Voortbouwen en vernieuwen
Internationale review en reactie
Gezondheidsraad Voorzitter
Health Council of the Netherlands
Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Onderwerp : Voortbouwen en vernieuwen: agenda voor de toekomst
Uw kenmerk : -
Ons kenmerk : U 5307/PS/mz/algemeen
Bijlagen : 1
Datum : 29 mei 2008
Geachte minister,
Hoe hebben de Gezondheidsraad en de inmiddels daarin geïntegreerde Raad voor Gezond-
heidsonderzoek (RGO) de afgelopen tien jaar hun wettelijke adviestaak uitgevoerd, en hoe
moeten zij die taak de komende jaren invullen? Die vragen stonden centraal in de externe
beoordeling die onlangs is uitgevoerd door een internationale commissie, onder voorzitter-
schap van prof. dr. D.D. Breimer. Vele belanghebbenden, onder wie sleutelfiguren op minis-
teries en kamerleden, zijn daarbij gehoord.
Graag informeren we u over de uitkomst van deze beoordeling (review), en over de ambi-
ties die de Gezondheidsraad op grond daarvan heeft geformuleerd. Het rapport van de com-
missie, in een Nederlandse vertaling, en de volledige reactie daarop van de
Gezondheidsraad zijn opgenomen in het boekje dat we u hierbij aanbieden. In deze brief
gaan wij in op de hoofdpunten.
Externe toetsing legt de basis voor voortbouwen en vernieuwen
De Gezondheidsraad heeft de review vervroegd laten uitvoeren omdat het adviesstelsel op
dit moment onder de loep wordt genomen. Een van de doelen in de Nota Vernieuwing
Rijksdienst 2007 is immers dat de technisch-wetenschappelijke adviesraden waartoe de
Gezondheidsraad wordt gerekend apart op hun merites beoordeeld worden.
Met de beoordeling die er nu ligt kunt u nagaan wat de sterke en minder sterke kanten zijn
gebleken. Ook ziet u hoe de raad van plan is voort te bouwen op wat goed gaat, en te ver-
nieuwen wat verbeterd kan worden. De ambities raken aan de kern van wetenschappelijke
advisering, en aan het contract tussen raad en overheid dat nodig is voor kwaliteit en tijdig-
heid.
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 75 20 Telefax (070) 340 75 23
E-mail: info@gr.nl www.gr.nl
Gezondheidsraad Voorzitter
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Voortbouwen en vernieuwen: agenda voor de toekomst
Ons kenmerk : U 5307/PS/mz/algemeen
Pagina : 2
Datum : 29 mei 2008
Het contract tussen raad en overheid behoeft herijking
De reviewcommissie concludeert dat de Gezondheidsraad en de RGO hun wettelijke ver-
plichtingen met de hoogst denkbare kwaliteit, autoriteit en onafhankelijkheid zijn nageko-
men. In het samengaan van beide raden ziet zij nieuwe kansen om de advisering op het
gebied van de volksgezondheid en het daarop gerichte gezondheidszonderzoek wederzijds
te versterken. Tegelijk signaleert de commissie de steeds luider klinkende vraag om de
adviezen snel te produceren. Die behoefte is ook goed te plaatsen, want beleidsmakers heb-
ben te maken met de enorme groei van kennis en mogelijkheden op het gebied van de
volksgezondheid, behoeften van de samenleving, druk vanuit de industrie, en een soms snel
veranderende politieke context.
Dat maakt tijdige advisering steeds belangrijker, terwijl tegelijk gezorgd moet worden voor
behoud van kwaliteit. Voor die uitdaging ziet de raad zich de komende jaren gesteld. Om
binnen dit spanningsveld te blijven voldoen aan zijn opdracht, is het nodig om de relatie
tussen de raad en zijn opdrachtgevers regering en parlement opnieuw te definiëren. Ik
duid dit aan als een herijking van het contract, omdat van beide kanten inzet en afstemming
nodig is.
Wat mag verwacht worden van de Gezondheidsraad?
1 Behouden van de kwaliteit van advisering
Bij een evaluatie is het niet alleen belangrijk om te kijken naar wat anders moet, maar
ook naar wat behouden moet worden niet uit behoudendheid, maar omdat daar
belangrijke kernkwaliteiten liggen. De raad zal dus moeten bewaken dat de kracht van
het Gezondheidsraadmodel, en het gezag dat daaruit voortvloeit, niet wordt aangetast
door de op zich begrijpelijke vraag naar snelle advisering. Ook een voldoende breed
adviesprogramma met als aandachtsgebieden preventie, gezondheidszorg, voeding,
leefomgeving, en arbeidsomstandigheden - is een voorwaarde voor behoud van kwali-
teit. Dat betekent twee dingen:
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 75 20 Telefax (070) 340 75 23
E-mail: info@gr.nl www.gr.nl
Gezondheidsraad Voorzitter
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Voortbouwen en vernieuwen: agenda voor de toekomst
Ons kenmerk : U 5307/PS/mz/algemeen
Pagina : 3
Datum : 29 mei 2008
· een optimale benutting van het netwerk van experts, die tegen lage kosten hun kennis
en gezag inzetten voor wetenschappelijke advisering over complexe vraagstukken op
het gebied van volksgezondheid en gezondheidsonderzoek
· een deskundig secretariaat van adequate omvang, om de enorme hoeveelheid kennis
te bundelen, en op een hoogwaardige en toegankelijke manier verslag te doen van de
bevindingen.
2 Versnellen van het proces van advisering
Kwaliteit en onafhankelijkheid zijn onontbeerlijk, wil de Gezondheidsraad de taak blij-
ven uitoefenen die hij al meer dan een eeuw vervult. Dat wil niet zeggen dat er geen ver-
betering mogelijk is. Hoe wil de raad zich inzetten voor tijdige advisering volgens het
succesvolle Gezondheidsraadmodel? Een aantal instrumenten staat daarvoor ter
beschikking:
· triage toepassen aan het begin van adviestrajecten, om de prioriteit van een advies-
vraag te bepalen en deze toe te spitsen
· werkvormen kiezen die passen bij de aard en complexiteit van de adviesvraag, de
beschikbare tijd en de overeengekomen adviestermijn
· productdifferentiatie gebruiken om regering en parlement te bedienen met adviezen
die passen bij het type vraag, en de doorlooptijd die daarbij hoort:
a kernadviezen over complexe vraagstukken: de adviestermijn wordt overeengeko-
men aan de hand van de omvang van het onderwerp en de hoeveelheid kennis
b signalementen waarin onderwerpen onder de aandacht van de overheid worden
gebracht en verkend: circa 6 maanden
c briefadviezen over relatief eenvoudige vragen: 1 tot 3 maanden
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 75 20 Telefax (070) 340 75 23
E-mail: info@gr.nl www.gr.nl
Gezondheidsraad Voorzitter
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Voortbouwen en vernieuwen: agenda voor de toekomst
Ons kenmerk : U 5307/PS/mz/algemeen
Pagina : 4
Datum : 29 mei 2008
· analyse en monitoring van het adviesproces om onnodige vertraging te voorkomen
· helder communiceren naar de opdrachtgever over het adviesproces, en naar de maat-
schappij over de adviezen en de werkwijze van de raad.
3 Flexibeler organiseren van het secretariaat
Om in te kunnen spelen op de soms snel wisselende adviesagenda en de behoefte aan
specifieke expertise, is het nodig dat het secretariaat van de Gezondheidsraad flexibeler
wordt ingericht. Dat kan op de volgende manieren:
· structureel werken met ongeveer 75% vaste wetenschappelijke staf, om deskundig-
heid te garanderen en tijdelijke stafleden adequaat te begeleiden
· aanvullend inhuren van ongeveer 25% tijdelijke wetenschappelijke stafleden, bij-
voorbeeld door detachering vanuit wetenschappelijke instituten
· internationale samenwerking nu al een belangrijke doelstelling verder versterken,
ook om elders beschikbare kennis te benutten voor de Nederlandse situatie.
Wat mag verwacht worden van de overheid?
Deze ambities kunnen wij niet alleen realiseren. De Gezondheidsraad is immers bij uitstek
een organisatie die inspeelt op de behoeften bij regering en parlement, en op de vragen die
leven in de maatschappij. Wat mag in dat kader verwacht worden van een overheid die de
kwaliteit en onafhankelijkheid van wetenschappelijke advisering hoog in het vaandel heeft
staan?
