Socialistische Partij
SP Alkmaar :: Opinie
Gezond verstand is belangrijker voor de democratie dan wat dan ook
24-06-2008
In de pers wordt graag gespeculeerd over de democratie in de SP. Juist
in deze dagen waar Agnes Kant het stokje van fractievoorzitter heeft
overgenomen van Jan Marijnissen, eisen de opiniemakers van de pers dat
Agnes een andere koers laat zien, zo niet, dan stellen ze dat het
bewijs is geleverd dat de SP niet democratisch is. Grappig eigenlijk.
De huidige politiek is er een waar politici zich moeten laten gelden
en waar zij vooral hun eigen karakter op de voorgrond moeten plaatsen.
Als we terug gaan in de tijd waren het de alleenheersers die op basis
van eigen karakter en eigenzinnige ideeën hun stempel drukten op hun
tijdvak. Democratie was een tegenbeweging die op eerlijke wijze
doordachte meerderheidsstandpunten centraal stelden. Onder
democratische verhoudingen waren leiders geen alleenheersers meer,
maar waren zij mensen die met volle overtuiging dit
meerderheidsstandpunt konden vormgeven.
We zijn blijkbaar verwend. Democratie is saai, democratie weten we nu
zo langzamerhand wel en we willen weer terug naar de sterke egos die
eigenzinnig de wereld naar hun hand willen zetten.
Nog grappiger is het dat het belangrijkste instituut die de waakhond
was van de democratie en menselijke waardigheid, de pers, juist in
deze jaren het voortouw neemt in het afschieten van breed gedragen
politieke lijnen en eensgezindheid binnen politieke partijen.
Dit is grappig in een tijd waarin de democratie stevig verankerd
lijkt.
Eigenlijk is het helemaal niet grappig.
Ook in de twintiger en dertiger jaren van de vorige eeuw kenden we dit
soort bewegingen. Mensen als de AR politicus Schakel en de CPN
politicus Bakker, die beiden hun leven hebben gewaagd tijdens het
verzet in de tweede wereldoorlog, hebben zich altijd verzet tegen ego's
die hun omgeving naar hun hand wilden zetten. Die generatie besefte
zich als geen andere hoe belangrijk het is dat standpunten breed
gedragen worden en dat sterke ego's,die als ongeleide projectielen hun
persoonlijke wil willen opleggen aan grote groepen, in de hand moeten
worden gehouden. Dat betekent dat je bij het kiezen van leiders vooral
gekeken moet worden naar de democratisch ontwikkelde standpunten en
wie op de meest geëigende wijze deze standpunten naar voren kan
brengen. Toen de generatie van het verzet zich langzaam van het
politieke toneel terugtrok, zagen we dat de super ego's langzamerhand
terrein begonnen te winnen.
Als we de geschiedenis van de mensheid abstract beschouwen en daarbij
ook de meest recente wetenschappelijke bevindingen over gedrag en de
wijze waarop hormonen en eiwit constructies dominant zijn in het
bepalen van het individuele gedrag, zien we een continu terug kerende
beweging.
De drang naar het voortbestaan van de groep en de verantwoordelijkheid
voor de hele groep tegenover de individuele drang om te overleven en
zich te onttrekken aan de dagelijkse druk van keihard werken en
risico's nemen om het groepsbelang te dienen c.q. te profiteren van de
inspanningen van anderen om voor zich zelf zo veel mogelijk voordeel
te halen.
Deze twee bewegingen kunnen niet zonder elkaar, versterken elkaar.
Daarnaast zijn deze twee bewegingen tegengesteld omdat de ene beweging
de andere uitsluit. Dus ze sluiten elkaar uit, maar kunnen ook niet
zonder elkaar. Dat levert een continu spanningsveld op. Dit
spanningsveld kan heel vruchtbaar zijn, maar ook heel destructief.
Voorbeelden van vruchtbaar resultaat zien we in de kunst, in de muziek
en in de wetenschap. Artiesten, kunstenaars, ontwerpers en
onderzoekers hebben ruimte nodig die anderen hen geven om te komen tot
hoge prestaties die ze nooit kunnen bereiken als ze daarnaast ook nog
veertig uur op het land zouden moeten werken.
Voorbeelden van destructief resultaat zien we in de georganiseerde
misdaad, in mensen die graag macht naar zich toetrekken en mensen die
met een narcistische drang er alles voor over hebben de top te
bereiken. Zonder dit soort ego's zou er geen tweede wereldoorlog zijn
geweest.
In de huidige samenleving zien we dat individualisering de boventoon
voert. Mensen die opkomen voor de groep, voor hun medemensen, en
daarbij solidariteit centraal stellen, worden afgedaan als aanhangers
van achterhaalde denkbeelden. De mensen die zichzelf en hun
individuele doelen centraal stellen, hebben alleen nog maar oog voor
mensen van het zelfde type. Het lijkt er dus ook op dat iedereen het
er over eens is dat overleven van het individu, oftewel gedrag dat
louter gericht is op eigenbelang, goed is voor onze samenleving. Het
lijkt er op dat dit onze tijdgeest is. Miljoenen mensen knikken ja,
maar hebben zelf te lijden onder deze tijdgeest. Als er een enquête
zou worden gehouden over het acceptabele van dit gedrag, kan het best
wel eens zijn dat de meerderheid dit gedrag ook echt acceptabel vindt.
