Algemene Rekenkamer: rapport 'Drinkwater in ontwikkelingslanden'
05/06/2008 13:00
Algemene Rekenkamer
Millenniumdoel Nederland: in 2015 drinkwater voor 50 miljoen mensen
Uitvoering Nederlandse ambitie schoon drinkwater in ontwikkelingslanden vraagt om resultaatgerichte aanpak
De Nederlandse overheid wil 50 miljoen mensen in ontwikkelingslanden duurzaam van drinkwater voorzien in de periode 2004-2015. Die millenniumdoelstelling heeft geleid tot concrete activiteiten in landen waarmee Nederland een ontwikkelingsrelatie onderhoudt. Een resultaatgericht plan van aanpak ontbreekt echter, de doelstellingen zijn niet duidelijk en de voorwaarden zijn niet gedefinieerd. Daardoor is voor de uitvoerders in ontwikkelingslanden niet helder wat precies van hen verwacht wordt. Dit staat in het rapport Drinkwater in ontwikkelingslanden dat de Algemene Rekenkamer op 5 juni publiceert.
De Algemene Rekenkamer heeft onderzoek gedaan naar de wijze waarop de minister voor Ontwikkelingssamenwerking (OS) 50 miljoen mensen van schoon drinkwater wil voorzien als bijdrage aan het behalen van de millenniumdoelen.
Millenniumdoel 7: focus op drinkwatervoorzieningen
In 2000 hebben de Verenigde Naties acht zogenoemde millenniumdoelen geformuleerd om de belangrijkste problemen in ontwikkelingslanden te bestrijden. In millenniumdoel 7 (duurzame leefomgeving) is onder meer vastgelegd dat het aantal mensen zonder toegang tot drinkwater in 2015 gehalveerd moet zijn ten opzichte van 1990. In dat jaar waren circa 1,2 miljard mensen verstoken van drinkwater. In 2005 heeft de minister van OS toegezegd dat Nederland 50 miljoen mensen van drinkwater zou voorzien in de periode 2004-2015. Het betreft mensen in ontwikkelingslanden die nu nog geen toegang hebben tot drinkwater.
Onduidelijkheid over voorwaarden en criteria
Bij de uitwerking blijkt men zich niet te concentreren op de 50 miljoendoelstelling. Daarnaast moet aan tal van andere beleidsdoelen worden voldaan. Dat leidt tot onduidelijkheid over de voorwaarden en criteria. Zo wordt het begrip duurzaamheid in de praktijk op verschillende manieren geïnterpreteerd. Ook kunnen voorwaarden op gespannen voet met elkaar staan. Zo is het uit het oogpunt van duurzaamheid goed dat mensen aan de drinkwatervoorziening meebetalen, maar de drinkwaterprojecten moeten tegelijkertijd gericht zijn op de allerarmsten. De Algemene Rekenkamer beveelt aan om kritisch na te gaan welke voorwaarden en criteria echt nodig zijn om 50 miljoen mensen duurzaam toegang tot schoon drinkwater te geven. Nederland heeft daarmee ongeveer 8% van de wereldwijde millenniumdoelstelling voor schoon drinkwater op zich genomen. Daarnaast vindt de Algemene Rekenkamer het van belang dat duidelijk is hoe uitvoerders invulling moeten geven aan de voorwaarden waaraan drinkwaterprojecten moeten voldoen.
Resultaatgerichte aanpak is nodig
Een helder plan van aanpak met afspraken over wat er moet gebeuren om 50 miljoen mensen tijdig van schoon drinkwater te voorzien ontbreekt. Ook ontbreekt een planning en er is geen verdeling naar regio's of landen gemaakt. Wel is vastgelegd dat de helft van het aantal te bereiken mensen in Afrika moet worden gerealiseerd. De Algemene Rekenkamer beveelt een resultaatgerichte aanpak aan en wijst op OS-partnerlanden met een eigen waterprogramma als Benin en Mozambique. Verder raadt zij aan meer initiatief te nemen en beter te communiceren met ambassades en uitvoerders, zodat zij duidelijk weten wat van hen verwacht wordt.
Kosten en resultaten niet helder in begroting en verantwoording
Het verdient aanbeveling om vast te leggen welke soorten activiteiten aan de doelstelling bijdragen, metingen te doen voorafgaand aan een project (nulmeting) en een monitoringssysteem te ontwikkelen om de voortgang te kunnen volgen. In totaal zijn de kosten in 2005 geraamd op ca. 1,5 miljard euro. Omdat deze niet apart zichtbaar zijn in begroting en jaarverslag beveelt de Algemene Rekenkamer aan expliciet zichtbaar te maken wat de 50 miljoendoelstelling kost en wat de resultaten zijn. Dat is nu niet duidelijk.
Een voorbeeld van een nulmeting
In Bangladesh is samen met de dorpsbewoners een plattegrond ontwikkeld met technische gegevens (waar staat de waterpomp en functioneert die?) en de sociale context (wie is eigenaar en waar wonen de allerarmsten van het dorp?).
Een voorbeeld van een meetmethode
In Mozambique helpt een Nederlands waterbedrijf lokale waterbedrijven bij het in kaart brengen van de drinkwatervoorziening. Door klantgegevens te combineren met satellietfoto's van standpipes en pompen, kan uiteindelijk vastgesteld worden hoeveel mensen van drinkwater worden voorzien.
Reactie minister en nawoord Algemene Rekenkamer
De minister van OS geeft in reactie op het rapport onder meer aan dat hij de Tweede Kamer intussen heeft geïnformeerd over het beleidskader en de invulling ervan en dat dit de basis zal vormen voor toekomstige jaarverantwoordingen. Bovendien stelt hij dat ontwikkelingshulp, conform internationale afspraken, dient aan te sluiten op de vraag uit de ontwikkelingslanden zelf. Hij ziet daarom geen mogelijkheid voor een uitgewerkt plan van aanpak, maar geeft aan vraaggerichte regie te voeren binnen het bestaande OS-beleid. De Algemene Rekenkamer geeft in haar nawoord aan dat zij aanneemt dat het onlangs gecreëerde Watercluster ook vraaggerichte regie toe zal passen en daarbij oog zal hebben voor de aangegeven mogelijkheden, bijvoorbeeld in Benin en Mozambique.