De Nederlandse Bank


DNB publiceert Statistisch Bulletin juni 2008

Persbericht

25 juni 2008

In dit nummer: Minder nieuwe woninghypotheken, maar kredietverlening aan bedrijven hervat - Aanhoudende daling balanstotaal beleggingsfondsen - Aandelenportefeuilles pensioenfondsen en verzekeraars gekrompen door koersverliezen - Pinnen rukt op ten koste van contant betalen - 'Verpakken' van hypotheken door banken scherp teruggevallen - Verzekeringsrisico's voor ruim EUR 5 miljard herverzekerd Minder nieuwe woninghypotheken, maar kredietverlening aan bedrijven hervat

In het eerste kwartaal van 2008 hebben banken minder nieuwe woninghypotheken aan huishoudens verstrekt: EUR 17 miljard tegen EUR 20 miljard in het vierde kwartaal. De kredietverlening aan bedrijven is daarentegen gegroeid met EUR 26 miljard nadat in het vorige kwartaal nog per saldo voor EUR 10 miljard was afgelost. De daling van de verstrekte woninghypotheken wordt onder andere veroorzaakt door rentestijgingen. Doordat het gemiddelde hypotheektarief in drie jaar tijd van 3,8% naar 5,2% gestegen is, is het voor huishoudens ook minder aantrekkelijk geworden om bestaande hypotheekleningen over te sluiten. Begin 2005 waren de hypothecaire leningen met een korte, variabele rente nog populair, maar deze hypotheekvorm heeft aanzienlijk terrein verloren. Het aandeel bedroeg toen 44%, maar is nu nog maar 19%. Anderzijds zijn ook minder hypothecaire leningen met een rentevaste periode van tien jaar afgesloten. Deze zijn ten opzichte van 2007 gehalveerd naar EUR 4 miljard. De consument lijkt nu vooral een grotere voorkeur te hebben voor zekerheid op middellange termijn en voor rentevaste periodes tussen de vijf en tien jaar (aandeel 45%). Voor kredietverlening aan bedrijven heeft een aantal banken de leenvoorwaarden in het eerste kwartaal van 2008 aangescherpt, vooral voor grote ondernemingen. Banken zijn voorzichtiger geworden zijn bij het verstrekken van leningen voor grote investeringen. Desondanks kwamen de bedrijfsleningen in het eerste kwartaal uit op een 5% hoger bedrag van ruim EUR 470 miljard. Aanhoudende daling balanstotaal beleggingsfondsen

Het balanstotaal van de Nederlandse beleggingsfondsen is in het eerste kwartaal van 2008 fors gedaald van EUR 103 miljard naar EUR 96 miljard en kwam hiermee uit op het laagste punt sinds vier en een half jaar. Het is voor het vierde achtereenvolgende kwartaal dat het balanstotaal van de Nederlandse fondsen is afgenomen. Ditmaal kwam dat vooral door forse afwaarderingen op de beleggingen ten gevolge van verliezen op de financiële markten, maar ook door een onttrekking van gelden. Aandelenportefeuilles pensioenfondsen en verzekeraars gekrompen door koersverliezen

Nederlandse pensioenfondsen en verzekeraars hadden in het eerste kwartaal van 2008 opnieuw last van de perikelen op de financiële markten. Dat kwam vooral tot uiting in hun aandelenportefeuilles. Bij de pensioenfondsen nam de waarde daarvan af van EUR 390 miljard tot EUR 367 miljard en bij de verzekeraars van EUR 112 miljard tot EUR 101 miljard. Dat kwam overwegend door koersverliezen, die voor pensioenfondsen EUR 32 miljard bedroegen en voor verzekeraars EUR 6 miljard. Deze verliezen deden zich dit kwartaal in alle aandelencategorieën voor, beurs- en niet-beursgenoteerde aandelen en participatiebewijzen. In het eerste kwartaal reageerden pensioenfondsen op koersverliezen op aandelen door er extra van bij te kopen (EUR 21 miljard). Ze financierden die aankopen door de verkoop van verhandelbaar schuldpapier (EUR 13 miljard) en de opname van kortlopende leningen (de middelen bestonden deels ook uit contant onderpand voor uitgeleende effecten). Achtergrond van de aankopen van aandelen vormde het streven van pensioenfondsen een bepaalde mix te handhaven die ze periodiek vaststellen voor diverse beleggingscategorieën (aandelen, schuldpapier, onroerend goed en dergelijke). Daarmee beogen ze een optimale afstemming van beleggingen enerzijds en verplichtingen anderzijds. De verplichtingen zijn bijvoorbeeld afhankelijk van de leeftijdsopbouw en de samenstelling van het deelnemersbestand. Naarmate de gemiddelde leeftijd van de deelnemers laag is en/of het aantal inactieve deelnemers gering, zal een pensioenfonds in het algemeen meer in betrekkelijk risicovolle beleggingscategorieën zoals aandelen investeren. Anders dan de pensioenfondsen richten verzekeringsinstellingen zich niet op een van tevoren vastgestelde beleggingsmix. Zij vertonen in de regel ook een ander beleggingsgedrag. In tegenstelling tot de pensioenfondsen kochten zij in het eerste kwartaal van 2008 per saldo vrijwel geen aandelen. In plaats daarvan kochten zij juist schuldpapier (EUR 2,9 miljard). Ze financierden dat met reguliere premieontvangsten. Pinnen rukt op ten koste van contant betalen