1 Samen zorgen voor heldere vragen en reële verwachtingen
Bij de Gezondheidsraad ligt de verantwoordelijkheid om goed met zijn opdrachtgevers
(de bewindslieden van VWS, VROM, SZW, LNV, OCW, EZ, en desgevraagd de
Tweede Kamer) te overleggen over relevante adviesvragen en haalbare advies termij-
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 75 20 Telefax (070) 340 75 23
E-mail: info@gr.nl www.gr.nl
Gezondheidsraad Voorzitter
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Voortbouwen en vernieuwen: agenda voor de toekomst
Ons kenmerk : U 5307/PS/mz/algemeen
Pagina : 5
Datum : 29 mei 2008
nen. Vervolgens wordt van de opdrachtgevers verwacht dat zij de raad het mandaat ver-
lenen om het adviesproces te doorlopen dat daarvoor overeengekomen is. De raad zal de
opdrachtgevers op de hoogte houden van de voortgang van de adviesprocessen. Aan bij-
stelling van de vraag of aan veranderde prioriteiten kan uiteraard tegemoet worden
gekomen, maar dat heeft gevolgen, in budgettair opzicht, of voor de behandeling van
andere opdrachten.
2 Armslag geven om de voorgenomen veranderingen uit te voeren
Om de geformuleerde ambities waar te maken, moet aan een aantal randvoorwaarden
worden voldaan. Zo heeft de reviewcommissie geconstateerd dat het budget nu niet vol-
staat om ongevraagd kansen en bedreigingen voor de volksgezondheid te signaleren,
terwijl dat een wettelijke taak is. Ook ontbreekt het de raad aan voldoende budgettaire
beslissingbevoegdheid. De volgende stappen zouden dan ook noodzakelijk zijn:
· toekennen van een vast en een aanvullend budget
a ministeries blijven vast budget toekennen voor de kerntaken
b daarnaast wordt ad hoc budget toegekend voor extra activiteiten, zodat tijdelijke
staf kan worden ingehuurd of intensieve werkvormen bekostigd kunnen worden
· vergroten van de budgettaire beslissingsbevoegdheid van de raad, met overall ver-
antwoording achteraf, om een flexibel personeelsbeleid te kunnen voeren.
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 75 20 Telefax (070) 340 75 23
E-mail: info@gr.nl www.gr.nl
Gezondheidsraad Voorzitter
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Voortbouwen en vernieuwen: agenda voor de toekomst
Ons kenmerk : U 5307/PS/mz/algemeen
Pagina : 6
Datum : 29 mei 2008
Met deze ambities zorgt de raad voor toekomstbestendige advisering
Met dit overzicht heb ik u laten zien waar de Gezondheidsraad voor staat, en wat u van raad
en secretariaat mag verwachten. Ook heb ik aangegeven wat er nodig is om de belangrijkste
doelen te bereiken: behouden van de hoge kwaliteit van advisering, en verkorten van de
doorlooptijd.
Dat is geen eenvoudige opgave, maar wel een die wij van harte aangaan. Graag werken we
ook in de toekomst met u samen aan onafhankelijke wetenschappelijke advisering, om zo
bij te dragen aan een goede volksgezondheid en effectief gezondheidsonderzoek.
Een afschrift van deze brief met bijbehorende stukken wordt verzonden aan de bewindsper-
sonen van VROM, SZW, LNV, OCW, EZ en BZK, en aan de voorzitters van de Eerste en
Tweede Kamer.
Hoogachtend,
mede namens prof. dr. P.J. van der Maas, voorzitter van de RGO
Prof. dr. J.A. Knottnerus
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 75 20 Telefax (070) 340 75 23
E-mail: info@gr.nl www.gr.nl
Voortbouwen en vernieuwen
Internationale review en reactie
aan:
de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Nr. A08/04, Den Haag, 29 mei 2008
De Gezondheidsraad, ingesteld in 1902, is een adviesorgaan met als taak de rege-
ring en het parlement `voor te lichten over de stand der wetenschap ten aanzien
van vraagstukken op het gebied van de volksgezondheid' (art. 22 Gezondheids-
wet).
De Gezondheidsraad ontvangt de meeste adviesvragen van de bewindslieden
van Volksgezondheid, Welzijn & Sport; Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening
& Milieubeheer; Sociale Zaken & Werkgelegenheid en Landbouw, Natuur &
Voedselkwaliteit. De raad kan ook op eigen initiatief adviezen uitbrengen, en
ontwikkelingen of trends signaleren die van belang zijn voor het overheidsbeleid.
De adviezen van de Gezondheidsraad zijn openbaar en worden als regel
opgesteld door multidisciplinaire commissies van op persoonlijke titel
benoemde Nederlandse en soms buitenlandse deskundigen.
De Gezondheidsraad is lid van het European Science Advisory Network
for Health (EuSANH), een Europees netwerk van wetenschappelijke
adviesorganen.
De Gezondheidsraad is lid van het International Network of Agencies for Health
Technology Assessment (INAHTA), een internationaal samenwerkingsverband
van organisaties die zich bezig houden met health technology assessment.
INAHTA
U kunt het advies downloaden van www.gr.nl.
Deze publicatie kan als volgt worden aangehaald:
Gezondheidsraad. Voortbouwen en vernieuwen. Internationale review en reactie.
Den Haag: Gezondheidsraad, 2008; publicatienr. A08/04.
auteursrecht voorbehouden
ISBN: 978-90-5549-713-3
Inhoud
Deel I Internationaal evaluatierapport 11
1 Inleiding 12
1.1 Achtergrond 12
1.2 Missie en positie van de Gezondheidsraad 13
1.3 De evaluatiecommissie 13
1.4 Opdracht 14
1.5 `Performance and perspective': achtergrondrapport voor de internationale evaluatie 15
2 Algemene conclusies 16
3 Kernboodschappen 18
3.1 Bouw voort op de kernkwaliteiten: hoge kwaliteit, gezag, onafhankelijkheid 18
3.2 Verbeter de doorlooptijden en procedures 20
3.3 Verbeter de flexibiliteit van handelen, om het `centrale dilemma' het hoofd te kunnen bieden 22
3.4 Combineer de sterke punten van de RGO en de GR 24
3.5 Werk in elke procesfase aan communicatieverbetering 26
3.6 Ontwikkel internationale samenwerking vanuit een krachtige nationale basis 27
Literatuurverwijzingen 29
Inhoud 9
Bijlagen 30
A Programma van de internationale evaluatiecommissie 31
B Afkortingenlijst 34
Deel II Voortbouwen en vernieuwen 36
1 Beoordeling door de internationale reviewcommissie 37
2 Waarborgen van kwaliteit in een veranderende context 39
3 Tijdig en flexibel adviseren 41
4 Wederzijds versterken: continuüm van wetenschappelijke advisering 44
5 Helder communiceren gedurende het hele adviesproces 45
6 Internationaal samenwerken 46
7 Agenda voor de toekomst 47
Inhoud 10
Deel I
Internationaal evaluatierapport
Een Internationale evaluatie van de Gezondheidsraad, 26-28 maart 2008
---
Hoofdstuk 1
Inleiding
In dit document worden de resultaten beschreven van de internationale evaluatie
van de Gezondheidsraad en de Raad voor Gezondheidsonderzoek (RGO), uitge-
voerd op 26-28 maart 2008.
1.1 Achtergrond
Krachtens de Kaderwet adviescolleges moet de Gezondheidsraad elke vier jaar
het eigen functioneren evalueren. Tot nu toe zijn er twee evaluatierapporten
gepubliceerd: `De staat van dienst'1 bestreek de periode van 1997 tot 2000, en
`Adviseren met gezag in de 21ste eeuw'2 betrof de periode van 2001 tot 2004.
Met het oog op politieke, maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelin-
gen heeft de Gezondheidsraad besloten deze `zelfevaluaties' te laten volgen door
een internationale externe evaluatie. Een extra argument hiervoor is de samen-
voeging van de Raad voor Gezondheidsonderzoek met de Gezondheidsraad in
2008. De RGO heeft begin 2008 een zelfevaluatie verricht3. De onderhavige
externe evaluatie is eerder uitgevoerd dan gepland vanwege de huidige plannen
van de regering voor het evalueren van het bestaande nationale adviesstelsel en
vanwege de voorgenomen bezuinigingen.
Inleiding 12
1.2 Missie en positie van de Gezondheidsraad
De Gezondheidsraad is een onafhankelijk wetenschappelijk adviesorgaan. De
raad heeft als taak de regering en het parlement van advies te dienen over de
stand van kennis ten aanzien van vraagstukken op het gebied van de volksge-
zondheid. De RGO heeft als taak te adviseren over vraagstukken op het gebied
van gezondheidsonderzoek, zorgonderzoek, medische technologie en de bijbeho-
rende infrastructurele voorzieningen.4 Per 1 februari 2008 zijn deze twee advies-
organen gefuseerd.
De Gezondheidsraad heeft een unieke positie binnen het veld van adviesor-
ganen en wetenschappelijke organisaties. Net als andere adviesorganen, zoals de
Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) en de VROM-raad, richt de
Gezondheidsraad zich op vraagstukken waaraan politiek en samenleving belang
hechten, maar vertrek- en ijkpunt van de advisering blijft altijd de wetenschappe-
lijke onderbouwing. Evenals andere wetenschappelijke organisaties, zoals het
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de Koninklijke
Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), brengt de Raad de meest
recente wetenschappelijke kennis in kaart. De Raad voert echter zelf geen onder-
zoek uit en is niet gericht op het bevorderen van de wetenschap als zodanig. De
Raad bundelt kennis, zodat hij de regering en het parlement kan informeren en
adviseren over complexe en politiek relevante gezondheidsvraagstukken.4
Sinds de samenvoeging met de RGO is het werkterrein van de Gezondheids-
raad verbreed, waardoor hij niet alleen adviseert op basis van beschikbare weten-
schappelijke gegevens, maar ook adviseert over nader uit te voeren onderzoek.
