Algemene Rekenkamer Alerteringssysteem Terrorismebestrijding kan beter
19/06/2008 16:30
Algemene Rekenkamer
Nadere invulling regierol Nationaal coördinator terrorismebestrijding gevraagd
Alerteringssysteem Terrorismebestrijding kan beter
Het ontwerp van het Alerteringssysteem Terrorismebestrijding (ATb) voor bedrijfssectoren en lokale overheden voldoet op hoofdlijnen aan de eisen. In de praktijk is het ATb echter nog niet optimaal georganiseerd. Zo is niet altijd afgesproken wie lokaal de regie voert en is de uitvoerbaarheid van maatregelen bij verschillende dreigingsniveaus onvoldoende onderzocht.
Tot deze conclusies komt de Algemene Rekenkamer in het rapport Alerteringssysteem Terrorismebestrijding dat zij op 19 juni 2008 publiceert.
Alerteringssysteem Terrorismebestrijding
Na de aanslagen in Madrid in 2004 heeft de overheid besloten om een alerteringssysteem op te zetten voor terroristische dreigingen: het ATb. Met het ATb kunnen zowel belangrijke bedrijfssectoren als gemeenten en politiekorpsen worden gewaarschuwd voor een verhoogde terroristische dreiging. Alle betrokken partijen moeten op lokaal niveau onderling afspraken maken, zodat zij goed voorbereid zijn op een mogelijke terroristische aanslag. Het ATb onderscheidt drie dreigingniveaus (licht, matig en hoog). De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) is verantwoordelijk voor het ATb.
Ontwerp voldoet aan de eisen, maar is nog niet optimaal georganiseerd
De Algemene Rekenkamer constateert dat het ontwerp van het ATb aan de eisen voldoet en dat er aansprekende resultaten zijn bereikt bij het uitrollen van het systeem. Inmiddels zijn 13 bedrijfssectoren aangesloten en zijn voor deze sectoren de locaties bepaald die een potentieel doelwit vormen voor een terroristische aanslag. Er zijn daarnaast afspraken gemaakt over de maatregelen die bij elk dreigingsniveau genomen moeten worden. De uitvoerbaarheid van deze maatregelen (bijvoorbeeld inhuren van beveiligingsbedrijven of de inzet van specifieke middelen zoals scanapparatuur) is echter door geen van de betrokkenen nog onderzocht. Vermoedelijk gaan er capaciteitsproblemen ontstaan bij hogere en langdurige dreiging. De Algemene Rekenkamer beveelt daarom aan om de voorgenomen maatregelen op uitvoerbaarheid te beoordelen. Een positieve kant van het ATb is dat structureel geoefend moet worden zodat de deelnemers elkaar kennen en de werking in opzet beproefd wordt. Er wordt volgens de Algemene Rekenkamer door betrokken partijen echter nog onvoldoende geleerd van gehouden oefeningen.
Verschillende preventieve systemen onduidelijk en onhandig
Ondanks voornemens van het kabinet om te komen tot een nationaal alerteringssysteem voor alle crisistypen is dit nog niet van de grond gekomen. Het ATb waarschuwt uitsluitend voor terroristische dreigingen. Er zijn echter slechts sporadisch situaties waarin alertering voor terroristische dreiging noodzakelijk is. De Algemene Rekenkamer ziet het risico dat betrokkenen op termijn het systeem niet actueel houden. Naast het ATb bestaan er ook andere initiatieven om de veiligheid van vitale sectoren te vergroten, bijvoorbeeld de Bescherming Vitale Infrastructuur (BVI). Voor de BVI ligt de coördinerende rol bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en bij het ATb ligt die rol bij het Ministerie van Justitie. Dat bevordert een integrale aanpak niet. Lokale partijen en bedrijfssectoren vinden het naast elkaar bestaan van preventieve projecten voor verschillende soorten bedreigingen onduidelijk en onhandig. De Algemene Rekenkamer beveelt aan dat de rijksoverheid zich inspant om een zo eenduidig mogelijke werkwijze voor alle betrokkenen tot stand te brengen.
NCTb vult regierol nog onvoldoende in
De NCTb vult zijn (keten)regierol voor het ATb nog onvoldoende in. Deze rol is onmisbaar. Of door het ATb daadwerkelijk snel passende maatregelen kunnen worden genomen om aanslagen te voorkomen, is namelijk mede afhankelijk van een goede samenwerking tussen private en publieke partijen. Voor lokale overheden is echter nog niet altijd duidelijk wat er van hen verwacht wordt. De afstemming tussen bedrijfssectoren, overheden en politie is in wisselende mate opgepakt. De Algemene Rekenkamer beveelt de ministers van Justitie en van BZK aan zorg te dragen voor de verdere invulling van de rol van regisseur, waardoor beter zicht wordt gehouden op de werking van het ATb.
Reactie ministers van BZK en Justitie en nawoord Algemene Rekenkamer
De ministers van BZK en Justitie vinden dat er nuttige aanbevelingen worden gedaan en zijn met de uitvoering van deze aanbevelingen gestart. De ministers stellen ook dat een verdere verdieping van de regierol van de NCTb de lokale samenwerking niet zou bevorderen of zelfs zou frustreren. De ministers willen verder niet mathematisch bezien of er voldoende middelen zijn voor de gewenste beveiligingsmaatregelen bij hogere en langdurige dreiging.
De Algemene Rekenkamer geeft in haar nawoord aan dat het NCTb zicht moet houden op de werking van het ATb, zonder dat taken van decentrale overheden en sectoren worden overgenomen. De Algemene Rekenkamer pleit er ten slotte voor dat er vooraf betere inschattingen (niet per se mathematisch) gemaakt worden of er voldoende middelen beschikbaar zijn, zodat kan worden voorkomen dat de schaarste aan middelen onverwacht groot is bij een toenemende terroristische dreiging.