11-04-2008
Antwoord op Kamervragen over vastgoedbeleggingen
Vragen van de leden Vos (PvdA) en Weekers (VVD) aan de minister van Financiën over
vastgoedbeleggingen. (Ingezonden 31 maart 2008)
1
Kent u het artikel over de eenvoud van beleggingsfraude? 1)
Ja.
2
Wat is uw mening over het pleidooi van fraudespecialist Anita van Dis om de straffen voor
beleggingsfraude te verhogen?
Strafrechtelijke vervolging en de hoogte van straffen vallen niet onder mijn verantwoordelijkheid.
3
Vindt u dat de banken van dit soort fondsen een verantwoordelijkheid hebben om ongebruikelijke
handelingen van dit soort fondsen te melden? Zo ja, wat gaat u doen om banken deze
verantwoordelijkheid te laten nemen? Zo neen, waarom niet?
Voor zover de ongebruikelijke handelingen van de fondsen zijn aan te merken als ongebruikelijke
transacties in de zin van de Wet melding ongebruikelijke transacties (Wet MOT), dienen banken deze
zonder meer te melden. Er zijn indicatoren vastgesteld aan de hand waarvan bepaald kan worden of
een transactie aangemerkt dient te worden als een ongebruikelijke transactie. De indicatoren zijn
onderverdeeld in objectieve en subjectieve indicatoren. De objectieve indicatoren beschrijven een
situatie waarin een transactie altijd moet worden gemeld. De nadruk ligt echter op de subjectieve
indicator. De subjectieve indicator verplicht een instelling om een transactie te melden indien er
aanleiding is om te veronderstellen dat de transactie verband kan houden met witwassen of
financiering van terrorisme. De Nederlandsche Bank houdt toezicht op de naleving van de Wet MOT
door de banken. Niet naleving van de meldplicht kan leiden tot een bestuursrechtelijke of
strafrechtelijke sanctie.
Ik vind het te ver gaan om hiervoor aanvullende regels op te stellen. Beleggen brengt risico met zich
en consumenten zijn zelf primair verantwoordelijk voor hun beleggingskeuzes. Zeker bij een minimale
inleg van 50.000,- per product mag verwacht worden dat een belegger een weloverwogen keuze
maakt. Hier lijkt sprake te zijn van een situatie waarin beleggers te makkelijk instappen in risicovolle
projecten.
4
Ziet u mogelijkheden om consumenten beter bewust maken van de risico's van de fondsen die
beginnen met een minimuminleg van 50.000 euro?
Zoals in antwoord op eerdere Kamervragen van de heer Tang (ingezonden 10 oktober 2007)
aangegeven, ben ik in overleg getreden met de AFM over mogelijkheden van nadere vormvereisten
aan de vrijstellingsmelding. Hiertoe zouden eisen kunnen worden gesteld aan het voorschrift in de
Vrijstellingsregeling Wft dat aanbieders van deelnemingen in beleggingsinstellingen (zowel open-end
als closed-end) en beleggingsobjecten boven de 50.000, bij het aanbod en bij het in het vooruitzicht
stellen van het aanbod duidelijk maken dat zij niet onder de vergunningplicht vallen en dat geen
toezicht wordt gehouden door de AFM. Tevens wordt bezien welke mogelijkheden er zijn om deze
vrijstellingsmelding uit te breiden naar andere vrijstellingen en uitzonderingen inclusief die voor
effecten, zodat ontwijking hiervan niet langer tot de mogelijkheden behoort. Een dergelijk ongewenst
gevolg kan nu voortvloeien uit de verschillende mogelijkheden om een investering vorm te geven
gecombineerd met het feit dat de vrijstellingsmelding nu bij effecten niet in alle gevallen is
voorgeschreven.
Ik streef ernaar dat dit soort aanbiedingen óf onder toezicht staan óf dat aanbieders op uniforme wijze
duidelijk maken dat er geen sprake is van toezicht. De vrijstellingsmelding dient dan ook consumenten
bewust te maken dat de AFM op het product geen toezicht houdt en dat de consument een nog
grotere eigen verantwoordelijkheid heeft het beleggingsaanbod te beoordelen. Deze mededeling zal
wellicht ondersteund worden door algemene informatie beschikbaar te stellen op de website van de
AFM.
5
Ziet u in het licht van de doelstelling om consumenten bewuster te maken van de risico's van
financiële producten een rol voor een onafhankelijke advieslijn zoals 113? Zo ja, wordt er gedacht aan
een PPS-constructie waarbij samen wordt gewerkt tussen de overheid en marktpartijen?
