Senaat zet accenten bij mensenrechten
donderdag 12 juni 2008
In het themadebat over Mensenrechten en ontwikkelingssamenwerking
heeft de Eerste Kamer dinsdag 10 juni 2008 aan de ministers Verhagen
van Buitenlandse Zaken en Koenders voor Ontwikkelingssamenwerking
gevraagd hier en daar het beleid wat andere accenten te geven. Daarbij
lieten de woordvoerders van de verschillende fracties blijken akkoord
te gaan met de opvatting van de regering dat mensenrechten centraal
dienen te staan, zowel in het buitenlands beleid als bij
ontwikkelingssamenwerking. Zo was er instemming met het streven om op
te komen voor de rechten van vrouwen en homo's. Het debat was het
derde in een reeks naar aanleiding van de begroting 2008 van
Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking (31.200 V).
Vraagtekens
Vraagtekens zetten enkele senatoren bij de keuze van landen waar men
schending van de mensenrechten laat volgen door militair ingrijpen,
zoals in Irak en Afghanistan. Waarom niet in Zimbabwe, Birma, Kongo of
de Gaza-strook? Dat de regering de vrijheid van godsdienst als een van
de toetsstenen voor het mensenrechtenbeleid heeft gekozen kreeg
instemming van de fracties van CDA en ChristenUnie en SGP, maar riep
een vraag op bij de fractie van GroenLinks. Woordvoerder mevrouw
Böhler van GroenLinks wilde weten waarom niet is gekozen voor de
vrijheid van meningsuiting. Haar collega Kuiper van CU, die mede sprak
namens de fractie van de SGP, wees er o.a. op dat de positie van
christelijke minderheden in Irak zeer is verslechterd.
Vrijheid van godsdienst
CDA-senator Willems stipuleerde dat vrijheid van godsdienst en
levensovertuiging een mensenrecht is dat individuen toekomt en dat
problematisch wordt als vanuit de islamitische wereld sterk de nadruk
wordt gelegd op de bescherming van godsdiensten als zodanig. Ter
bescherming van een godsdienst als geheel kan geen beroep worden
gedaan op rechten die aan individuen toebehoren, zei Willems. De
CDA-senator verwees naar de spanningen rond de Deense spotprenten over
de profeet Mohammed waar het verschil tussen beide benaderingen
duidelijk naar voren is gekomen. De Nederlandse regering heeft zich
bij die gelegenheid enerzijds gericht op de-escalatie van de
spanningen en anderzijds op de bescherming van vrije meningsuiting.
Maar hoe zou een debat met de regering van Soedan verlopen als deze
islamitische staat een beroep zou doen op zijn historische, culturele
of religieuze achtergronden? Eerder had Willems al vastgesteld dat
effectieve ontwikkelingssamenwerking niet kan worden geformuleerd
zonder oog te hebben voor de rol die religie speelt in het dagelijks
leven van mensen. De CDA-fractie wil weten hoe de regering omgaat met
landen als Pakistan, Soedan, Afghanistan, Kosovo waar stelselmatig de
vrijheid van godsdienst wordt ingeperkt.
Humanitaire ramp
Enkele senatoren brachten ook de situatie in Birma ter sprake waar na
recente natuurrampen hulp van buiten stelselmatig wordt geweigerd door
de dictatoriale regering en duizenden mensen van de honger omkomen.
VVD-senator De Graaf zei dat Nederland dan wel de Universele
Verklaring van de Rechten van Mens heeft ondertekend samen met veel
andere landen, maar dat de internationale gemeenschap uit onmacht of
onwil daar een humanitaire ramp laat gebeuren zonder in te grijpen.
CU-senator Kuiper zei dat in Birma de situatie ook eerder al
erbarmelijk was. Een derde van de kinderen onder de vijf jaar is
ondervoed. Het regiem gebruikt geweld tegen de eigen bevolking en
heeft het gemunt op etnische minderheden, moslims en christenen. Van
het volk van de Karen waarvan een deel in de getroffen delta woont,
leven vele duizenden al decennialang in vluchtelingenkampen in
Thailand. Kuiper vroeg naar de consequenties als hier van 'genocide'
gesproken kan worden.
Voedselschaarste
De voedselschaarste in delen van de wereld vormde een belangrijk
onderdeel van het themadebat mensenrechten en
ontwikkelingssamenwerking. VVD-senator De Graaf zag het als de casus
belli van de komende jaren. Hij vroeg naar de inbreng van Nederland
aan een structurele bijdrage van tien miljard euro per jaar om deze
schaarste het hoofd te bieden. CDA-senator Willems zei dat de regering
op de goede weg is door te streven naar een open en eerlijker
internationaal handelshandelssysteem, ook op het gebied van voedsel.
De wereld moet zich ook niet gek laten maken door het probleem van de
tekorten van voedsel, want onder andere onze universiteit in
Wageningen heeft genoegzaam aangetoond dat er voldoende mogelijkheden
zijn om het dubbele van onze wereldbevolking van voedsel te voorzien,
zei Willems.