Als gevolg hiervan zijn er tussen de Gezondheidsraad en andere organisaties
nieuwe raakvlakken ontstaan waarop ze elkaar aanvullen en zijn andere invals-
hoeken naar voren gekomen. De Raad voor Medische Wetenschappen (RMW)
van de KNAW adviseert bijvoorbeeld, net als de RGO, over het onderzoeksbe-
leid op het gebied van de volksgezondheid. De RMW adviseert echter vanuit
wetenschappelijk oogpunt, terwijl de RGO, en voortaan de Gezondheidsraad,
wanneer gezondheidsonderzoek in het geding is, dat vanuit maatschappelijk per-
spectief doet.4
1.3 De evaluatiecommissie
De Gezondheidsraad heeft voor de evaluatiecommissie vijf experts op het brede
terrein van de volksgezondheid uitgenodigd. Daarbij is rekening gehouden met
het nationale, internationale, wetenschappelijke en bestuurlijke perspectief. De
Inleiding 13
leden van de commissie staan hieronder vermeld. Het rapport Performance and
perspective, het programma voor de commissie (zie bijlage A) en een lijst met
publicaties (adviezen) zijn ter voorbereiding naar de commissie gestuurd. Tij-
dens de bijeenkomst op 26, 27 en 28 maart 2008 wisselde de evaluatiecommissie
van gedachten met opdrachtgevers van de Gezondheidsraad, andere veldpartijen,
leden van de Gezondheidsraad en leden van zijn wetenschappelijke staf. Een
onafhankelijke secretaris zorgde voor de verslaglegging.
De leden van de beoordelingscommissie zijn:
· prof. dr. D.D. Breimer, hoogleraar en voormalig rector magnificus van de
Rijksuniversiteit Leiden, voorzitter
· dr. A.A. Dijkhuizen, voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen
Universiteit en Researchcentrum
· dr. H.V. Fineberg, MD, PhD, president van het Institute of Medicine,
Washington
· Prof. dr. L.J. Gunning-Schepers, voorzitter van de Raad van Bestuur van het
Academisch Medisch Centrum, Amsterdam
· dr J.F. Ryan, PhD, hoofd van de afdeling Health Threats en voormalig hoofd
van de afdeling Health Information van het Directorate General of Health
and Consumer Protection of the European Commission, Luxemburg.
Dr. J.H. Wolleswinkel-van den Bosch, en drs. S. Bonnema-Hiddema, Pallas
Health Research and Consultancy, Rotterdam traden op als secretarissen van de
evaluatiecommissie.
1.4 Opdracht
De Gezondheidsraad formuleerde voor de externe evaluatie de volgende vragen4:
1 Hoe goed hebben de Gezondheidsraad en de RGO zich in de afgelopen 10
jaar van hun wettelijke taak gekweten: het voorlichten van de regering en het
parlement over de stand van wetenschap ten aanzien van vraagstukken op het
gebied van de volksgezondheid, waaronder prioriteiten op het terrein van
gezondheidsonderzoek?
2 Wat is voor de Gezondheidsraad in de komende 10 jaar een belangrijke the-
matiek in het kader van het gezondheidsbeleid en gezondheidsonderzoekbe-
leid? Wat betekent deze thematiek voor de positie van de Gezondheidsraad
als de onbetwiste wetenschappelijke adviseur van regering en parlement?
3 Hoe kan de Gezondheidsraad zijn organisatie en werkwijze zodanig aanpas-
sen dat de effectiviteit en efficiëntie verder worden verbeterd?
Inleiding 14
1.5 `Performance and perspective': achtergrondrapport voor de interna-
tionale evaluatie
Als achtergrondinformatie voor de voorbereiding van de externe evaluatie
gebruikte de internationale evaluatiecommissie de zelfevaluatie Performance
and Perspective.4 Dit rapport bood een uitstekende beschrijving van activiteiten
van de Gezondheidsraad in het verleden, de doorwerking van de rapporten, een
uitgebreide sterkte- en zwakteanalyse en een strategisch perspectief voor de toe-
komst. De Gezondheidsraad formuleerde vier hoofdzaken voor de toekomst: het
belang van de onafhankelijke positie van de Gezondheidsraad, de mogelijkheden
die voortkomen uit de integratie van de RGO in de Gezondheidsraad, voldoende
stafcapaciteit met meer flexibiliteit en internationale samenwerking.4 Deze
onderwerpen zijn door de evaluatiecommissie uitdrukkelijk omarmd, zoals blijkt
uit de kernboodschappen die door de commissie op basis van interviews met
belanghebbenden zijn geformuleerd: bouw voort op de kernkwaliteiten, verbeter
doorlooptijden en procedures, verbeter flexibiliteit van handelen, voeg de sterke
punten van de RGO en de GR samen, verbeter de communicatie en ontwikkel
internationale samenwerking. In Hoofdstuk 3 van dit rapport worden deze onder-
werpen uitvoerig behandeld. Gezien de gedegen zelfevaluatie door de Gezond-
heidsraad ten aanzien van zijn functioneren en toekomstperspectief heeft de
evaluatiecommissie de taak op zich genomen de Gezondheidsraad instrumenten
aan te reiken waarmee de organisatie zich in de komende 10 jaar duurzaam kan
profileren.
Inleiding 15
Hoofdstuk 2
Algemene conclusies
Met betrekking tot de voorgelegde vragen formuleerde de commissie de vol-
gende algemene conclusies:
1 Hoe goed hebben de Gezondheidsraad en de RGO zich in de afgelopen 10
jaar van hun wettelijke taak gekweten: het voorlichten van de regering en het
parlement over de stand van wetenschap ten aanzien van vraagstukken op het
gebied van de volksgezondheid, waaronder prioriteiten op het terrein van
gezondheidsonderzoek?
Belanghebbenden melden consequent dat de Gezondheidsraad zijn wettelijke
verplichtingen met de hoogst denkbare kwaliteit, autoriteit en onafhankelijk-
heid is nagekomen. Onafhankelijkheid is een essentieel element van de advi-
sering, en is onontbeerlijk in de expertisegebieden waar de Gezondheidsraad
zich op richt: volksgezondheid, gezondheidszorg, voeding, milieu en arbeids-
omstandigheden. Voor deze gebieden moeten beleidsbeslissingen veeleer
wetenschappelijk onderbouwd zijn dan gebaseerd op politieke opvattingen.
2 Wat is voor de Gezondheidsraad in de komende 10 jaar een belangrijke the-
matiek in het kader van het gezondheidsbeleid en gezondheidsonderzoekbe-
leid? Wat betekent deze thematiek voor de positie van de Gezondheidsraad
als de onbetwiste wetenschappelijke adviseur van regering en parlement?
Internationale uitwisseling van kennis en deskundigheid wordt in de toekomst
Algemene conclusies 16
steeds belangrijker. Alle belanghebbenden gaven aan dat een sterke, onaf-
hankelijke adviesraad in Nederland noodzakelijk blijft. Voor het formuleren
van nationaal beleid zal over het algemeen advies vanuit Nederlands per-
spectief vereist zijn, ook wanneer er internationaal wetenschappelijk advies
beschikbaar is.
3 Hoe kan de Gezondheidsraad zijn organisatie en werkwijze zodanig aanpas-
sen dat de effectiviteit en efficiëntie verder worden verbeterd?
Kernthema is dat de organisatie zich meer moet aanpassen aan de behoeften
van cliënten, de eisen vanuit het gezondheidsbeleid en het onderzoeksveld, en
aan de beschikbare middelen. Om dit te bereiken moet de Gezondheidsraad
een flexibelere organisatie worden voor wat betreft personeel, stafcompeten-
ties, budget en werkprocedures. Vanwege het belang van de Gezondheids-
raad nu en in de toekomst worden bezuinigingen echter als onlogisch
beschouwd.
In het volgende hoofdstuk worden deze algemene conclusies uitgewerkt, en wor-
den aanbevelingen voor de toekomst gedaan.
Algemene conclusies 17
Hoofdstuk 3
Kernboodschappen
De bevindingen van de evaluatiecommissie kunnen worden samengevat in zes
kernboodschappen. Dit zijn de titels van de volgende paragrafen in dit hoofdstuk.
Bij elk onderwerp geven we de observaties naar aanleiding van de interviews
met belanghebbenden weer en vervolgens de conclusies en aanbevelingen van de
commissie. Enkele aanbevelingen hebben als doel de Gezondheidsraad gedetail-
leerde voorbeelden van organisatiehervorming te verschaffen.