Zoals in mijn brief van 5 december 2007 beschreven zal het denken over een systeem van helpdesk
zoals met `113' wordt bedoeld, worden meegenomen binnen een van de projecten van het Actieplan
Veilig Ondernemen 3 (AVO3) van de ministers van Justitie, BZK en de staatssecretaris van EZ. Het
project 18 `financieel-economische criminaliteit' van AVO3 heeft tot doel om burgers en bedrijven
weerbaarder te maken en bewuster van hun eigen mogelijkheden om te voorkomen dat ze slachtoffer
worden van oplichting. De discussie over welke mogelijkheden hier het beste tot hun recht kunnen
komen, zal daar gevoerd worden.
1) Uitzending Kassa, 22 maart 2008 en de Volkskrant, 13 maart 2008: `Beleggingsfraude is zo
eenvoudig'
de Volkskrant
March 13, 2008
donderdag
'Beleggingsfraude is zó eenvoudig';
Vermogende particulieren storten zonder vragen tienduizenden euro's bij malafide bedrijven
BYLINE: Marc van den Eerenbeemt; Merijn Rengers
SAMENVATTING:
Beleggers laten zich van alles op de mouw spelden. Maar ook banken zijn passief.
VOLLEDIGE TEKST:
Amsterdam Het regent invallen bij malafide aanbieders van beleggingen. In korte tijd viel de FIOD-
ECD bij zes bedrijven binnen, die allemaal goudgerande beloftes deden, maar er nu van worden
verdacht miljoenen aan beleggingsgeld achterover te hebben gedrukt. De betrokken officieren van
justitie, hoofd fraudeteam bij het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie Henk van der Werff
(HvdW) en fraudespecialist Anita van Dis (AvD), verbazen zich over de goedgelovigheid van
beleggers en de gemakzucht van banken.
HvdW: 'We krijgen de ene na de andere oplichtingszaak binnen.'
AvD: 'Het gaat om hele en halve nepbeleggingen. Dat kan van alles zijn: hypotheken, vastgoed,
wijn, schilderijen, ginseng thee. Alles wat een beetje waarde heeft.'
AvD: 'Grote gemene deler is dat er veel te mooie rendementen worden beloofd. Het zijn
pyramidespelen, waarbij de ene belegger met zijn inleg de rente betaalt van de andere. Zo wordt het
geloofwaardig. Dan praat zich dat rond.'
HvdW: 'Laten we wel zijn, het gaat ook ontzettend eenvoudig. Je koopt ergens een bv, maakt een
mooie website, adverteert en hopla. Mensen stappen zo makkelijk in. Dat komt, denk ik, voort uit
welvaart en hebberigheid. Te weinig mensen vragen zich af waarom een bedrijf een gegarandeerd
jaarlijks rendement van bijvoorbeeld 12,8 procent zou willen uitkeren. Als de belegging echt zo goed
was, zou die aanbieder echt niet bij particulieren aankloppen.'
AvD: 'Het heeft ook te maken met internet. Mensen vinden het normaal om geld te beleggen bij
mensen met wie zij nooit persoonlijk contact hebben gehad. Consumenten gaan blind af op mooie
websites. Denk maar niet dat zij bij de Kamer van Koophandel kijken naar de gegevens van het bedrijf
waaraan zij een halve ton of meer toevertrouwen.
'In een van de fraudegevallen werd kantoor gehouden in een pand aan de Emmalaan in
Amsterdam-Zuid. Klinkt chic, maar in dat pand wordt kantoorruimte per dagdeel verhuurd. De vlag van
de firma in de brochure was gefotoshopt. Ook in een andere zaak vielen we binnen in een tijdelijk
kantoor. We zochten tussen de afgekloven kippenpoten. Ik heb nog nooit zo'n smerige ruimte
doorzocht, maar dat er veel rommel lag, was wel goed voor de bewijsgaring.'
AvD: 'De benadeelden zijn mensen die wat geld hebben te besteden, bijvoorbeeld uit de
overwaarde van een huis. Maar echt rijk zijn ze meestal niet. Mensen worden verliefd op het product.
Ze zijn vaak ontzettend boos op ons. Dat we dat van ze afpakken.'
HvdW: 'Als het OM binnenvalt, maken we iets moois kapot, vinden ze. Maar dat moois bestaat
helemaal niet.'
