Ingezonden persbericht



Ronde Tafel Conferentie MKB-Noord en NEVI: MKB buitenspel gezet? Tweede Kamerdebat op 3 april over aanbestedingsbeleid overheid

De discussie rond de regels voor Europees aanbesteden door de overheid is volop aan de gang bij MKB-bedrijven. Dit was aanleiding voor MKB-Noord en de Friese kring van de NEVI, de Nederlandse Vereniging voor Inkoopmanagement, om op 20 maart jl. een Ronde Tafel Conferentie te beleggen bij Caparis in Drachten. Het moment is actueel: op 3 april heeft de Tweede Kamer minister Van der Hoeven en staatssecretaris Huizinga naar de Kamer geroepen voor een debat over het aanbestedingsbeleid van de overheid. Aanleiding is een proces van MKB- Nederland over de aanbesteding van het distributienetwerk van de OV-chipkaart. Disproportionele eisen en niet-naleven van de eigen regels door de overheid heeft het MKB volledig buitenspel gezet, was de aanklacht van MKB-Nederland. De rechter oordeelde niet in het gelijk van het MKB, maar de praktijk bewees iets anders. Misschien kan dat gelijk nu alsnog gehaald worden via de Tweede Kamer.

Ireen Hardenbol,secretaris Mededinging, Aanbesteden en Innovatie bij MKB-Nederland, legt kort uit waar de rechtszaak over ging. "Bij de aanbesteding van het distributienetwerk, dus de verkooppunten, van de nieuwe OV-chipkaart werden eisen gesteld waaraan het MKB onmogelijk kan voldoen. Bedrijven die konden inschrijven moesten de afgelopen drie jaar een jaaromzet aantonen van 10 miljoen euro. Bovendien moesten ze minstens 700 verkooppunten kunnen aanleveren. Dit betekent niet alleen dat geen van de bestaande verkooppunten van strippenkaarten, tabakswinkels bijvoorbeeld, in aanmerking komt voor de opdracht. Het betekent in feite dat het hele MKB buitenspel wordt gezet: behalve misschien Albert Heijn voldoet bijna geen enkele partij aan zoveel verkooppunten. Het tweede punt in onze zaak was de eis dat onderaanneming niet was toegestaan. De overheid mag deze eis helemaal niet stellen. En dat bleek ter zitting ook. Maar inmiddels was de inschrijving al gesloten. De eisen zijn dus tussentijds bijgesteld, maar dat heeft de rechter er niet van weerhouden om de wederpartij in het gelijk te stellen. Hoe kun je als MKB je gelijk halen als de overheid haar eigen regels niet naleeft?" MKB-Nederland heeft daarop een succesvolle lobby gevoerd om deze punten onder de aandacht van de Tweede Kamer te brengen. Het debat wordt dan ook vol verwachting tegemoet gezien. Mede naar aanleiding van dit proces discussieerden op 20 maart jl. Friese overheidsinkopers en ondernemers uit Friesland over de positie van het MKB bij aanbestedingen door de overheid, onder leiding van dagvoorzitter Eric Jansen, directeur Kamer van Koophandel Noord. Centrale vraag: zetten de nieuwe regels voor Europees aanbesteden het MKB buitenspel bij overheidsopdrachten of moet het MKB zich beter voorbereiden om de overheid goed te bedienen?

Disproportionele eisen
Ron van Gent, directeur van MKB-Noord: "De voorliggende wet voor Europese aanbestedingen bevat een aantal pijnpunten dat opgelost moet worden om de positie van het MKB bij aanbestedingen door de overheid veilig te stellen. We zien dat er nogal disproportionele eisen worden gesteld, zoals blijkt uit het voorbeeld van de OV-chipkaart. Een andere eis is dat een bedrijf drie jaarrekeningen moet overleggen om mee te dingen naar een opdracht. Dit zet jonge bedrijven buitenspel. Ook worden er omzeteisen gesteld die vaak niet stroken met de omvang van de opdracht. Bovendien wordt er te veel nadruk gelegd op de laagste prijs. Natuurlijk moet de overheid zorgvuldig omspringen met belastinggeld, maar je moet ook kijken naar maatschappelijk verantwoord aanbesteden, door regionale of landelijke partijen voldoende kans te bieden of bijvoorbeeld de mate van duurzaamheid van een bedrijf mee te wegen. Ook bijvoorbeeld de inzet van een sociale werkvoorziening zoals onze gastheer Caparis zou als factor meegewogen moeten kunnen worden. En tot slot zijn de procedures vaak ingewikkeld of onduidelijk, wat leidt tot onnodige administratieve belasting van MKB-bedrijven."

Regels niet onnodig moeilijk
Ook René Bergsma, bestuurslid van de NEVI kring Friesland, vraagt zich af of bepaalde eisen niet te hoog zijn voor het MKB. "De nieuwe regels hebben mede als doel om een betere positie voor het MKB te bewerkstelligen. Je kunt je afvragen of een aantal maatregelen tot dat gewenste doel leidt. Maar: ligt dat aan de eisen van de aanbesteding of aan de bedrijven zelf? Overheden zijn grote organisaties, vergelijkbaar met grote bedrijven, en dus zijn de eisen hoog. Aandacht voor de Nederlandse economie is natuurlijk terecht, maar men verwacht ook een efficiënt inkoopbeleid van de overheid. Welke inspanning levert het MKB om de overheid goed te bedienen?" Waar Bergsma met name vraagtekens bij zet, is de toename van het aantal regels. "Wij moeten voldoen aan hoge eisen op het gebied van transparantie, non-discriminatie en objectieve criteria. Dit heeft geleid tot een enorme professionalisering van het inkoopvak bij de overheid. Selectie van leveranciers gebeurt veel professioneler dan vroeger. Dat is winst. De vraag is of deze nieuwe maatregelen bijdragen aan verdere professionalisering van inkoop door de overheid. Het levert veel extra administratieve rompslomp op en het wordt bovendien voor een inkoper lastiger om creatief naar oplossingen te zoeken om vraag en aanbod optimaal bij elkaar te brengen. Ook voor de aanbieder wordt het ingewikkelder. Wij verwachten dat het MKB in staat moet zijn om het spel mee te spelen, maar dan moet je de regels niet onnodig moeilijk maken."

