Universiteit Twente

Twentse promotie: Betrek publiek meer bij wetenschap

Communicatie over wetenschap mag zich niet beperken tot informeren. Overheid en wetenschappers moeten ook de mogelijkheden aanbieden tot actieve participatie door het publiek. Dat stelt Anne M. Dijkstra, die op vrijdag 30 mei 2008 aan de Universiteit Twente promoveert. Voorafgaand vindt er op 29 mei aan de UT een conferentie plaats over het publiek en zijn betrokkenheid bij wetenschap en technologie.

Door de opkomst van bio-, gen- en nanotechnologie is de verwevenheid van wetenschap, technologie en samenleving sterker zichtbaar. De maatschappelijke implicaties van onderzoek naar zaken als gezondheid en genetisch gemanipuleerd voedsel zijn groot. Volgens drs. A.M. Dijkstra kan de wetenschap daardoor niet langer vanzelfsprekend rekenen op het vertrouwen van het algemeen publiek. Experts moeten zich meer bewust zijn van de risico's die onderzoek met zich mee kan brengen. Ze moeten daarover open en helder communiceren. En wel in een vroegtijdig stadium, zodat aanpassingen in onderzoeksoriëntatie en in beleidsvorming door de overheid nog mogelijk zijn.

Dat het algemene publiek nauwelijks geïnteresseerd is in wetenschap, noemt Dijkstra een misvatting. Het publiek is beslist niet dom, net als experts beperkt het zich echter tot onderwerpen die in de rol van patiënt, consument of anderszins van belang worden geacht. Wisselt hun rol, dan wisselt ook hun behoefte aan informatie en communicatie. Tegelijk blijken veel mensen ontevreden over de aard van de informatie die beschikbaar komt, en vinden ze die vertekend.

Vertrouwen

Dijkstra heeft de participatie van het publiek onderzocht in een aantal gevalsstudies van de Nederlandse biotechnologiedebatten van 1993 tot en met 2001, in groepsdiscussies en een vragenlijst onder het Nederlandse publiek. Bleek uit de gevalsstudies dat in eerste instantie vertrouwen als iets vanzelfsprekends wordt gezien en ging het erom mensen door deelname meer wetenschappelijke kennis te laten krijgen, in de latere debatten lag het accent juist op het wekken van vertrouwen en speelde ook andere soorten kennis en emotie naast wetenschappelijke kennis een rol.

Zoals groepsdiscussies over genenonderzoek laten zien, blijken mensen in meer georganiseerde groepen - zoals actieve consumenten en patiëntengroepen - wel degelijk in staat zich in het wetenschaps- en technologiedebat een actieve rol toe te bedelen. De industrie heeft de meeste invloed op genenonderzoek, oordeelden deze groepen; dat is ook de reden waarom zij meer invloed willen geven aan andere actoren, zoals non-profit-organisaties, en pleiten voor gecontroleerde ontwikkeling en controleerbaarheid en openheid van onderzoek en onderzoeksresultaten.

Volgens de Twentse communicatiewetenschapper ziet het publiek vertrouwen als een manier om betrokkenheid bij een onderwerp te delegeren. Manieren om aan vertrouwen te werken, of eigenlijk: het ontbreken van vertrouwen te herstellen, zijn openheid en transparantie van informatie en het gebruik van meerdere bronnen van informatie. Het meest worden nog altijd wetenschappers vertrouwd. Tegelijk wordt duidelijk dat vertrouwen en kennis gerelateerd zijn.