maar
nee: het duurde 2,5 jaar vanwege een noodzakelijke MER procedure!!! En
waarom zijn MER procedures nodig voor het aanleggen van een
golfterrein of natuurcompensatie, zoals nu ook bij de Tweede
Maasvlakte het geval schijnt te zijn? Dit is toch idioot? De MER
verplichtingen moeten worden teruggedrongen tot wat Europees is
vereist.
9. De procedures bij de Raad van State moeten korter en efficiënter.
Het initiatiefwetsvoorstel bestuurlijke lus is inmiddels bij de Kamer
ingediend. De instandhouding van rechtsgevolgen bij (gedeeltelijke)
vernietiging van een besluit moet worden geregeld.
10. Professionele bezwaarmakers zoals Milieudefensie moet de pas
worden afgesneden. In het verantwoordingsdebat is de motie Rutte/Van
Geel ingediend die vraagt om te onderzoeken hoe dat kan worden
bereikt. Is de regering bereid dat onderzoek te doen? Zo ja, dan kan
de motie worden ingetrokken.
De WRR deed in 1994 al een omvangrijke studie naar de uitvoering van
grote projecten. De commissie Duivestein deed hetzelfde, de G4 deden
hetzelfde in september 2007. Geen van deze goede werken hebben tot
versnelling geleid. De doorlooptijden zijn in de loop der jaren alleen
maar langer geworden. Elverding of niet, de realiteit is dat zonder
lef en durf de politiek blijft doormodderen. Wat ik zie gebeuren is
dat een kamermeerderheid mooie woorden spreekt over hoe erg het
allemaal is, maar gewoon blijft doorgaan om de boel verder dicht te
kitten. Als we die cirkel willen doorbreken zijn radicale politieke
keuzes noodzakelijk. En voorlopig zie ik dat nog niet gebeuren. Maar
uiteindelijk zal de wal het schip keren. Er komt een moment dat de
mensen in Nederland het niet meer pikken dat wij hun problemen niet
oplossen. De vraag is niet of dat moment komt, maar wanneer. Het kan
mij niet snel genoeg gaan. Want dan kunnen we weer spannende dingen
gaan doen in dit land op het gebied van mobiliteit, infrastructuur,
bouwen en wonen. Goede ideeën zijn er genoeg! Hoop is er wél: wie
gisteravond de NRC heeft gelezen heeft gezien vat Groen Links
wethouder van Amsterdam, Maarten van Poelgeest, nu ook zijn gal spuwt
over de idiotie rond de milieuregels. Steun uit onverwachte hoek voor
Groen Rechts. Ik verwelkom Van Poelgeest in het groen Rechtse kamp! Er
is nog hoop!
VVD