3.1 Bouw voort op de kernkwaliteiten: hoge kwaliteit, gezag,
onafhankelijkheid
Observaties
De basisboodschap die uit de interviews met belanghebbenden kon worden afge-
leid was de grote waardering voor het werk van de Gezondheidsraad als het gaat
om de hoge kwaliteit van dat werk, het gezag dat de Gezondheidsraad uitstraalt
en de onafhankelijkheid van zijn adviezen. De commissie had geen vergelij-
kingsmaatstaf om de kwaliteit van het werk van de Gezondheidsraad te beoorde-
len. Niettemin heeft de commissie een grote mate van consistentie waargenomen
in de respons van belanghebbenden over de hoge kwaliteit van het werk van de
raad.
Onafhankelijkheid is een essentieel aspect van advieswerk, en is onontbeer-
lijk in het expertiseterrein van de Gezondheidsraad: volksgezondheid, gezond-
Kernboodschappen 18
heidszorg, voeding, milieu en arbeidsomstandigheden. Voor deze gebieden
moeten beleidsbeslissingen veeleer wetenschappelijk onderbouwd zijn dan geba-
seerd op politieke opvattingen. De onafhankelijkheid van de GR is een zeer
belangrijke reden waarom ministeries en andere belanghebbenden zich voor
advies tot de GR wenden.
De voornaamste taak van de GR is het verstrekken van advies op verzoek,
m.a.w. gevraagde adviesrapporten leveren. De GR kan echter ook op eigen initi-
atief monitoring- of signaleringsrapporten uitbrengen.4 Belanghebbenden zijn het
erover eens dat de GR uit eigen beweging rapporten moet opstellen, hetgeen deel
uitmaakt van de onafhankelijke rol van de raad, maar zij betreuren dat er onvol-
doende capaciteit is om deze missie ten volle tot uitdrukking te brengen.
De GR/RGO beschikt over een zeer toegewijd en competent wetenschappe-
lijk secretariaat, met mensen die met trots hun werk voor de GR uitvoeren. Voor-
aanstaande wetenschappers in Nederland zijn er trots op, ondanks een zeer
geringe financiële vergoeding, lid van de Gezondheidsraad te zijn, vanwege de
hoge kwaliteit van de ondersteuning door het secretariaat, de multidisciplinaire
benadering en de invloed van de adviezen op het beleid.
Conclusie
De GR verschaft gezaghebbend en onafhankelijk advies, van hoge kwaliteit en
wetenschappelijk onderbouwd, waaraan in een tijd van toenemende complexiteit
van gezondheidsvraagstukken zeer veel behoefte bestaat. Tegen een relatief lage
kostprijs wordt een hoge waarde geleverd.
Aanbevelingen
· De GR moet zich aan zijn kerndoelen wijden: `het verschaffen van advies
gebaseerd op de best beschikbare wetenschappelijke kennis, als bijdrage aan
een veilige en doelmatige gezondheidszorg en een gezonde menselijke leef-
omgeving'.4 Afwijking van deze kerndoelstelling zou kunnen leiden tot ver-
mindering van het gezag van de Raad en afnemende bereidheid van
topexperts om aan het werk van de GR deel te nemen.
· In de toekomst moet de GR voortgaan met het voortbouwen op zijn kernkwa-
liteiten: hoge kwaliteit, gezag en onafhankelijkheid. Voor de GR zal een van
de voornaamste uitdagingen zijn, deze kernkwaliteiten in stand te houden in
een veranderende samenleving met vraagstukken van toenemende complexi-
teit, waarop steeds sneller antwoorden moeten komen.
Kernboodschappen 19
3.2 Verbeter de doorlooptijden en procedures
Observaties
Alle belanghebbenden hebben eensluidend kritiek op de tijdigheid van de rap-
porten van de Raad. Vertraging van advisering door de GR is een belangrijke
oorzaak van ontevredenheid bij zijn opdrachtgevers. Te verwachten is echter dat
in deze tijd van toenemende complexiteit van gezondheidsvraagstukken de
behoefte aan onafhankelijk advies zal toenemen, en daarmee ook de druk op de
GR om bijtijds advies te leveren. Momenteel lijkt er een discrepantie te zijn tus-
sen de `haast' in besluitvormingsprocessen bij beleidsmakers en de `traagheid'
van de GR-processen. De kerntaak van de GR bestaat uit het opstellen van
adviesrapporten door multidisciplinaire ad hoc-commissies over complexe kwes-
ties die vaak meerdere sectoren bestrijken. Beleidsmakers noemen deze aanpak
tegenwoordig het `Gezondheidsraadmodel'. Dit model wordt als een duurzame
kracht van de GR beschouwd.4 Deze kracht kan echter veranderen in zwakte,
omdat het proces dat met dit model samenhangt tijdrovend is. Daarnaast blijkt
men binnen de GR zeer optimistisch ingesteld te zijn over wat er binnen een
bepaald tijdsbestek kan worden gedaan. De belanghebbenden hebben verschil-
lende manieren voorgesteld om de doorlooptijden te verbeteren, zoals preciezere
specificatie van de vragen die aan de GR worden gericht, het verbeteren van pri-
oriteitstelling, het uitbesteden van activiteiten, het inhuren van (internationale)
expertise en differentiatie van producten (bv. sommige rapporten kunnen een-
voudiger zijn dan andere).
De GR erkent dat de doorlooptijden moeten worden verbeterd en is begonnen
met andere werkvormen te experimenteren, als aanvulling op de klassieke werk-
procedures. Ook zijn er plannen om meer externe expertise in te huren.4
Conclusies
Om de Gezondheidsraad op de toekomst voor te bereiden, en beter te kunnen
inspelen op de groeiende vraag, moeten de werkprocedures van de GR worden
heroverwogen. De lange levertijd van rapporten is een van de duidelijk zwakke
punten van het GR-model.
Kernboodschappen 20
Aanbevelingen
De internationale evaluatiecommissie adviseert ter verbetering van de doorloop-
tijden van de producten de volgende wijzigingen in werkprocedures:
· Neem de huidige werkprocedures onder de loep: de GR moet een `lean' ana-
lyse uitvoeren, waarbij elke stap in de bestaande methode nauwkeurig wordt
bestudeerd om te zien welke bijdrage deze levert aan de kwaliteit van het
eindproduct. Stappen in de voorbereiding en stappen in de productiefase die
niet bijdragen aan het geheel, moeten achterwege blijven.
· Diversificatie van producten en maatwerk in procedures in plaats van één
universeel formaat: koppel het type vraag aan een bepaald product (breng in
de portfolio van reacties/rapporten afwisseling aan). Het type product is
afhankelijk van het type behoefte. Met andere woorden, aan de behoefte van
de client en andere belanghebbenden moet zo goed mogelijk worden vol-
daan, waarbij ook rekening wordt gehouden met de beschikbare tijd en capa-
citeit. In het zelfevaluatierapport wordt al gesproken over het overwegen van
alternatieve werkprocedures om de levertijden te verkorten.4 De beoorde-
lingscommissie adviseert uitdrukkelijk met de verschillende modellen te
experimenteren, bijv. intensieve workshops, discussiefora en andere vernieu-
wende methoden. Hiervoor zijn bij medewerkers verschillende soorten com-
petenties nodig. Productdifferentiatie moet echter niet leiden tot afwijking
van de primaire doelstelling van de GR, het verschaffen van wetenschappe-
lijk onderbouwd advies.
· Verbreed de input van deskundigen en tijdelijke medewerkers door externe
deskundigen in te huren en door bijvoorbeeld internationale experts uit te
nodigen voor workshops. Dit kan ook andere gevolgen hebben voor de werk-
methoden van de Raad, bijvoorbeeld ten aanzien van het werken in andere
talen.
· Trek jong academisch talent aan als tijdelijke GR-medewerkers: De GR kan
door het aanstellen van jong academisch talent (`GR-fellows') van hun tijd
en kennis profiteren. Deze fellows kunnen bijvoorbeeld worden aangesteld
voor korte tijdelijke projecten, zoals het voorbereiden van workshops. De
aanstelling moet prestigieus en aantrekkelijk zijn voor jonge wetenschappers,
die bezig zijn aan de opbouw van hun wetenschappelijke carrière. Dit bete-
kent bijvoorbeeld dat de fellow de mogelijkheid moet hebben zijn/haar acti-
viteiten voor de GR uit te voeren vanuit het eigen academisch instituut. Een
mogelijke tegenpresentatie voor het werk dat hij/zij voor de Raad heeft ver-
richt is (gedeeltelijke) financiering van een proefschrift, zodat het weten-
schappelijke werk van de `GR-fellow' ook doorgang kan vinden.
Kernboodschappen 21
· Werk aan minder projecten tegelijk: In de huidige situatie is binnen de raad
vaak één wetenschappelijke secretaris verantwoordelijk voor één adviesrap-
port, waardoor aan een groot aantal rapporten tegelijkertijd wordt gewerkt.
