Ingezonden persbericht
ONDER EMBARGO TOT WOENSDAG 7 Mei 2008, 19:00 UUR
Persbericht
6 mei 2008
Organisatie DNA menselijke cel in kaart gebracht
Voor het eerst zijn onderzoekers erin geslaagd de ruimtelijke organisatie van het DNA in de menselijke cel genoomwijd in kaart te brengen. De binnenwand van de celkern speelt een cruciale rol bij die organisatie. Scherp afgebakende blokken met uitgeschakelde genen blijken aan de binnenwand te binden. Dat schrijven dr. Bas van Steensel en zijn collega's van het Nederlands Kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) in het wetenschappelijk tijdschrift Nature (Advanced Online publication, 7 Mei 2008).
De ruimtelijke organisatie van het DNA in een lichaamscel is een intrigerend probleem. Al decennia lang proberen onderzoekers er achter te komen hoe de natuur erin slaagt om het genetisch materiaal van een cel, een paar dozijn slierten DNA met een gezamelijke lengte van twee meter, in een celkern met een doorsnede van slechts een honderdste millimeter te vouwen. Dat komt neer op een draad van vier kilometer lang in een knikker passen.
Voor het eerst zijn dr. Bas van Steensel en collega's van het NKI-AVL erin geslaagd de ruimtelijke organisatie van het DNA in de menselijke cel genoomwijd en met zeer grote precisie in kaart te brengen. Daarbij maakten ze gebruik van een slimme moleculaire stempel-techniek en speciaal ontwikkelde DNA chips. Eerder slaagden Van Steensel en collega's er al in de ruimtelijke organisatie van het genetisch materiaal bij de fruitvlieg in kaart te brengen (Nature Genetics, 30 juli 2006).
Van Steensel en collega's hebben nu laten zien dat de DNA-keten in de menselijke celkern zich structureert door in segmenten te binden aan de nucleaire lamina. Dit is een eiwitnetwerk aan de binnenwand van de celkern, dat dienst doet als kapstok. De genoomonderzoekers ontdekten bovendien dat aan die lamina geen willekeurige stukjes DNA binden, maar zeer grote, duidelijk afgebakende blokken met daarin uitgeschakelde genen. Deze blokken zijn tot vijftig maal groter dan de stukjes DNA die bij de fruitvlieg aan de binnenwand binden.
Dr. Bas van Steensel: "De duidelijke afbakening van de DNA-blokken doet vermoeden dat achter de organisatie van het DNA een gecodeerd bouwplan schuil gaat. We zien dat de blokken genen bevatten die bijna altijd uitgeschakeld zijn. We denken dat de binnenwand een rol speelt bij deze inactivatie. Een fascinerende gedachte is dat de positionering van genen in het genoom niet willekeurig is. Kennelijk worden genen die in een bepaald celtype geen functie hebben aan de rand van de kern geparkeerd en daar geïnactiveerd, terwijl de actieve genen zich in het midden van de kern bevinden."
Dit onderzoek is gefinancierd door NWO, KWF-Kankerbestrijding, en een European Young Investigator Award.