Pinbetalingen rukken steeds meer op. In 2007 gebruikten Nederlanders 9% meer hun pinpas dan het jaar daarvoor. Gezamenlijk pinde men bijna 1,6 miljard maal voor een totaal bedrag van bijna EUR 70 miljard (plus 8%). De opmars van het pinnen blijkt ook uit de stijging van het gepinde bedrag per betaalautomaat. Momenteel ligt dat per (werk)dag al gemiddeld boven EUR 1.000, bij een gemiddeld transactiebedrag van EUR 43. De belangrijkste reden voor het succes van pinnen is dat consumenten deze betaalwijze als veilig, snel en gemakkelijk ervaren. Pinnen is de afgelopen jaren vergemakkelijkt doordat het aantal betaalautomaten in winkels, benzinepompen, overheidinstellingen en op treinstations blijft toenemen. Steeds meer consumenten zien dat zij op markten en terrassen, maar ook bij aflevering van goederen aan huis, via mobiele pinautomaten kunnen betalen. Tot slot draagt ook de verlaging van pintarieven voor kleine aankopen in winkels bij aan de toenemende populariteit van de pinpas, want uit onderzoek van DNB blijkt dat klanten gevoelig zijn voor tarieven. Worden die verlaagd, dan kiest men meer voor pinnen en minder voor contant betalen.

Ook het aantal Chipknip-transacties steeg vorig jaar, met 6%. Nederlanders chipten in totaal 174 miljoen keer voor een bedrag van EUR 475 miljoen. Hoewel dit geen gering bedrag is, is het vergeleken met het totale gepinde bedrag maar een fractie daarvan (0,5%). De geringere betekenis van de Chipknip blijkt ook uit het gemiddeld gechipte bedrag van nog geen EUR 3. Inmiddels bestaat de Chipknip ruim tien jaar. De verwachtingen bij de invoering ervan zijn niet uitgekomen. Veel consumenten ervaren de Chipknip in het algemeen als minst gebruiksvriendelijk alternatief (vergeleken met pinnen en contant betalen) en vinden dat er te weinig betaalpunten zijn, zij zouden willen dat het saldo direct zichtbaar is en het opladen wordt niet praktisch genoemd.

Een betaalwijze die vorig jaar sterk is komen opzetten is het on line-winkelen èn betalen via internet: iDEAL. Hiermee kunnen aankopen op het web direct en veilig worden afgerekend. Elektronisch betalen ervaren gebruikers als gemakkelijk. Vooral bij on-line winkelen prefereren zij het bankieren via internet boven betaling op andere manieren zoals overschrijven, een acceptgiro of een credit card. Zo wordt de consument voor de betaling automatisch naar zijn bekende internetbankierprogramma geleid. Het betaalproduct iDEAL is door de grote banken in oktober 2005 op de markt gebracht. Vorig jaar verdrievoudigde het aantal transacties tot bijna 15 miljoen. Inmiddels accepteren 7.500 webwinkels iDEAL als betaalmiddel. Ook de waarde van de met dit nieuwe betaalmedium aangeschafte goederen en diensten steeg flink, tot bijna EUR 1,2 miljard. Daarmee heeft iDEAL al een omzet die 2,5 maal zo hoog is als die van het chippen. Het gaat hier wel om hogere bedragen per transactie: in 2007 gemiddeld EUR 70. 'Verpakken' van hypotheken door banken scherp teruggevallen

Na het recordjaar 2007 hebben banken en andere financiële instellingen in het eerste kwartaal van 2008 nauwelijks meer woninghypotheken en andere kredieten 'verpakt' en doorverkocht aan speciaal daarvoor opgerichte ondernemingen, zogeheten 'special purpose vehicles' (SPV's). In de tweede helft van 2007 was met dit creëren van financiële speelruimte nog een bedrag van EUR 80 miljard gemoeid geweest, maar in het eerste kwartaal ging het nog slechts om EUR 3 miljard. Banken vonden nu wellicht dat ze voorlopig voldoende beleenbare activa hebben. Een rol kan ook hebben gespeeld dat de hogere rente die beleggers inmiddels vragen - ook voor beleggingen in SPV's - het verpakken van hypotheken (securitiseren) voor banken minder aantrekkelijk heeft gemaakt. Verzekeringsrisico's voor ruim EUR 5 miljard herverzekerd

In Nederland hebben verzekeraars de risico's die ze verzekeren (brand, diefstal, stormschade en dergelijke) voor ruim EUR 5 miljard herverzekert, veelal bij buitenlandse maatschappijen. Net als hun eigen cliënten wegen verzekeraars de voordelen daarvan af tegen de prijs. Toen bijvoorbeeld de premies voor het herverzekeren van bepaalde risico's na 2002 omhoog gingen, werd dat duidelijk zichtbaar in lagere herverzekerde bedragen. Schadeverzekeraars brachten hun herverzekeringspremies als percentage van de bruto premies met anderhalf punt terug tot 10% (2006). Herverzekeren vergt veel kennis en een groot financieel draagvlak. De belangrijkste spelers zijn in het buitenland gevestigd. Maar met een premie-omzet van EUR 1 miljard spelen ook enkele Nederlandse herverzekeraars een bescheiden rol.

Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met Tobias Oudejans (tel. 020-5243100, 0652496961) en Herman Lutke Schipholt (020-5242712, 0652496900).