Universiteit Leiden
dinsdag 17 juni 16.15 uur
Sezgin Cihangir
The Dark Side of Subtle Discrimination: How targets respond to different forms of discrimination
Faculteit: Sociale wetenschappen
Promotor: prof.dr. N. Ellemers
Discriminatie - bijvoorbeeld van vrouwen of etnische minderheden - kan verschillende vormen aannemen. Openlijke discriminatie is tegenwoordig verboden. Een sollicitant die wordt afgewezen zal dan ook niet gauw te horen krijgen dat sekse, leeftijd, of huidskleur hierbij een rol heeft gespeeld. Dit betekent niet dat discriminatie niet meer voorkomt. Wel zijn de uitingen subtieler, zodat het minder gemakkelijk te zien is of er gediscrimineerd wordt. Een sollicitant krijgt dan bijvoorbeeld te horen dat hij is afgewezen omdat hij niet over de gewenste kwaliteiten beschikt, ook al is dat niet de werkelijke reden. Dit proefschrift vergelijkt de gevolgen van openlijke en subtiele discriminatie voor mensen die daardoor benadeeld worden, zoals sollicitanten die worden afgewezen voor een aantrekkelijke baan omdat ze tot een gestigmatiseerde groep behoren.
Openlijke discriminatie roept negatieve emoties op, maar deze zijn vooral gericht tegen degene die discrimineert. Slachtoffers van openlijke discriminatie zijn boos op de ander, en protesteren tegen de manier waarop ze zijn behandeld. Dit is ook de reactie op discriminatie die we het beste kennen uit de media. Over de effecten van subtiele discriminatie was tot nu toe veel minder bekend.
Uit dit onderzoek blijkt dat de effecten van subtiele discriminatie erg verraderlijk zijn. Mensen die op subtiele wijze gediscrimineerd worden, twijfelen over de oorzaak van hun negatieve uitkomsten. Ligt het aan henzelf (hebben ze een onvoldoende prestatie geleverd?), of ligt het aan de ander (zijn ze gediscrimineerd?). De negatieve emoties die worden opgeroepen door subtiele discriminatie hebben vooral betrekking op het slachtoffer zelf. Mensen worden er angstig en onzeker van. Ze hebben hierdoor niet alleen minder zelfvertrouwen, maar ze gaan ook minder goed presteren, bijvoorbeeld op een IQ-test. Vooral mensen die - vanwege eerdere negatieve ervaringen - een lage zelfwaardering hebben, vertonen deze reactie op subtiele discriminatie.
Deze negatieve gevolgen van subtiele discriminatie kunnen een vicieuze cirkel in gang zetten. Als mensen door subtiele discriminatie minder goed gaan presteren, lijkt het terecht ze verder te discrimineren. In situaties waarin prestaties centraal staan (bijvoorbeeld bij opleidingen of op het werk), kan subtiele discriminatie dus desastreuze gevolgen hebben voor haar slachtoffers.
Het onderzoek laat ook zien hoe je deze negatieve gevolgen van subtiele discriminatie kunt tegengaan. De sociale omgeving van degene die gediscrimineerd wordt is hierbij van belang.
Als de sociale normen toestaan dat mensen zich afvragen of ze gediscrimineerd worden, zelfs als dat niet duidelijk is, dan zijn de prestaties van slachtoffers van subtiele discriminatie beter. Ook als anderen in de omgeving erkennen dat discriminatie misschien een rol heeft gespeeld, helpt dat slachtoffers van subtiele discriminatie om zichzelf positief te blijven presenteren. Negatieve gevolgen van subtiele discriminatie treden dus vooral op als de buitenwereld niet open staat voor de mogelijkheid dat er sprake is van discriminatie.
Dit proefschrift laat zien dat de gevolgen van subtiele discriminatie net zo erg en in bepaalde opzichten zelfs erger zijn dan die van openlijke discriminatie. Maar ook wordt duidelijk dat slachtoffers van subtiele discriminatie geholpen zijn als anderen willen inzien dat zij wellicht gediscrimineerd zijn.