Het kan een project ten goede komen twee personen, bij voorkeur mensen
met aanvullende competenties (bv. een `schrijver' en een `denker'), verant-
woordelijk te maken. Het project is dan minder afhankelijk van persoonsge-
bonden risico's. Daarnaast stimuleert deze aanpak de wetenschappelijke
medewerkers tot het werken in kleine teams in plaats van alleen.
· Het stellen van prioriteiten: Er moeten prioriteiten worden gesteld om een
realistisch werkschema te kunnen opstellen. Goede communicatie is noodza-
kelijk met alle afnemers, zowel ministeries als het parlement. Als gevolg van
vermindering van inhoudelijke kennis op de ministeries en beperkte beleids-
expertise bij de GR kan dit lastig zijn, en speciale vaardigheden nodig
maken. Een mogelijkheid om de druk voor de GR te verminderen is heldere
en open communicatie met de cliënt, waarin vragen duidelijk worden
omschreven. Hoewel er door het ministerie een vertegenwoordiger als advi-
seur van de commissie4 is aangesteld, lijkt de afstemming tussen cliënt en GR
te wensen over te laten.
· Planning en control: Om te kunnen leveren wat is toegezegd is een efficiën-
tere planning en control nodig. Om deze processen goed te laten verlopen is
in het algemeen krachtiger projectmanagement vereist, zodat binnen de aan-
gegeven tijd kan worden geleverd. Planning en control is een essentieel
onderdeel van het proces. De GR is hiermee aan het werk, maar het moet nog
verder worden verbeterd en toegepast.
3.3 Verbeter de flexibiliteit van handelen, om het `centrale dilemma' het
hoofd te kunnen bieden
Observaties
Het voornaamste dilemma dat naar aanleiding van deze externe evaluatie van de
GR opduikt is de combinatie van toenemende verwachtingen, eisen en behoeften
ten aanzien van advisering door de GR, gekoppeld aan vermindering van hulp-
middelen. Er is wijdverbreide consensus over de `hoge waarde voor een lage
prijs'-reputatie die de GR onder zijn cliënten heeft verworven. Daarom is het op
zijn minst verrassend dat in de begroting wordt bezuinigd op een kennelijk
kosteneffectieve bron van onafhankelijke informatie van hoge kwaliteit en gezag
op het gebied van gezondheid en gezondheidsonderzoek. Bovendien was de eva-
luatiecommissie verrast te horen over de starre procedures ten aanzien van toe-
Kernboodschappen 22
wijzing van middelen binnen de begroting van de GR (bijvoorbeeld voor het in
dienst nemen van nieuw personeel is steeds goedkeuring van het ministerie van
VWS nodig). Flexibiliteit in de begroting is echter noodzakelijk wil de GR in de
toekomst als duurzame organisatie kunnen opereren en als organisatie die voor
een lage prijs advies van hoge kwaliteit levert. Omdat hiervoor verandering van
werkprocedures vereist is, is budgetflexibiliteit noodzakelijk om verschillende
typen medewerkers aan te trekken (inhuren van expertise, `fellowships') en om
gebruik te maken van verschillende werkvormen (workshops, enz.).
Conclusies
Bezuinigingen lijken onlogisch, gezien de eensgezindheid onder de belangheb-
benden van de Raad met betrekking tot de hoge kwaliteit, het grote gezag en de
onafhankelijkheid van de rapporten van de GR, die voor een lage prijs worden
geleverd, en gezien de substantiële behoefte aan advies, nu en in de toekomst. Er
is flexibiliteit nodig bij toewijzing van middelen aan de GR (met betrekking tot
producten en medewerkers/competenties).
Aanbevelingen
Om het dilemma van de groeiende vraag en een afnemend budget het hoofd te
kunnen bieden, heeft de internationale evaluatiecommissie enkele aanbevelingen
geformuleerd met betrekking tot uitbreiding van middelen en enkele organisato-
rische veranderingen die gewenst lijken te zijn.
· Uitbreiding van middelen:
· Voor niet ingeplande werkzaamheden, waarmee alle adviesaanvragen
worden bedoeld die buiten het overeengekomen werkprogramma vallen,
moet te allen tijde extra worden betaald;
· Streef naar verruiming van de projectfinanciering door andere (internatio-
nale) organisaties;
· Bij het zoeken naar (mede)financiering vanuit andere organisaties moet er
bij het organiseren van de fondswerving op worden gelet dat onafhanke-
lijkheid van het advies gewaarborgd is. Breng bijvoorbeeld een fonds tot
stand van andere organisaties (bv. zorgverzekeraars) die belang kunnen
stellen in advies van de GR, zodat er geen direct verband is tussen de
organisatie die fondsen verstrekt en de advisering over een specifiek
vraagstuk;
· De ministeries moeten de voornaamste financiers blijven. De andere typen
financiering, die hierboven zijn beschreven, moeten aanvullend zijn.
Kernboodschappen 23
· Organisatorische veranderingen:
· Om verschillende typen medewerkers aan te trekken is begrotingsflexibi-
liteit nodig (inhuren van expertise, `fellowships', maar ook nieuwe com-
petenties, zoals journalistieke vaardigheden om de rapporten nog beter
toegankelijk te maken voor cliënt en publiek, en projectmanagementkwa-
liteiten) en om gebruik te maken van verschillende werkvormen (work-
shops, enz.).
· Om de organisatie flexibeler te maken is een verschuiving nodig in de ver-
antwoordelijkheid voor het budgetbeheer, waarbij de tekenbevoegdheid
bij de organisatie zelf moet liggen. De structuur van de organisatie en de
positie ten opzichte van het ministerie van VWS vereist herziening. Met
betrekking tot een onafhankelijk budgetbeheer zou het agentschapsmodel
in de toekomst beter passend kunnen zijn.
· Als de productenportefeuille wordt uitgebreid, moet bij koppeling van een
bepaald product aan een bepaalde vraag rekening worden gehouden met
het beschikbare personele en materiële budget.
3.4 Combineer de sterke punten van de RGO en de GR
Observaties
De samenvoeging van de RGO met de GR vormt een boeiende uitdaging. De
missies van beide organisaties vullen elkaar uitstekend aan: het adviseren op
basis van beschikbare wetenschappelijke kennis en het adviseren over nieuw
onderzoek dat moet worden uitgevoerd.4 Deze twee missies zullen bij de herfor-
mulering van de GR-missie in de Gezondheidswet worden geïntegreerd.4 Wan-
neer er sprake is van een goede interactie en een gecombineerde agenda, gaan
beide missies prima samen. Door een verdere integratie van beide organisaties
bestaat de mogelijkheid om aan het begin van ieder project dat de GR aanneemt
grondig te overwegen wat de inplicaties zijn voor gezondheidsonderzoek. Zo
nodig kan in het rapport een hoofdstuk over gezondheidsonderzoek worden
opgenomen. In het recente verleden is bijvoorbeeld tussen beide organisaties een
zeer succesvolle samenwerking geweest met betrekking tot een advies over mul-
timorbiditeit. Er is enige bezorgdheid geuit dat de twee verschillende culturen,
weerspiegeld in verschillende werkprocedures, moeilijk zullen integreren. De
RGO heeft werkprocedures waarbij tijdens het adviseringsproces belanghebben-
den (met inbegrip van patiëntenorganisaties) actiever betrokken zijn dan bij de
GR. Bij een aantal belanghebbenden, bijvoorbeeld patiëntenorganisaties, is men
bezorgd of deze werkwijze wel kan worden voortgezet. Gedurende de integratie-
Kernboodschappen 24
periode van RGO en GR hebben verscheidene senior RGO-medewerkers de
organisatie verlaten. Als mogelijke oorzaak hiervan werden de cultuurverschillen
binnen de twee organisaties genoemd. Niettemin kunnen beide raden elkaar aan-
vullen. De GR kan leren van de contacten die de RGO met de veldpartijen legt,
terwijl de RGO profijt kan hebben van de status en het gezag van de GR bij
beleidsmakers en in de samenleving.
Conclusies
Tot nu toe zijn de twee organisaties nog niet volledig geïntegreerd, maar er
bestaat een grote bereidheid om dit zo snel mogelijk te verwezenlijken. De pro-
actieve benadering en interactieve werkprocedures van de RGO worden in het
werkveld zeer gewaardeerd en moeten binnen de GR gehandhaafd blijven.
Aanbevelingen
· Stel een geïntegreerd `mission statement' op: de evaluatiecommissie onder-
schrijft de stappen die hiervoor door de GR zijn genomen.4 Een gedeeld `mis-
sion statement' zal de integratie van de RGO in de GR verder versterken. Het
opstellen van zo'n `mission statement' zal bevorderlijk zijn voor de samen-
werking van beide organisaties. Een gemeenschappelijke visie is nodig om
de organisatie te versterken, de krachten te bundelen, en overlap met andere
organisaties te vermijden.
· Een succesvolle fusie van beide organisaties houdt ook in dat de secretariaten
moeten worden geïntegreerd en beschikbare middelen worden gecombi-
neerd. Ook zal bestuurlijke integratie nodig zijn.
