Gemeente Harlingen
Jubileumjaar Afsluitdijk bekroond met bescherming Stelling van
Kornwerderzand
2-4-2008
Op 5 december hebben de ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
(OCW) en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
(VROM) 16 beschermde stads- en dorpsgezichten aangewezen. Daartoe
behoort ook het cultuurhistorisch waardevolle gebied Kornwerderzand.
Het dorpsgezicht omvat zowel de verdedigingsstelling, de nederzetting
Kornwerderzand als het sluizencomplex. Het gebied Kornwerderzand ligt
tien kilometer buiten de Friese kust op de Afsluitdijk, die dit jaar
zijn 75-jarig bestaan viert.
Kornwerderzand is ontstaan op een van de eerste kunstmatige
werkeilanden van waaruit in de periode 1927-1932 de Afsluitdijk is
aangelegd. De Stelling van Kornwerderzand is van algemeen
cultuurhistorisch en architectonisch belang als verdedigingsstelling
uit de jaren '30 van de 20ste eeuw, waarbij de nieuwste strategische
inzichten op het gebied van landsverdediging in de praktijk zijn
gebracht. Er werd gekozen voor de bouw van kleine, verspreide
kazematten. Het zijn voorbeelden van de toepassing van zware,
gewapende betonconstructies in de laatste fase van de permanente
verdedigingsbouw in Nederland. Tevens werden enkele strekdammen dwars
op de Afsluitdijk gebouwd zodat een breed front gevormd kon worden,
gericht naar het oosten. Het open schootsveld, dat tevens onder water
gezet kon worden, was van essentieel belang voor de kracht van de
stelling. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is rond de stelling hard
gevochten.
De kazematten, open opstellingen en tankversperringen bij
Kornwerderzand vormen tezamen met de nederzetting Kornwerderzand en
het sluizencomplex (Lorentzsluizen) - van belang in verband met de
aanleg van de Zuiderzeewerken - een beschermd dorpsgezicht. Het gave
karakter van het totale gebied wordt bepaald door het scherpe contrast
tussen land en water. De afwisseling tussen het water en de lange,
smalle strekdammen levert een specifiek beeld op dat typerend is voor
het gebied.
De minister van OCW en VROM zijn bevoegd om gezamenlijk beschermde
stads- en dorpsgezichten aan te wijzen. De uitvoering ligt bij de
Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM).
De aanwijzing heeft tot doel deze historische karakteristieken te
behouden. Van de betreffende gemeenten Wûnseradiel en Harlingen wordt
om die reden verwacht dat zij een ruimtelijk beleid voeren dat
gunstige voorwaarden schept voor het voortbestaan van deze
karakteristieken en passende ontwikkeling stimuleert. Het huidige
bestemmingsplan van de gemeente Harlingen voorziet daarin reeds, dat
van Wûnseradiel moet daarop nog worden aangepast. Overigens geldt
binnen een beschermd gezicht tevens een bouwvergunningplicht, zodat
ook de ruimtelijke kwaliteit van eventuele nieuwe aanbouw en aanleg
wordt getoetst aan de bestaande karakteristieken.
* eendijkvaneendijk