Speculeren
PvdA-senator Eigeman zei dat per dag veel kinderen en vrouwen sterven
aan ziekten, terwijl van het vele geld dat Nederland uitgeeft aan
wetenschappelijk onderzoek maar 2% is gerelateerd aan ziekten die
samenhangen met armoede en honger. Hij verwees naar een voorspelling
dat dit jaar een miljoen mensen extra overlijden als gevolg van
ondervoeding. Toch speculeren westerse bedrijven in voedsel, houden
wij ingewikkelde regels en tariefafspraken in stand en pikken ook
graag een graantje mee als de andere investeringen meer profijtelijk
vinden. We houden als rijk land systemen in stand die de oorzaak zijn
van veel ellende en dood. Eigeman pleitte voor goed bestuur als
voorwaarde voor ondersteuning van ontwikkelingslanden. Hij vond een
uitwisseling van parlementen een goed middel om de effectiviteit van
steunprogramma's te controleren. Ook pleitte hij voor lokale
initiatieven op het gebied van ontwikkelingssamenwerking.
Vrije markt risicovol
SP-senator Smaling herinnerde eraan dat recht op voedsel een zeer
actueel mensenrecht is en wees op de rol van het
Wereldvoedselprogramma (WFP) van de VN. Deze organisatie moet steeds
meer noodhulp verstrekken. Volgens de SP-fractie is een vrije
wereldmarkt voor basisvoedsel als rijst risicovol. Smaling wees naar
de rijstproducerende landen in Azië die als reactie op de gestegen
voedselprijzen een exportstop hebben ingevoerd en ook hun
invoertarieven hebben verlaagd. De reflex is dus eigen volk eerst, zei
Smaling. De SP-senator was blij met de beleidsbrief van de ministers
Verburg (Landbouw) en Koenders waarin aan landbouw in het
ontwikkelingsbeleid weer een belangrijke rol wordt toebedeeld. Het is
fijn te constateren dat er weer aandacht voor kennis en innovatie is,
zei Smaling. Ook CU-senator Kuiper voorspelde dat de schaarste aan
voedsel en de hogere prijzen tot veel onrust zal leiden. Deze
ontwikkeling raakt primaire rechten. Het staat de verdere ontplooiing
van de mensen in de weg, zei Kuiper.
Duurzaamheid
Senator Koffeman van de Partij voor de Dieren greep het debat aan om
te pleiten voor duurzaamheid in de voedselvoorziening, o.a. door het
vervangen van dierlijke door plantaardige eiwitten, juist ook in
ontwikkelingslanden. Koffeman verweet de regering te weinig te doen
aan deze transitie. Ook legde hij de vinger bij de melkpoeder die al
sinds jaar en dag deel uitmaakt van het Nederlandse noodhulpbeleid,
terwijl 70-80% van de wereldbevolking lactose-intolerant is. Zou het
negeren van lactose-intolerantie en daarmee het veroorzaken van
gezondheidsproblemen voor mensen in rampgebieden kunnen samenhangen
met onze overschotten van melk en melkpoeder en combineren we met de
genoemde zuivelleveranties het voor ons aangename met het vermeend
nuttige?, vroeg Koffeman.
Ook hekelde de senator van de Partij voor de Dieren de instandhouding
van de veehouderij waar 80% van het wereldlandbouwareaal voor nodig
is.
Terroristenlijst
Senator De Graaf nam het op voor de Nationale Raad van Verzet van Iran
die op de terroristenlijst van de EU staat. De VVD-senator verwees
naar Groot-Brittannië en België waar inmiddels is vastgesteld dat dit
ten onrechte het geval is. Nederland zou ook voor verwijdering van de
lijst moeten pleiten. CDA-senator Willems brak een lans voor
ondernemers die actief zijn in ontwikkelingslanden. Hij zei dat dit
type bedrijvigheid een belangrijker deel zal moeten uitmaken van onze
toekomstige ontwikkelingssamenwerking.
Martelen verdoezeld
Senator mevrouw Böhler van GroenLinks zei dat het schort aan de
naleving van mensenrechten en dat ook bijvoorbeeld het martelen wordt
verdoezeld door het anders te noemen. Nederland zou ook met meer
nadruk het verbod op onmenselijke en vernederende behandeling van
bijvoorbeeld gevangenen aan de orde moeten stellen, ook bij de VS en
China. De senator van GroenLinks sneed ook de rechten van het kind aan
en dan vooral het recht van 'kindsoldaten' op resocialisatie. Volgens
haar is ook in het kader van de terrorismebestrijding in Nederland
reden voor zelfreflectie als het gaat om mensenrechten. Mevrouw Böhler
maakte zich zorgen over het achterblijven van een Europees
mensenrechtenbeleid in vergelijking met een gemeenschappelijk
buitenlands- en veiligheidsbeleid van de EU.
Senator Kuipers pleitte nog voor aanpak van de mensenhandel in Europa.
Minister Verhagen gaf toe dat dit een groot probleem is.
Eerste Kamer der Staten Generaal