· De werkportefeuille moet opnieuw worden onderzocht. Daarbij moet worden
nagegaan wat elk van beide organisaties kan bijdragen, wat betreft nieuwe
capaciteiten en mogelijkheden.
3.5 Werk in elke procesfase aan communicatieverbetering
Observaties
Het verbeteren van communicatie is een punt dat niet alleen door de belangheb-
benden wordt aangehaald, maar ook door de wetenschappelijke medewerkers
van de Gezondheidsraad. De voorbeelden lopen uiteen van een meer intensieve
follow-up van rapporten tot meer interactie met het werkveld en meer samenwer-
king tussen de secretarissen. Een ander knelpunt op communicatiegebied is dat
Kernboodschappen 25
het vaak veel tijd kost om de vragen van het ministerie scherp in beeld te krijgen.
Ook is er bij de belanghebbenden behoefte aan meer transparantie van de organi-
satie als het gaat om haar werkprocedures en productiekosten. Bovendien is er
toenemende belangstelling vanuit de samenleving en de media voor de persbe-
richten en publicaties van de GR.4 Ten aanzien van de follow-up na het uitbren-
gen van een rapport is de GR ermee begonnen, de doorwerking ervan te meten4
door het analyseren van de respons van de minister op gevraagd en ongevraagd
advies.
Conclusies
Verbetering van de communicatie is, zowel intern als extern, in elke fase van het
proces van groot belang. Communicatie is noodzakelijk voor het oppikken van
signalen uit het veld, het specificeren van de vraagstelling, het verduidelijken
van procedures en kosten en het verbeteren van de implementatie van het advies.
Communicatieverbetering in alle procesfasen zal ook bijdragen aan tijdige leve-
ring van de producten.
Aanbevelingen
· Versterk de externe zichtbaarheid van de GR in de samenleving.
· Versterkt het contact met belanghebbenden, zoals ministeries, maar ook met
parlementsleden wanneer dat gepast lijkt.
· Verbeter de transparantie van belangrijke componenten van GR-werkproce-
dures en leg de relatie tussen kosten en resultaten. Voer bijvoorbeeld een ver-
gelijkende evaluatie uit (met andere nationale of Europese `raden') op het
gebied van kosteneffectiviteit, om de unieke situatie van de GR te laten zien.
· Betrek ook andere groepen dan alleen deskundigen bij de processen, bijvoor-
beeld in de vorm van consultatie, en identificeer blinde vlekken. Dit komt
ook de acceptatie en implementatie van het eindproduct ten goede. Op het
gebied van externe contacten en uitwisseling kan de GR profiteren van de
werkprocedures van de RGO.
· Aanvullende producten, zoals brochures, kunnen het nut en de doorwerking
van de GR-rapporten zelf versterken.
· Monitor de doorwerking van rapporten. De doorwerking van een rapport is
moeilijk te meten4, maar de evaluatiecommissie moedigt de GR aan creatieve
manieren te bedenken voor het meten van de invloed van rapporten op
beleidsbeslissingen en meer in het algemeen in de samenleving.
Kernboodschappen 26
3.6 Ontwikkel internationale samenwerking vanuit een krachtige
nationale basis
Observaties
De commissie moedigt versterking van de samenwerking met Europese partners
aan, op het gebied van uitwisseling van informatie en mensen (deskundigen en
medewerkers). Op dit moment wordt vroegtijdige kennisuitwisseling belemmerd
doordat medewerkers van verschillende adviesorganisaties in Europa elkaar niet
goed kennen. Door tijdelijke uitwisseling van mensen kunnen organisaties ver-
trouwd raken met elkaars werkprocedures. Daardoor ontwikkelt zich vertrouwen
en wordt uitwisseling van informatie in een vroeg stadium gestimuleerd. Ook
kan zo dubbel werk worden voorkomen. Recent is het enkele keren voorgeko-
men dat ongeveer gelijktijdig een aantal rapporten van verschillende Europese
adviesorganisaties over hetzelfde onderwerp verschenen. Het komt de efficiëntie
van werkprocedures op nationaal niveau ten goede als er internationale samen-
werkingsprojecten worden ontwikkeld en/of als internationale rapporten naar de
Nederlandse situatie worden `vertaald'.
De GR heeft al contacten met andere Europese landen gelegd, met als doel
het uitwisselen en delen van kennis en expertise.4 De evaluatiecommissie onder-
steunt van harte het European Science Advice Network for Health en de leiders-
rol die de GR daarin speelt.
Alle belanghebbenden hebben aangegeven dat een sterke, onafhankelijke
adviesraad in Nederland noodzakelijk blijft, omdat het Nederlandse perspectief
ook bij internationaal tot stand gekomen rapporten van groot belang blijft.
Conclusie
De GR is begonnen met het versterken van internationale samenwerking. Deze
activiteiten moeten in de toekomst worden voortgezet en uitgebreid.
Aanbevelingen
· Wees alert op kansen om meer in internationaal verband te werken, bijvoor-
beeld in samenwerking met Gezondheidsraad-achtige organisaties in andere
landen.
· Ontwikkel een model dat meer open staat voor financiële en programmati-
sche samenwerking binnen de Europese Unie.
Kernboodschappen 27
· Binnen internationale samenwerkingprojecten moet het Nederlandse per-
spectief worden gehandhaafd. Het is een taak van de GR om de internationale
stand van wetenschap te vertalen naar de Nederlandse situatie.
Kernboodschappen 28
Literatuurverwijzingen
1 De staat van dienst. Vier jaar advisering door de Gezondheidsraad onder de loep. Den
Haag: Gezondheidsraad. 2002.
2 Adviseren met gezag in de 21e eeuw. Zelfevaluatie 2001-2004. Den Haag:
Gezondheidsraad. 2006.
3 De invloed van adviesrapporten van de Raad voor gezondheidsonderzoek 1997-2007. Den
Haag: RGO. 2008.
4 Performance and Perspective. Report for international review. Den Haag:
Gezondheidsraad. 2008.
Literatuurverwijzingen 29
A Programma van de internationale evalutiecommissie
B Afkortingenlijst
Bijlagen
30
Bijlage A
Programma van de internationale
evaluatiecommissie
Woensdag 26 maart 2008
17.00-18.00
Ontvangst van de evaluatiecommissie door de leiding van de Gezond-
heidsraad
18.00-19.00
Uitleg van de leiding van de GR over de doelstellingen en de
opdrachtformulering van de externe evaluatie. Gedachtenwisseling
tussen de evaluatiecommissie en de leiding
19.00-21.00
Diner en werkvergadering van de commissieleden
Programma van de internationale evaluatiecommissie 31
Donderdag 27 maart 2008
09.00-09.30
Inleidende bespreking door de evaluatiecommissie
09.30-10.00
Genodigde:
Mw. dr. J.P. Schermers, Tweede Kamerlid CDA
10.00-10.30
Genodigde:
dr. M.J.W. Sprenger, directeur-generaal Rijksinstituut voor Volksge-
zondheid en Milieu (RIVM)
10.30-11.00
Genodigde:
mr. A.B. Holtkamp, directeur van de afdeling Stoffen, afvalstoffen en
straling van het ministerie van VROM
11.30-12.00
Genodigde:
Mw. drs. J. Hilgersom, directeur-generaal van het ministerie van Soci-
ale Zaken en Werkgelegenheid
12.00-12.30
Genodigde:
dr. D. Ruwaard, directeur publieke gezondheid, ministerie van Volks-
gezondheid, Welzijn en Sport
12.30-13.30
Lunch
13.30-14.00
Genodigde:
dr. J.K. van Wijngaarden, hoofdinspecteur Inspectie voor de Gezond-
heidszorg
Programma van de internationale evaluatiecommissie 32
14.00-14.45
Genodigden:
prof. dr. H.R. Büller, hoogleraar interne geneeskunde, AMC, Amster-
dam;
prof. dr. W.R.F. Notten, hoogleraar en directeur van het instituut
Beleid en management gezondheidszorg (BMG), Rotterdam;
beide genodigden zijn lid van de presidiumcommissie van de Gezond-
heidsraad
15.00-17.30
Bezoek aan het kantoor van de Gezondheidsraad, met onder meer een
gesprek met de volgende leden van de wetenschappelijke staf:
drs. M.A. Bos (gezondheidszorg);
Mw. dr. C.A. Bouwman (gezondheid en arbeidsomstandigheden);
dr. W.J. Dondorp (gezondheidsethiek);
dr. J.N.D. de Neeling (gezondheidszorg en gezondheidsonderzoek);
dr. R. van de Sande (gezondheidsonderzoek);
drs. E.J. Schoten (volksgezondheid en voeding);
Mw. dr. ir. P.W. van Vliet (gezondheid en omgeving)
18.30-21.00
Werkdiner
Vrijdag 28 maart 2008
09.00-09.45
Genodigden:
prof. dr. E.C. Klasen, hoogleraar en decaan, Leids Universitair
Medisch Centrum;
drs. H. Smid, algemeen directeur van ZonMw
09.45-10.15
Genodigde:
dr. C. Smit, belangenbehartiger van patiënten en consumenten binnen
de RGO
Programma van de internationale evaluatiecommissie 33
10.15-10.45
Genodigde:
drs. E. van der Veen, Tweede Kamerlid PvdA
11.00-12.30
Gedachtewisseling met de leiding van de Gezondheidsraad
12.30-13.30
Lunch
13.30-16.00
Afrondende besprekingen
Programma van de internationale evaluatiecommissie 34
Bijlage B
Afkortingenlijst
GR Gezondheidsraad
KNAW Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen
RGO Raad voor Gezondheidsonderzoek
RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
RMW Raad voor Medische Wetenschappen
RVZ Raad voor de Volksgezondheid en Zorg
Afkortingenlijst 35
Deel II
Voortbouwen en vernieuwen
Reactie van de leiding van de Gezondheidsraad
36
Hoofdstuk 1
Beoordeling door de internationale
reviewcommissie
Op 26, 27 en 28 maart 2008 heeft een internationale commissie van vooraan-
staande deskundigen op het gebied van wetenschap, volksgezondheid en bestuur
het functioneren van de Gezondheidsraad en de Raad voor Gezondheidsonder-
zoek (RGO) beoordeeld.* Aansluitend heeft de commissie conclusies geformu-
leerd wat betreft inhoud en organisatie van de advisering en zijn aanbevelingen
gedaan voor de toekomst, uitgaande van de per 2008 gerealiseerde integratie van
de RGO binnen de Gezondheidsraad.**
De beoordeling (review) sluit aan op de Nota Vernieuwing Rijksdienst 2007
waarin is aangegeven dat de zogenoemde technisch-specialistische adviesraden
waartoe de Gezondheidsraad wordt gerekend ad hoc op hun merites worden
beoordeeld.*** Bij de review zijn buitenlandse experts betrokken, omdat evaluatie
van de Gezondheidsraad als het nationale wetenschappelijk adviesorgaan op het
gebied van de volksgezondheid een internationaal referentiekader vereist. Dit
komt bovendien de beoordeling van de internationale context waarbinnen de
Raad opereert ten goede. Ten behoeve van haar analyse heeft de commissie
* De samenstelling van de commissie, die onder voorzitterschap stond van prof. dr. D.D. Breimer, is vermeld in deel
I.
