Persbericht
18-03-2008
VU: Doorbraak in kennis vroege evolutie van insecten
Evolutie koos maar één keer voor zes poten
Geleedpotige dieren zoals insecten en kreeftachtigen vormen verreweg de grootste diergroep op aarde. Niet minder dan 85% van alle diersoorten behoort tot de geleedpotigen. Toch is de evolutionaire geschiedenis van met name de insecten slecht bekend, omdat ze klein zijn en weinig fossielen nagelaten hebben. Op basis van een vergelijkende genomics-benadering kunnen de VU-onderzoekers nu aantonen dat de zespotige lichaamsvorm van insecten slechts eenmaal geëvolueerd is en springstaarten te beschouwen zijn als de directe voorlopers van de insecten.
De sleutel tot een beter begrip van het ontstaan van insecten blijkt te liggen in het DNA van de springstaarten; dat zijn zespotigen die enigszins lijken op insecten, maar geen vleugels hebben. In een recent verschenen artikel in het blad BMC Evolutionary Biology rapporteren onderzoekers van de afdeling Dierecologie onder leiding van Nico van Straalen een nieuwe DNA-analyse van de groep van de Pancrustacea, waartoe insecten en kreeftachtigen behoren.
De vraag is of het bouwplan met zes poten zoals we dat aantreffen bij insecten eenmaal of meerdere malen geëvolueerd is. Eerdere analyses van een Italiaanse onderzoeksgroep hadden gesuggereerd dat de springstaarten zich afgesplitst hebben van de Pancrustacea vóórdat de kreeftachtigen en insecten zich splitsten. Dat zou betekenen dat het zespotige bouwplan tweemaal ontstaan zou zijn: eerst bij de springstaarten en later nog een keer bij de insecten. Volgens de VU-onderzoekers klopt deze conclusie niet. De reden is dat men zich op te weinig DNA-informatie baseerde en dat de eerder gebruikte DNA-merkers geen goed beeld geven van de evolutie van de geleedpotigen. De VU-groep heeft een veel uitgebreidere analyse gedaan waarbij gebruik gemaakt is van recent verkregen genoominformatie. Daaruit blijkt duidelijk dat de zespotige lichaamsvorm slechts eenmaal geëvolueerd is en dat springstaarten te beschouwen zijn als de directe voorlopers van de insecten.
Het resultaat van de VU-onderzoekers maakt duidelijk dat we uit moeten kijken de stamboom van het leven te baseren op slechts één gen (DNA in de mitochondriën), zoals tegenwoordig wereldwijd gedaan wordt in 'DNA barcoding'-projecten.
Vrije Universiteit Amsterdam