Radboud Universiteit Nijmegen


Rechtsbescherming vreemdelingen afgelopen jaren uitgehold

Datum bericht: 25 april 2008

Meer dan 25 jaar deed hij onderzoek naar de rechtspositie van migranten en de regulering van migratie in Nederland. Kees Groenendijk neemt vrijdag 25 april afscheid als hoogleraar Rechtssociologie en voorzitter van het Centrum voor migratierecht.

Groenendijks afscheidscollege gaat over het proces van geleidelijke vermindering van de rechtsbescherming van vreemdelingen als onderdeel van de verslapping van democratische waarborgen in Nederland in de afgelopen jaren. Samen met zijn opvolgster Ashley Terlouw interviewde Groenendijk 24 rechters die na de invoering van de Vreemdelingenwet 2000 als rechter bij een rechtbank vreemdelingenzaken hebben behandeld.

Rechters kritisch over uitspraken in vreemdelingenzaken door Raad van State
Rechters in de rechtbanken hebben als gevolg van de interpretatie van de Vreemdelingenwet 2000 door de Raad van State onvoldoende ruimte om inhoudelijk naar de beslissing op een asielverzoek te kijken. Veel rechters die vreemdelingenzaken behandelen, voelen zich gefrustreerd door de uitspraken van de Raad van State. Een meerderheid zegt dat veranderingen in hun werk niet zozeer het gevolg waren van de nieuwe vreemdelingenwet, alswel van de interpretatie van die wet door de Afdeling Rechtspraak van de Raad van State. Positief zijn de rechters over de duidelijkheid en de rechtseenheid, de snelle afdoening en de betere aansluiting van de rechtspraktijk over de Vreemdelingenwet bij het algemene bestuursrecht.

Verreweg het merendeel is negatief over de rechtspraak door de Raad van State: 'uitermate zorgwekkend, demotiverend'. Sommige rechters uitten woede en zeiden in gewetensnood te zijn gebracht door uitspraken. Andere punten van kritiek betreffen de inperking van de rechterlijke toetsing, de gebrekkige communicatie door de Afdeling Rechtspraak, eenzijdigheid van de Afdeling en het feit dat de er onvoldoende aandacht is voor het bijzondere van vreemdelingenzaken.

Veel rechters probeerden via hun uitspraken de Raad van State tot andere gedachten te brengen. Toen dat vergeefs bleek, waren er maar enkele rechters die hun kritiek openlijk uitten. Sommige rechters verlieten het vreemdelingrecht en gingen andere zaken behandelen. Het grootste deel lijkt zich neer te leggen bij de situatie. Maar veel van hen proberen op een verhulde manier de regels van de Raad van State te omzeilen als ze vinden dat die tot een onredelijk resultaat leiden.

Inperking van de rechterlijke toetsing - 95 procent afgehandeld per dossier
Gemiddeld behandelde de Afdeling Rechtspraak van de Raad van State in de periode 2001 -2006 nog geen 4 procent van de hoger beroepen in vreemdelingenzaken op een zitting. Meer dan 95 procent van de beroepen werd alleen op grond van dossier afgedaan, zonder dat de vreemdeling of zijn advocaat wordt gehoord. In andere beroepszaken - meestal van Nederlanders - behandelt de Raad van State 86 procent wel op een zitting. De hoger beroepen van de minister werden tien tot twintig keer zo vaak gegrond verklaard als die van vreemdelingen De minister zou beter kunnen selecteren en de kans op succes beter kunnen inschatten, zo luidde de verklaring van de Raad van State. Groenendijk betwijfelt dat. 'Men denkt wel dat alle vreemdelingen doorprocederen tot het einde, maar dat klopt niet . Van de vreemdelingen die bij de rechtbanken in beroep gaan en dat beroep verliezen gaat naar schatting zo'n 20% in hoger beroep.'

Kees Groenendijk (1943) studeerde rechten in Utrecht en leerde het vak van migratierecht in Amsterdam waar hij eind jaren zestig drie jaar advocaat was. In 1982 wordt hij hoogleraar rechtssociologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Sinds 1995 is Groenendijk voorzitter van het Centrum voor Migratierecht aan diezelfde universiteit. Hij doet onderzoek naar de regulering van migratie en de rechtspositie van migranten in Nederland en in Europa. Groenendijk is sinds 1989 lid en sinds 1998 voorzitter van de Permanente Commissie van deskundigen in internationaal vreemdelingen-, vluchtelingen en strafrecht (de Commissie Meijers).