Internationalisering
Die al dan niet schijnbare tegenstelling, de overheid als onbereikbaar bolwerk voor het MKB en het MKB dat te klein zou zijn voor de grote opdrachten, stond centraal in de presentaties tijdens de Ronde Tafel Conferentie in Drachten. Peter Tanghe, afdelingshoofd Facilities bij Centraal Justitieel Incassobureau, ging met name in op de vraag in hoeverre de nieuwe regels bijdragen aan een beter en effectiever inkoopbeleid of vooral leiden tot meer procedures en minder mogelijkheden voor de inkoper. Ron van Gent ging in op de hoge eisen die de overheid stelt bij aanbiedingen en in hoeverre die werkbaar zijn. Hierna volgde een interessante en nuttige discussie, waarin bleek dat inkopers wel degelijk oog hebben voor de standpunten van de MKB-bedrijven. Van Gent: "De inkopers stellen dat de regels er nu eenmaal zijn, daar moet je mee werken. Maar we moeten met elkaar wel zorgen dat het niet nodeloos ingewikkeld wordt. Peter Tanghe stelde bijvoorbeeld aan de orde in hoeverre de regels voor Europees aanbesteden ook inderdaad leiden tot de gewenste internationalisering. Uit onderzoek blijkt dat maar een heel klein percentage van aanbestedingen leidt tot internationale marktwerking. De norm voor de plicht tot Europees aanbesteden zou wat hem betreft, en daar was iedereen het over eens, veel hoger moeten liggen. De gewenste internationalisering vindt zijn weg op de markt immers wel. Bedrijven zorgen er zelf voor dat ze hun producten en diensten zo kostenefficiënt kunnen aanbieden, ook door samenwerking en leveranciers buiten Nederland te zoeken", aldus Van Gent. Maar ook voorbeelden van dichter bij huis leverden mooie illustraties op van hoe regels kunnen leiden tot onnodige rompslomp. "Zo kwam er een voorbeeld over tafel waarin offertes ordners vol besloegen voor een opdracht van anderhalve ton. Ook werden er voorbeelden gegeven van het stapelen van producten of diensten, waardoor de opdracht heel omvangrijk en daarmee de omzeteisen voor de offrerende partij navenant hoog. Splits die opdracht op, zo was onze boodschap, en gun hem aan meerdere bedrijven", vertelt hij.

Professionalisering
Tanghe deed een terechte oproep voor professionalisering van de inkoop, zowel aan de kant van de overheden als aan de MKB-kant, maar ook voor de professionalisering van het opdrachtgeverschap. Er is meer "sence of urgency" nodig in de top van zowel de overheden als het bedrijfsleven. Niet alle gemeenten voeren een even professioneel inkoopbeleid, wat de transparantie en de kansen voor het MKB niet ten goede komt. "Maar ook het MKB moet professioneel omgaan met overheidsaanbestedingen. Bereid je goed voor, stel vragen als er zaken onduidelijk zijn. Laat je niet afschrikken door regels en voorwaarden, maar zorg dat je je de materie eigen maakt en toon lef door mee te dingen. En, erg belangrijk, bereid je als MKB voor op de trends bij overheidsaanbestedingen. Duurzaam ondernemen, maatschappelijk verantwoord ondernemen, dat soort criteria wordt steeds belangrijker.", aldus het advies van Hardenbol. Om ondernemers te helpen, heeft MKB-Nederland een praktische handleiding uitgebracht: Eerste Hulp Bij Aanbesteden, te downloaden vanaf www.mkb.nl

Onafhankelijke geschilleninstantie
Een aantal voorbeelden dat ter tafel kwam, maar ook de aanbesteding van het distributienetwerk van de OV-chipkaart onderstreepte nogmaals het pleidooi van MKB Nederland om een onafhankelijke instantie voor toezicht op de naleving in het leven te roepen. Dit werd onderschreven door de aanwezige inkopers. Hardenbol: "Het is lastig voor MKB-bedrijven om hun gelijk te halen in geschillen met de overheid, zelfs als die hun eigen regels niet naleven. In de OVchipkaartzaak maakte de rechter een belangenafweging die fouten door de vingers zag omdat het algemeen belang zwaarder zou wegen dan dat van ondernemers. Bovendien lopen MKB-bedrijven tegen het probleem aan dat ze niet de hand willen bijten die hen voedt. Een onafhankelijke toezichthouder moet ook op eigen initiatief aanbestedingen kunnen controleren: er gaat nog te veel mis. Ondernemers mogen daar niet de dupe van worden." Wellicht dat ook dit punt tijdens het Tweede Kamerdebat op 3 april aan de orde komt.

woensdag 26 maart 2008