Rijksuniversiteit Groningen

Timing en Innovatie

Datum: 03 juni 2008

Oratie: prof.dr. M.P. Gerkema, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Timing en Innovatie

Leerstoel: Chronobiologie, Betawetenschappen en Maatschappij, vanwege de Stichting Leonardo da Vinci

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Prof.dr. Menno Gerkema, hoogleraar Chronobiologie en Bètawetenschappen en Maatschappij. Twee deelleerstoelen, in één persoon verenigd. In de oratie levert dat een paradoxale conclusie op. Gerkema: `Met het voorspelbare willen we geen rekening houden en het onvoorspelbare willen we plannen'.

Chronobiologie van gedrag

Het voorspelbare komt voort uit het vakgebied `chronobiologie van gedrag'. We beleven, ook dankzij Gronings onderzoek, een explosie aan kennis over moleculaire en fysiologische wetmatigheden van biologische timing en kloksystemen. De maatschappij lijkt daar niets van te willen weten en streeft een 24 uurs-samenleving na, zonder seizoenen, zonder tijd van de dag.
Het voorspelbare komt voort uit het vakgebied `chronobiologie van gedrag'. We beleven, ook dankzij Gronings onderzoek, een explosie aan kennis over moleculaire en fysiologische wetmatigheden van biologische timing en kloksystemen. De maatschappij lijkt daar niets van te willen weten en streeft een 24 uurs-samenleving na, zonder seizoenen, zonder tijd van de dag. Het voorspelbare komt voort uit het vakgebied `chronobiologie van gedrag'. We beleven, ook dankzij Gronings onderzoek, een explosie aan kennis over moleculaire en fysiologische wetmatigheden van biologische timing en kloksystemen. De maatschappij lijkt daar niets van te willen weten en streeft een 24 uurs-samenleving na, zonder seizoenen, zonder tijd van de dag. Het voorspelbare komt voort uit het vakgebied `chronobiologie van gedrag'. We beleven, ook dankzij Gronings onderzoek, een explosie aan kennis over moleculaire en fysiologische wetmatigheden van biologische timing en kloksystemen. De maatschappij lijkt daar niets van te willen weten en streeft een 24 uurs-samenleving na, zonder seizoenen, zonder tijd van de dag.

Binnen de afdeling Chronobiologie denken wij dat onze samenleving hoog spel speelt door bewust ons inwendige gedragsritme te negeren dat synchroniseert met de kosmische fenomenen van dag, seizoen en jaar. Als samenleving verwaarlozen we wat we zouden kunnen timen: onze optimale performance in werk, gezondheid en kennisverwerving en zelfs in het ouder worden. Drie voorbeelden. 1) Ploegendienst is een gezondheidsrisico dat nu serieuze aandacht vraagt. 2) De timing van onderwijs en medische zorg kan veel optimaler: doe recht aan de chronotypes van de mens. 3) En het buitensluiten van natuurlijk daglicht versnelt de aftakeling in de hele verzorgingssector.

Bètawetenschappen, beleid en bedrijf'

Het onvoorspelbare schuilt in het vakgebied `bètawetenschappen, beleid en bedrijf'. De bètawetenschapper, de ondernemer en de beleidspersoon spreken zelden eenzelfde taal. Ook al werken ze binnen hetzelfde bedrijf of ministerie, als het gaat om bedrijfs- of beleidsinnovaties komen ze van verschillende planeten.

De laatste jaren hebben we daarom een nieuwe master-variant ontwikkeld waarin we bètastudenten opleiden tot `Science advisor'. Deze zou moeten kunnen helpen om in het innovatieproces tot een uitwisseling van wezenlijke argumenten te komen.

Na 150 innovatieprojecten weten we dat er in het bedrijfsleven en bij de overheid vaak een verkeerd beeld van natuurwetenschap bestaat. Bovendien jaagt men iets na wat niet zomaar is af te dwingen of te timen: het creëren van succesvolle innovaties.

Vraaggestuurde, toegepaste wetenschap vormt zeker geen garantie voor succesvol innovatiebeleid. Wel gaat het daarin om trial en error, enthousiasme en mogelijkheden en ruimte verschaffen voor zowel kritische kennisontwikkeling als voor vroegtijdige en zorgvuldige wederzijdse consultatie.