Schakelklassen effectief bij wegwerken taalachterstand
Schakelklassen om kinderen met een grote achterstand in de Nederlandse taal bij te spijkeren leveren goede resultaten op. Bij 'schakelklaskinderen' is onder andere een duidelijke vooruitgang te zien in het begrijpend lezen, een vaardigheid die cruciaal is voor verder schoolsucces. Dit blijkt uit onderzoek van het Instituut voor Toegepaste Sociale wetenschappen (ITS) van de Radboud Universiteit Nijmegen (RU) en het SCO-Kohnstamm Instituut van de Universiteit van Amsterdam (UvA), dat werd uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van OCW. De onderzoekers bestudeerden de verschillende varianten van schakelklassen, de ervaringen met de uitvoering, en de effecten van de verschillende varianten op de taal, lees- en rekenprestaties van de kinderen. Ook onderzochten ze de invloed hiervan op het zelfvertrouwen, gedrag en 'schoolwelbevinden' van de kinderen.
De meeste schakelklaskinderen boekten meer vooruitgang in taal en lezen dan kinderen met eenzelfde aanvangsniveau en dezelfde achtergrondkenmerken die niet in een schakelklas zaten. De onderzoekers wijzen vooral de vooruitgang in begrijpend lezen, een vaardigheid die cruciaal is voor verder schoolsucces, aan als zeer belangrijk resultaat Ook de zogeheten kopklas (een schakelklas na groep 8) blijkt goede resultaten te halen: de 'kopklassers' haalden na het schakeljaar hogere scores op de Cito-toets en kregen hogere adviezen voor het voortgezet onderwijs.
Ook de ervaringen van de betrokkenen zijn positief. Schakelklaskinderen ervaren het krijgen van onderwijs in een aparte groep niet als negatief. Ze voelen zich op hun gemak in de schakelklas en voelen zich niet gestigmatiseerd. Ook de ouders zijn tevreden met de deelname van hun kinderen aan de schakelklas en hun vorderingen daarbij. Bij gemeenteambtenaren, schooldirecteuren, interne begeleiders en leerkrachten van de schakelklas overheersen eveneens enthousiasme, motivatie en het gevoel met een succesvolle activiteit bezig te zijn. De meest genoemde knelpunten zijn de strakke regelgeving, de korte voorbereidingstijd en de vervanging van leerkrachten bij ziekte.
Ondanks de goede resultaten kunnen schakelklassen niet nu al als wondermiddel voor achterstandsbestrijding worden beschouwd, stellen de onderzoekers. Het verbeteren van de taalvaardigheid is immers geen doel op zich. De uiteindelijke doelstelling is dat kinderen met succes hun schoolloopbaan in de reguliere klas kunnen voortzetten, en daarna doorstromen naar een hogere vorm van voortgezet onderwijs. Of die doelstellingen worden bereikt, kan pas worden vastgesteld als de schoolloopbanen van schakelklaskinderen verder worden gevolgd.
Een jaar lang intensief taalonderwijs
In het kader van het onderwijsachterstandenbeleid stelt het kabinet sinds 1 augustus 2006 middelen beschikbaar voor schakelklassen om autochtone en allochtone kinderen met een grote achterstand in de Nederlandse taal met intensief taalonderwijs bij te spijkeren. Ook kinderen die nog niet zo lang in Nederland wonen, de zogeheten nieuwkomers of neveninstromers, mogen aan schakelklassen deelnemen. In een schakelklas krijgen leerlingen een jaar lang intensief taalonderwijs, in een aparte klas tijdens de reguliere schooltijden (voltijds of deeltijds) óf tijdens extra lesuren na schooltijd (verlengde schooldag). De schakelklas kan parallel aan groep 1 t/m 8 worden opgezet, maar ook als extra jaar tussen de reguliere groepen (bijvoorbeeld tussen groep 3 en 4), als instroomgroep voorafgaand aan groep 1, of als een kopklas na groep 8.
Het onderwijs in de schakelklas moet erop gericht zijn om de taalachterstand te verminderen, zodat de leerling na het schakeljaar het onderwijs in de reguliere klas kan vervolgen of - in het geval van de kopklas - door kan stromen naar een hogere vorm van voortgezet onderwijs. In schooljaar 2006/2007 zijn in circa 50 gemeenten ongeveer 115 'gewone' schakelklassen opgezet voor in totaal circa 1.250 leerlingen én 61 projecten voor neveninstromers met in totaal circa 1.000 leerlingen. Er zijn vooral allochtone leerlingen in de schakelklassen geplaatst: 90% van de leerlingen is van allochtone afkomst.
Publicatiegegevens
L. Mulder, G. Ledoux e.a. (2008). Inrichting en effecten van schakelklassen. Resultaten van het evaluatieonderzoek schakelklassen in het schooljaar 2006/2007. Nijmegen/Amsterdam: ITS/SCO-Kohnstamm Instituut.
Het onderzoek kan opgevraagd worden bij het ITS, telefoon: 024-365 3500 en is te downloaden vanaf
Verwijzingen
Universiteit van Amsterdam