Kaaskoppen & Waterlanders
Op zoek naar macht en waarheid
Woensdag 16 april 2008
19.25 uur, Nederland 2
In het NCRV-programma Kaaskoppen & Waterlanders gaat Ernst Daniël
Smid op zoek naar de idealen en drijfveren van mannen en vrouwen die
Nederland hebben gemaakt tot wat het nu is.
In deze aflevering staan Floris V en Spinoza centraal. Die eerste komt
in de clinch met ontrouwe edelen en Spinoza met de gevestigde orde.
In de tweede helft van de 13e eeuw ligt graaf Floris V constant
overhoop met zijn edelen en probeert hun macht in te perken. Door
rijke boeren tot ridder te slaan creëert hij nieuwe adel, tot grote
woede van de oude adel. Vanaf dat moment noemen ze hem smalend âder
Keerlen Godâ, de God van de Boeren. Floris bouwt onder andere de
Ridderzaal in des Graven Haghe en heeft ook internationale ambities.
Wanneer hij in conflict komt met de Engelse koning zien de edelen
Gijsbrecht van Aemstel en Gerard van Velzen hun kans schoon. Ze nemen
Floris gevangen met de bedoeling hem te ontvoeren naar Engeland. Maar
het volk, dat massaal is uitgelopen, eist de vrijlating van Floris en
het hele plan dreigt in het water te vallen. Maar daar steekt op het
laatste moment Gerard van Velzen een stokje voor: hij heeft ook
persoonlijk nog een appeltje te schillen met Florisâ¦
Om van de schulden af te komen die hij van zijn vader heeft geërfd
laat Spinoza zich wettelijk tot wees verklaren. Spinoza ligt vanwege
zijn afwijkende standpunten toch al moeilijk binnen de
Portugees-Joodse gemeenschap, waar hij deel van uit maakt in het 17e
eeuwse Amsterdam. De maat is vol: hij wordt verstoten. Er wordt een
banvloek over hem uitgesproken, niemand mag meer contact met hem
hebben. Spinoza legt zich helemaal toe op het schrijven van zijn
beroemde werk, De Ethica, waarin hij beweert dat God alleen bestaat in
filosofische zin en niet in de zin als men in die tijd gelooft. Dat is
tegen het zere been van de gevestigde orde en hij moet erg op zijn
hoede zijn want de sfeer in het land wordt steeds grimmiger.
Geestverwanten zoals Johan de Witt worden op beestachtige wijze om het
leven gebracht. Hij schrijft onder pseudoniem en kan zelden zijn werk
uit laten geven. Daarom moet hij de kost verdienen met het slijpen van
lenzen. Al snel krijgt hij last van zijn longen door de gevaarlijke
slijpstof en uiteindelijk sterft hij op 44 jarige leeftijd aan de
gevolgen ervan.
Hoe groot de daden van deze illustere voorouders ook zijn en hoe
belangrijk hun betekenis voor onze vaderlandse geschiedenis ook is, ze
blijven één van ons. En uiteindelijk zijn we allemaal Kaaskoppen &
Waterlanders.
NCRV