AvD: 'Het voelt voor hen als een brevet van onvermogen, denk ik. Vaak zullen ze het product zelf
hebben staan aanprijzen op feestjes; je ziet vaak dat inleggers uit een bepaalde streek of branche
komen. Als ze eenmaal zijn ingestapt, willen ze het bedrijf dolgraag vertrouwen.'
HvdW: 'Wij zoeken naar de strafbare feiten, en zullen een heel serieuze poging doen de
misdaadwinst te ontnemen. Maar benadeelden moeten ook zelf opkomen voor hun belangen,
bijvoorbeeld via het civiele recht.'
AvD: 'Het gaat zo makkelijk. Als je een beetje financieel bent onderlegd, jezelf een beetje kunt
verkopen, is de drempel laag. Je ziet vaak dat ten minste een van de daders ervaring heeft met dit
soort fraude. Het zijn min of meer specialisten. We komen ze bijvoorbeeld niet in drugszaken tegen.'
AvD: ´Wij gaan de kennis over beleggingsfraude bundelen. Mogelijk komen we met
aanbevelingen om deze vorm van fraude te bemoeilijken. Ook zouden banken alerter kunnen zijn.
Golden Sun bijvoorbeeld bankierde voor een jong bedrijf op een opvallende manier, maar kon daar bij
zijn bank lang mee doorgaan. Je kunt je afvragen of de banken ongebruikelijke financiële transacties
wel goed en op tijd doorgeven aan het meldpunt daarvoor.'
AvD: 'Gedupeerde beleggers die hun verliezen bij de bank willen claimen, kunnen naar recente
jurisprudentie kijken. Zo is er een zaak waarin onroerend goed zou worden gekocht in Zwitserland. In
werkelijkheid werd het geld direct overgemaakt naar Tsjechië en daar contant opgenomen. De bank is
de eerste die dat ziet.'
AvD: 'Nu kun je bij banken zo een zakelijke bankrekening openen. Zonder businessplan of
informatie over de geschiedenis van je bedrijf. Een bank zou actie moeten ondernemen wanneer
iemand die ze misschien maar één keer hebben gezien opeens achter elkaar in totaal 2,2 miljoen euro
pint - zoals wij zijn tegengekomen.'
HvdW: 'Preventie moet je ook in die richting zoeken. Banken beschermen hun eigen geld heel
goed, maar zouden ook moeten meekijken naar andermans geld dat via hun rekeningen loopt.
'Van de strafdreiging hoeven we het niet te hebben. Met delicten als oplichting en valsheid in
geschrifte ben je er wel. Geweld of wapenbezit kom je nauwelijks tegen. Je kunt dus nauwelijks een
echt zware straf eisen.'
AvD: 'De straf steekt schril af bij de delicten. Vier jaar cel voor het wegmaken van 19 miljoen euro
- dat staat naar mijn mening in geen verhouding. In drugszaken zijn de straffen veel hoger.
'Fraude wordt sowieso niet zo zwaar bestraft, en nogal uiteenlopend. Een bijstandsmoeder die
voor een ton fraudeert komt vast te zitten. Een ondernemer die hetzelfde doet krijgt een taakstraf. In
veel fraudezaken vind ik de straffen te laag.'
HvdW: 'De boetes zijn ook al niet hoog. De fiscus wil nog wel eens het volledige bedrag dat
verdiend is met fraude terugvorderen. Dat lukt het OM bij lange na niet.
'Tegen oplichting kun je niet genoeg waarschuwen. Het huidige toezichtsysteem kent zijn
beperkingen. Het verwacht van beleggers dat ze eigen onderzoek doen, zeker zodra ze meer dan 50
duizend euro inleggen. Veel aanbieders gaan boven die grens zitten. Dan kijkt de Autoriteit Financiële
Markten, de AFM, niet mee. Boven de 50 duizend euro begint de jungle.'
AvD: 'Het is aan de politiek waar die grens moet liggen. Ik kan me voorstellen dat je niet het
volledige beleggingsverkeer door de AFM laat controleren. Bedrijven en beleggers klagen nu al dat ze
veel tijd en geld kwijt zijn aan de eisen van de toezichthouder.'
HvdW: 'Bij een hogere grens moet de AFM enorm uitbreiden. Persoonlijk maak ik me daar niet
druk over. Er komen nu al zoveel zaken binnen bij het OM, dat we een selectie moeten maken. En
dan draaien wij ze.'
LOAD-DATE: March 12, 2008
---- --
Ministerie van Financiën