19 jun 2008

De grote rivieren krijgen steeds meer water te verwerken. Hierdoor zullen hardhout boomsoorten zoals de eik, es en beuk opschuiven naar drogere gebieden, verder van de rivieren af. Zij kunnen namelijk slecht tegen al dat water. Onderzoekers van Alterra van Wageningen UR publiceerden deze bevinding onlangs in Forest Ecology and Management.Â

Landen in West- en Centraal-Europa zoeken naar ruimte voor het rivierwater dat door veranderingen in het klimaat steeds vaker buiten de oevers treedt. Omdat de uiterwaarden niet voldoende zijn voor extreme piekmomenten denkt ook Nederland aan het noodscenario om agrarisch land of natuurgebieden onder water te zetten. Â

âMaar de toewijzing van deze retentiegebieden stuit op veel maatschappelijke weerstandâ, vertelt dr. Koen Kramer van Alterra. Onder andere omdat de gevolgen voor het landschap in veel gevallen nog onbekend zijn. In samenwerking met Duitse en Franse onderzoekers onderzocht Kramer het effect van de overstroming op de overlevingskansen van verschillende boomsoorten langs de Rijn. Â

In mei 1999 trad de Rijn ver buiten haar oevers in de omgeving van Keulen. âDat was een uitgelezen kans om te zien wat het effect is op verschillende boomsoortenâ, zegt Kramer. âSoorten met zacht hout, zoals de wilg en de populier, blijken resistent tegen overstromingen. Ook als het water extreem hoog staat.â Hardhout boomsoorten daarentegen zijn minder goed bestand tegen het hoge water. âEiken, essen en beuken lopen vooral tijdens het groeiseizoen schade op door overstroming.â Hierdoor neemt hun kans op sterfte toe.Â

Voor veel van de boomsoorten geldt dat hoe langer de overstroming duurt, hoe groter de schade is. De es en tamme kastanje blijken echter vooral een hoge waterstand niet aan te kunnen.

Wat er precies gebeurt waardoor de bomen sterven, is nog onbekend. âWe zien vaak dat de bast scheurt. Hierdoor krijgen ziektekiemen en schimmels kans om binnen te dringen.â Maar er zijn ook andere waarnemingen gedaan, zoals de aanleg van veel kleinere cellen. âWe weten niet of dit een stressreactie is of juist een functionele aanpassingsstrategie.â Â

Ook lopen niet alle boomsoorten met hard hout evenveel schade op. âAls kiemplant kan de es beter tegen het water dan de eik, maar als de eik zich eenmaal heeft gevestigd is die wel goed tegen overstroming bestand.âÂ

Door het verschil in reactie van boomsoorten op overstroming treedt er een zonering op langs rivieren. âDichtbij de rivier staan vooral de wilgen en populieren. Verder weg de eik, essen en helemaal bovenop de oeverwal de beuk. Met de klimaatverandering zal deze zone opschuivenâ, voorspelt Kramer. âDe wilg en populier nemen toe langs de rivieren, de hardhoutsoorten nemen af.