** Waar wordt teruggeblikt, worden de Gezondheidsraad en de RGO apart genoemd dan wel gezamenlijk als Raad
aangeduid. Als gedoeld wordt op het heden of de toekomst, wordt gesproken over de Raad of Gezondheidsraad,
verantwoordelijk voor de advisering over zowel de stand van wetenschap als het gezondheidsonderzoek.
*** Nota Vernieuwing Rijksdienst 2007. Trendnota Arbeidszaken Overheidspersoneel 2008. Vergaderjaar 2007-2008,
31201, Nr. 24.
Beoordeling door de internationale reviewcommissie 37
gesproken met vertegenwoordigers vanuit politiek, beleid, wetenschap, en
patiëntenkring.
In de voorliggende notitie beschrijft de leiding van de Raad haar voornemens in
relatie tot de conclusies en aanbevelingen van de commissie, waarbij in grote lij-
nen de opbouw van het in het Nederlands vertaalde reviewrapport wordt aan-
gehouden.
Beoordeling door de internationale reviewcommissie 38
Hoofdstuk 2
Waarborgen van kwaliteit in een
veranderende context
De leiding van de Gezondheidsraad en de RGO is verheugd over het positieve
oordeel over de kwaliteit, het gezag en de onafhankelijkheid van de advisering.
Dat positieve oordeel betreft de essentie van het werk en de positie van de Raad
waarvoor hij en zijn secretariaat zich inzetten.
De Raad zal voortbouwend op deze sterke punten en in lijn met de aanbevelingen
van de commissie vasthouden aan de kerndoelstelling van de Raad. Uitgangspunt
daarbij is de naar aanleiding van de integratie van de RGO in de Gezondheids-
raad geactualiseerde missie, die uitdrukking geeft aan de unieke positionering
van de Raad in het veld van wetenschap, volksgezondheid, en beleid: onafhanke-
lijke advisering aan regering en parlement over de stand van wetenschap op het
gebied van de volksgezondheid en over de maatschappelijke prioriteiten van het
gezondheidsonderzoek, ter bevordering van de gezondheid van de Nederlandse
bevolking. De Raad richt zich daarbij op de maatschappelijke opgaven voor de
toekomst van de volksgezondheid, met als aandachtsgebieden preventie, gezond-
heidszorg, voeding, arbeid, en leefomgeving. De primair geadresseerde beleids-
terreinen zijn die van Volksgezondheid, Welzijn en Sport; Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer; Sociale Zaken en Werkgelegenheid;
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit; Onderwijs, Cultuur en Wetenschap; en
Economische Zaken. Waar aangewezen wordt een multisectorale aanpak
gevolgd.
Waarborgen van kwaliteit in een veranderende context 39
Het handhaven van de hoge kwaliteit van de taakvervulling vereist een werkpro-
gramma dat in de pas loopt met de ontwikkelingen in wetenschap, volksgezond-
heid en beleid. Ook moeten er, zoals de commissie benadrukt, voldoende
mogelijkheden zijn voor het uit eigen beweging, dus ongevraagd, signaleren van
kansen en bedreigingen op het gebied van de volksgezondheid. Om dit in de toe-
komst te kunnen waarmaken zal de Raad zich blijven verzekeren van de mede-
werking van nationale en internationale topdeskundigen. Het Gezondheidsraad-
model kan dan garant blijven staan voor, zoals de reviewcommissie het uitdrukt,
`high value at relatively low cost.' Een noodzakelijke voorwaarde hiervoor is een
sterk en adequaat geëquipeerd secretariaat.
De reviewcommissie wijst op de `changing society with increasingly complex
questions that require increasingly rapid answers'. Terwijl de beantwoording van
complexe vragen de nodige aandacht en tijd vergt, is het tegelijkertijd duidelijk
en begrijpelijk dat de samenleving mede gezien de snel groeiende kennis en
mogelijkheden op het gebied van de volksgezondheid steeds meer behoefte
heeft aan zowel veelomvattende als slagvaardige advisering. De Gezondheids-
raad zal zich maximaal inspannen om hieraan te voldoen.
Het kunnen realiseren hiervan vraagt om herijking van het `contract' tussen de
Raad en de overheid, waarbij van beide kanten inzet en afstemming nodig is.
Waarborgen van kwaliteit in een veranderende context 40
Hoofdstuk 3
Tijdig en flexibel adviseren
Op diverse punten is behoefte aan en ruimte voor verbetering en vernieuwing, in
het belang van optimale wetenschappelijke advisering door een ook in de toe-
komst effectief functionerende Gezondheidsraad. De aanbevelingen die de com-
missie in dit verband doet sluiten goed aan bij de eigen SWOT-analyse* en
toekomstvisie van de Raad.
Hoge prioriteit heeft tijdige advisering zonder in te leveren op kwaliteit. Daarom
zal de Raad zijn adviesprocessen analyseren en waar nodig hernieuwen, waarbij
alle stappen kritisch worden gewogen wat betreft hun bijdrage aan de kwaliteit
en hun implicaties voor de tijdigheid van de advisering. Onnodige vertraging
dient te worden voorkomen.
Bijzondere aandacht zal besteed worden aan prioritering en toespitsing binnen
elk onderwerp, en triage bij intake ten behoeve van de `matching' tussen advies-
vraag en de meest passende werkvorm.
Wat zijn werkvormen betreft zal de Raad gebruik maken van productdifferentia-
tie:
· De centrale werkvorm van de Raad voor complexe vraagstukken is het
advies van een multidisciplinaire commissie van deskundigen, waarvan de
* SWOT-analyse: analyse van `strengths, weaknesses, opportunities and threats'.
Tijdig en flexibel adviseren 41
doorlooptijd wordt overeengekomen afhankelijk van aard en omvang van het
onderwerp en de beschikbare wetenschappelijke kennis. Bovengenoemde
procesanalyse is erop gericht de gemiddelde doorlooptijd met behoud van
kwaliteit zoveel mogelijk te bekorten.
· Door middel van signalementen (doorlooptijd circa 6 maanden) kunnen
onderwerpen onder de aandacht van de overheid worden gebracht en ver-
kend.
· Relatief eenvoudige onderwerpen kunnen in aanmerking komen voor brief-
adviezen (doorlooptijd 1 tot 3 maanden).
· Voor het verkrijgen van een oriënterend overzicht van bestaande inzichten en
wetenschappelijke discussie kunnen werkconferenties en `round tables' wor-
den gehouden.
Steeds geldt dat de Raad een haalbare planning zal overeenkomen met de
opdrachtgever, en dat nauwgezette monitoring van de voortgang plaatsvindt.