Al deze mensen zijn immers onder invloed van deze tijdgeest. Veel
mensen horen en beleven de hele dag dat deze tijdgeest goed is en
weten inmiddels niet beter.
Als mensen er achter komen dat veel politieke beslissers en
beleidsmensen, maar ook managers van instellingen en bedrijven
eigenlijk niet veel meer in hun mars hebben dan de gemiddelde mens, en
als zij erachter komen dat beslissingen genomen worden omdat iemand de
ruimte krijgt zijn eigen dromen te verwezenlijken zonder te hebben
onderzocht of daar maatschappelijke behoefte aan is, dan beginnen
mensen zich achter hun oren te krabben. Als mensen horen dat directies
van ziekenhuize4n en zorgverzekeraars stellen dat de marktwerking in
de zorg vruchten heeft afgeleverd, maar er niet bij vertellen dat veel
ontwikkelingen die onder de marktwerking wel mogelijk zijn, daarvoor
door keiharde bezuinigingen op de zorg maar niet tot stand konden
worden. Zij hebben het dan over onderzoek, nieuwe behandelmethoden. Ze
vergeten te vermelden dat in landen als Griekenland en Duitsland dit
soort vorderingen al veel eerder zijn gemaakt, maar dan met gewoon
overheidsgeld. Gewone mensen zien dat door de marktwerking de
thuiszorg, verpleeg- en verzorgingshuiszorg en de AWBZ als een
kaartenhuis in elkaar dreigt te vallen. De mensen die de marktwerking
verdedigen zijn wel de mensen die met een democratisch vertrouwen op
de inboedel moesten passen. De meeste mensen beginnen zich af te
vragen of de voorstanders van die marktwerking eigenlijk wel weten
waar ze het over hebben. Nu blijkt dat Groen Links, PvdA en D66
Europarlementariers maar ook tweede kamerleden de europese grondwet en
het verdrag van L±issabon nooit hebben gelezen of in iedere geval niet
in zijn geheel hebben gelezen. Zij vertrouwen de Duitse Grunen en de
Duitse liberalen. Deze mensen moeten namens hun achterban een
afgewogen oordeel vellen.
De meerderheid draagt immers in goed vertrouwen haar macht over aan
een minderheid in de veronderstelling dat daar verantwoordelijk mee
wordt omgegaan. Het wordt nog beroerder als mensen ontdekken dat er
veel mensen zijn die met een slimme persoonlijke strategie op
topfuncties terecht komen en vervolgens eigenlijk niet goed weten wat
ze daar moeten doen. Of ze doen maar wat of ze doen eigenlijk helemaal
niets meer en zijn alleen nog maar bezig die functie te verdedigen.
Maar ja, dat hoort ook bij de tijdgeest. Het woord tijdgeest zegt het
al. Als de tijden veranderen, verandert ook de tijdgeest. Ondanks de
enorme technologische ontwikkeling en globalisering zien we een
tegenbeweging. Een beweging van mensen die als gemeenschap hun eigen
zaken weer onder controle willen hebben. Daar lopen de diverse vormen
van uiteen.
Er zijn mensen die alleen maar denken in het individuele belang van
hun buurt of straat en er zijn mensen die als buurt of straat niet
misbruikt willen worden voor individuele doelen, maar ook snappen dat
je rekening moet houden met mensen in andere buurten of straten.
Er zijn mensen die er tegen zijn dat Polen naar Nederland komen omdat
ze daar nu eenmaal tegen zijn en er zijn mensen die zeggen dat het
slecht is dat Polen naar Nederland komen omdat daarmee de opbouw van
hun eigen land gevaar loopt en tegelijkertijd voor een laag loon hier
aan de slag moeten zonder werknemersverzekeringen.
Er zijn mensen tegen Europa omdat ze Europa maar niks vinden. Er zijn
mensen tegen de wijze waarop de democratische controle wordt uitgehold
en verworvenheden van de afgelopen honderd jaar worden afgebroken
onder het mom van Europa en de opgeklopte dreiging van China en
Rusland (het verdrag waar de Ieren nu nee tegen hebben gezegd).
De eerste groepen zien alleen het eigenbelang en reageren op basis van
de zogenaamde onderbuikgevoelens.
De tweede groepen bekijken het hele plaatje en zien dat zaken ook
anders kunnen, dat een kleine groep van bevoorrechten totale
bevolkingsgroepen uit elkaar speelt. Die tweede groep wordt in onze
samenleving steeds sterker. Het moet uit zijn met individuele
baantjesjagers. Het moet uit zijn aan ruimte geven aan mensen die
alleen maar easy money als doel hebben. Er moet eerst worden nagedacht
voor dat we verder gaan. Beslissingen die we nu nemen moeten niet een
bedreiging worden voor onze kleinkinderen en achterkleinkinderen. Het
voortbestaan van de groep moet weer centraal komen te staan.
In deze benadering past ook dat politieke organisaties niet zo maar op
kandidaten met ballonnetjes en vlaggetjes stemmen. In deze benadering
past dat er goed nagedacht wordt wat er van de kandidaten eigenlijk
wordt verwacht, wat hun capaciteit moet zijn om vervolgens gezamenlijk
te beslissen welke personen de besten zijn voor bepaalde posities. In
deze benadering past dat standpunten niet zo maar gebaseerd zijn op
een individueel idee, maar dat standpunten samen met de mensen die het
aangaat worden onderworpen aan onderzoek, bijgesteld worden als dat
nodig is en vooral gezond verstand op de voorgrond komt te staan.
Matt Delahaij