Gepubliceerd op 2 juni 2008
Prestigieuze Spinozapremie voor UvA-letterkundige Joep Leerssen
De Spinozapremie 2008 wordt toegekend aan prof. dr. Joep Leerssen,
hoogleraar Moderne Europese letteren aan de UvA. Dit heeft de
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) op
maandagochtend 2 juni bekend gemaakt. De NWO-Spinozapremie, ook wel
gezien als de `Nederlandse Nobelprijs', wordt jaarlijks toegekend aan
vier Nederlandse onderzoekers die tot de absolute top van de
wetenschap behoren. Leerssen is een van die vier toponderzoekers. Hij
ontvangt de premie - anderhalf miljoen euro - onder andere voor zijn
vernieuwende bijdragen aan de imagologie en Irish Studies, en zijn
onderzoek naar cultuurnationalisme.
Leerssen heeft een indrukwekkende lijst publicaties op zijn naam over
nationale stereotypen en over het verband tussen literatuur,
historisch besef en nationalisme. De recente boeken National Thought
in Europe: A Cultural History (2006) en Imagology (2007) vestigden
blijvend zijn reputatie. Zijn publicaties vormden meermaals het
startpunt voor vernieuwing in de beschreven vakgebieden. Leerssen
beweegt zich in de voorhoede van de wetenschappelijke ontwikkelingen:
zijn monografieën werden vaak eerst bekritiseerd, maar bleken niet
lang daarna gezaghebbend te zijn in het veld.
Cultuurnationalisme verenigd
In het juryrapport stelt NWO dat Leerssen op drie terreinen een
belangrijke rol heeft gespeeld. Voor het gebied van de Irish studies -
de bestudering van de Ierse cultuurgeschiedenis op basis van diverse
cultuurtradities en talen - worden zijn boeken als grondleggers
gezien. Verder heeft Leerssen twee richtingen binnen het
negentiende-eeuwse cultuurnationalisme verenigd: de richting die de
natie beschouwt als latent aanwezige metafysische entiteit en de
richting die haar ziet als product van politieke manipulatie. Daarmee
demonstreerde hij dat nationale bewegingen vooral vanuit hun culturele
idealen en zelfbeelden bestudeerd moeten worden en niet alleen vanuit
hun politieke acties of gevolgen. Ten slotte heeft hij de imagologie -
de studie van beeldvorming, nationaal besef en stereotypen - versterkt
door de wereldwijd verspreide initiatieven op dit terrein te bundelen.
Zijn onderzoek naar beeldvorming en nationale stereotypen heeft
bovendien geleid tot een nieuwe kijk op de geschiedenis van cultureel
nationalisme. Daarbij volgt hij een Europees-vergelijkende benadering
die netwerken bestudeerd van Ierland tot de Balkan en van Baskenland
tot Finland. Momenteel werkt hij aan een groot project om met dit
model de negentiende-eeuwse receptiegeschiedenis van de middeleeuwse
literatuur in kaart te brengen voor de natievormende processen in
Europa.
Leerssen is een van de stichters en vormgevers van het
interdisciplinaire vakgebied Europese Studies, dat aan de UvA een
succesvolle opleiding en productief onderzoeksprogramma heeft
opgeleverd. Hij heeft voor dit vakgebied vanuit zijn eigen unieke
profiel een belangwekkende interdisciplinaire methodiek ontwikkeld die
politieke ideeëngeschiedenis en cultuurgeschiedenis combineert, en die
literaire bronnen betrekt bij het onderzoek naar de geschiedenis van
verbeeldingspatronen en ideologieën.
Vergelijkend onderzoek op Europees niveau
De laureaat is een vooraanstaand en erudiet wetenschapper met zeer
uitgebreide talen- en historische kennis. Zijn groot retorisch talent
maakt hem niet alleen een gewild spreker, maar ook een inspirerend en
meeslepend docent. Vorig jaar ontving Leerssen als genomineerde voor
de titel UvA-Docent van het Jaar de speciale prijs voor eloquentie en
eruditie. Zijn studenten stellen dat hij dé man is die grote thema's
voor alle studenten begrijpbaar maakt, zonder zaken te versimpelen en
altijd nuancerend.
Leerssen is zeer ingenomen met de toekenning van Spinozapremie: `Dit
is een grote en uitdagende stimulans, uitgerekend voor de
Geesteswetenschappen en uitgerekend in Nederland. Wij verkeren in een
goede positie om onderzoeksgroepen uit meerdere Europese landen met
elkaar in contact te brengen voor vergelijkend onderzoek op Europees
niveau. Met de middelen en de uitstraling van de Spinoza-premie wil ik
dat concreet gaan opstarten.'
Prof. dr. J. Th. (Joep) Leerssen (1955) studeerde Vergelijkende
Literatuurwetenschap en Engels aan de RWTH (Rheinisch-Westfälische
Technische Hochschule) in Aken. Hij voltooide in 1980 een honours MA
in Anglo-Irish Studies aan het University College te Dublin. Van 1982
tot 1984 was hij teaching assistant aan de University of Toronto, van
1984 tot 1986 wetenschappelijk medewerker in Aken, om vervolgens in
1986 cum laude te promoveren aan de Universiteit Utrecht. Sinds 1991
is hij hoogleraar Europese Studies, in het bijzonder Moderne Europese
Letterkunde, aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de UvA. Van
1996 tot 2006 was hij tevens directeur van het Huizinga Instituut, de
Onderzoekschool voor Cultuurgeschiedenis. In 2003 was hij
gasthoogleraar aan Harvard University, komend jaar is hij visiting
fellow aan Magdalene College Cambridge. Onlangs trad Leerssen toe als
lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).
Spinozapremies en de UvA
De Spinozapremie wordt sinds 1995 jaarlijks uitgereikt. Leerssen is de
achtste onderzoeker van de UvA aan wie de premie wordt toegekend.
Onder anderen mathematisch fysicus Robbert Dijkgraaf, sterrenkundige
Ed van den Heuvel en logicus Johan van Benthem gingen hem voor.
Leerssen is de eerste geesteswetenschapper van de UvA aan wie de eer
toekomt.
De officiële uitreiking van de Spinozapremie vindt plaats op woensdag
19 november 2008 in Den Haag. Ronald Plasterk, minister van OCW,
overhandigt de premie.
Bron: UvA Persvoorlichting
Universiteit van Amsterdam