Tijdigheid vereist voldoende stafinzet per activiteit vanuit het secretariaat, bij
acceptabele werkdruk. Bij omvangrijke onderwerpen zal in teams gewerkt moe-
ten worden. Dat kan betekenen dat geprioriteerd moet worden naar het belang en
de urgentie van de aangereikte onderwerpen.
Om flexibel en tijdig te kunnen inspelen op de qua inhoud en omvang wisselende
adviesagenda, op tussenkomende onderwerpen, en de behoefte aan specifieke
expertise, mikken wij op een gemiddelde proportie van 25% tijdelijke stafleden,
bij voorkeur gedetacheerd vanuit wetenschappelijke centra, te begeleiden door
de vaste staf. Daarmee wordt flexibiliteit gecombineerd met continuïteit, deskun-
digheid en ervaring met adviesprocessen. Er zal daarnaast vaker gebruik gemaakt
worden van voorbereidende externe systematic reviews en achtergrondstudies.
Een traject voor Gezondheidsraadfellows wordt in het leven geroepen, mede
gericht op kaderontwikkeling voor de toekomst. Langs deze weg kunnen talent-
volle jonge wetenschappers zich bekwamen in het ten nutte maken van kennis
voor de volksgezondheid, en daarmee ook bijdragen aan het werk van de
Gezondheidsraad. Hierover wordt overleg gestart met de universiteiten en andere
wetenschappelijke instellingen.
De Raad koerst op grotere budgetflexibiliteit, waarbij gegeven het beschikbare
vaste budget enerzijds en de variërende adviesbehoefte anderzijds jaarlijks zal
worden begroot of en zo ja hoeveel aanvullende middelen nodig zijn en voor
Tijdig en flexibel adviseren 42
welke periode. Financiering van de kerntaken van de Raad zal van de adviesont-
vangende ministeries moeten blijven komen. Tussenkomende adviesvragen ver-
eisen aanvullende financiering, en voor ongevraagd advies één van de
kerntaken van de Raad wordt aansluitend bij de Nota Vernieuwing Rijksdienst
uitgegaan van een percentage van 20% van de adviescapaciteit. Dit vraagt finan-
ciële ruimte naast de middelen die nodig zijn voor het gevraagde adviespro-
gramma.
Wij herkennen ons in het door de reviewcommissie gesignaleerde dilemma van
een steeds omvangrijker werkveld bij afnemende middelen en, gezien de door de
Raad eerder aangegeven knelpunten*, in haar aanbeveling om te komen tot uit-
breiding van middelen. Een belangrijk punt van aandacht in dit verband is dat de
kwaliteit en het gezag van de taakvervulling door de Raad mede bepaald worden
door de mate waarin hij het omvangrijke adviesdomein van de volksgezondheid
kan blijven omspannen.
Naar aanleiding van de aanbeveling ook te zoeken naar mogelijkheden voor aan-
vullende projectfinanciering door andere organisaties zijn wij voornemens in
overleg met het ministerie van VWS een verkenning uit te voeren, met als dwin-
gende voorwaarde dat de onafhankelijkheid van zowel de specifieke advisering
als de adviesagenda (het werkprogramma) gewaarborgd blijft.
Voor een slagvaardige en flexibele aanpak is een ruim mandaat nodig wat betreft
de budget-beslissingsbevoegdheid, met overall verantwoording achteraf. Het is
urgent daarvoor in overleg met het ministerie van VWS een geschikte vorm te
vinden.
* Brief van de voorzitter van de Gezondheidsraad aan de minister van VWS d.d. 16 juli 2007.
Tijdig en flexibel adviseren 43
Hoofdstuk 4
Wederzijds versterken: continuüm van
wetenschappelijke advisering
De integratie van de RGO in de Gezondheidsraad biedt belangrijke nieuwe kan-
sen. Dit wordt benadrukt in de geactualiseerde missiebeschrijving, met als essen-
tie: onafhankelijke wetenschappelijke advisering aan regering en parlement over
de volksgezondheid en het daarop gerichte gezondheidsonderzoek, ter bevorde-
ring van de gezondheid van de Nederlandse bevolking.. In het bijzonder wordt
het continuüm van advisering over stand van wetenschap en gezondheidsonder-
zoek versterkt.
Het proces van wettelijke verankering van de nieuwe, gecombineerde taakop-
dracht in de Gezondheidswet is gaande. De verantwoordelijkheid voor advise-
ring over gezondheidsonderzoek wordt binnen de Gezondheidsraad gedragen
door de RGO.
Met ingang van het werkprogramma 2009 zal sprake zijn van thematische inte-
gratie. Naast de specifiek gevraagde onderzoeksadvisering, zal voortbouwend
op inmiddels opgedane ervaring bij ieder Raadsonderwerp de vraag aan de
orde komen of er behoefte is aan advies over invulling van voor de volksgezond-
heid relevante kennishiaten. Bovendien zal op een breder terrein en voor een gro-
ter aantal bewindspersonen over gezondheidsonderzoek geadviseerd kunnen
worden, ook vanuit multisectoraal perspectief.
Wederzijds versterken: continuüm van wetenschappelijke advisering 44
Hoofdstuk 5
Helder communiceren gedurende het
hele adviesproces
Het werk van de Raad vereist effectieve communicatie met adviesvragers,
wetenschappers en professionals, instellingen, belanghebbenden, belangstellen-
den en andere betrokkenen, en naar de samenleving in het algemeen.
De Raad werkt aan een pro-actief communicatiebeleid met betrekking tot zijn
taak, processen en werkwijzen, producten en zijn adviesboodschappen naar de
samenleving. Daarbij wordt, overeenkomstig de aanbevelingen van de review-
commissie, aandacht besteed aan alle fasen van het adviesproces: vanaf het
opvangen van signalen uit het veld tot en met de startpositie voor implementatie.
Ook de communicatie met opdrachtgevers over de voortgang is hiervan een
belangrijk onderdeel.
Wij onderschrijven dat behalve wetenschappelijke experts ook anderen, zoals
ervaringsdeskundigen, een belangrijke inbreng kunnen hebben bijvoorbeeld bij
signalering, probleemanalyse en implementatie. Dat sluit ook aan bij de praktijk
van overleg met bijvoorbeeld patiëntenorganisaties, het horen van betrokkenen
uit het veld, en het integreren van praktijkdeskundigheid in de advisering.
Het monitoren van de impact van adviezen belangrijk, ook als feedback op het
werk van de Raad. In dit verband zullen wij de mogelijkheid van een met regel-
maat te houden systematische impactanalyse verkennen.
Helder communiceren gedurende het hele adviesproces 45
Hoofdstuk 6
Internationaal samenwerken
De Gezondheidsraad gaat, daarin gesteund door de reviewcommissie, door op de
ingeslagen weg van internationale samenwerking met bijzondere aandacht voor
Europa en het European Science Advice Network for Health. De Gezondheids-
raad bouwt daarbij voort op al langer bestaande samenwerking op het gebied van
medische technologie, gezondheidsethiek, en toxische stoffen.
Gewerkt wordt aan uitwisseling en samenwerking wat betreft kennis, expertise
en werkmethoden. De samenwerking is gericht op wederzijdse versterking in
geval van schaarse expertise, gezamenlijke aanpak van gemeenschappelijke en
grensoverschrijdende vraagstukken, en onderlinge afstemming van advisering en
werkprogramma's. In dit verband worden ook de al bestaande contacten met de
Europese Commissie verder ontwikkeld.
Wij zijn het eens met de commissie en stakeholders dat, gezien de specifieke
situatie en het eigen nationale perspectief, voor ons land een sterke wetenschap-
pelijke adviesorganisatie noodzakelijk blijft. Transnationale samenwerking biedt
daarbij extra mogelijkheden om, gegeven het steeds omvangrijker wetenschap-
pelijk adviesdomein, internationale kennis en inzichten ten goede te laten komen
aan de Nederlandse samenleving. Daarmee is niet alleen wetenschappelijke
onderbouwing van het nationale beleid maar ook de doelmatigheid van advise-
ring gediend.
Internationaal samenwerken 46
Hoofdstuk 7
Agenda voor de toekomst
Samenvattend zal de Gezondheidsraad zich de komende jaren concentreren op:
· Voortbouwen op onafhankelijkheid, kwaliteit, en gezag in een veranderende
context
· Stroomlijning van interne processen, flexibiliteit van organisatie, en adequate
financiële randvoorwaarden
· Versterking in de advisering inzake het continuüm van stand van wetenschap
en gezondheidsonderzoek
· Communicatie als integraal onderdeel van het hele adviesproces
· Internationale samenwerking met een stevige nationale basis.
Aldus zal de Raad zich ook in de toekomst inzetten voor onafhankelijke advise-
ring aan regering en parlement, om zo duurzaam bij te dragen aan een goede
volksgezondheid en effectief gezondheidsonderzoek.
Agenda voor de toekomst 47