Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten
Oudste orgel van Nederland voor onderzoek in RACM-Lelystad
Persbericht
13 maart 2008
Sinds kort staat het binnenwerk van het Nicolaï-orgel voor onderzoek
opgesteld op de locatie-Lelystad van de Rijksdienst voor Archeologie,
Cultuurlandschap en Monumenten (RACM). Het Nicolaï-orgel (1479) is het
oudste orgel van ons land. In nauw overleg met de Stichting Peter
Gerritsz orgel en het Rijksmuseum zal ook onderzoek verricht worden
naar de mogelijkheid om de 15e eeuwse orgelkas en binnenwerk weer
samen te voegen op de plek waarvoor het vijf eeuwen geleden werd
gebouwd: de Nicolaïkerk te Utrecht.
Het Nicolaï-orgel werd gebouwd door orgelbouwer Peter Gerritsz voor de
Utrechtse Nicolaï-kerk en in de 16e en 17e eeuw vergroot. In 1886
moest het plaatsmaken voor een nieuw instrument. Het Rijksmuseum nam
toen het orgel over en trad op als beheerder namens de Nederlandse
Staat, die eigenaar is. Bij de ontruiming van het Rijksmuseum, net
voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, is het orgel
gedemonteerd en opgeslagen. In 1957 werd de orgelkas in bruikleen
gegeven aan de Koorkerk in Middelburg. Dit werd gedaan in het kader
van de wederopbouw van het abdijcomplex.
Onderzoek
Het unieke orgel is nu in een speciale onderzoeksopstelling gratis
voor het publiek te zien. Deze opstelling is de laatste fase in het
onderzoek waarbij zoveel mogelijk onderdelen gepositioneerd worden
conform de toestand in 1886, het moment van demontage. De RACM
verricht al vijftien jaar onderzoek naar dit beroemde orgel. In
samenwerking met de Stichting Nederlandse Orgelmonografieën zal
hierover in 2009, in deze serie monografieën, een boek (deel 10)
worden gepubliceerd.
Bovendien zal van de oudste bouwfase een reconstructie worden gemaakt.
Enerzijds om ervaring op te doen met het (na)maken van diverse
onderdelen, waardoor nog beter inzicht wordt verkregen in de wijze
waarop deze onderdelen in de toekomst het best hersteld kunnen worden.
En aan de andere kant heeft het maken van een kopie grote
musicologische waarde, omdat van deze oudste bouwfase geen
instrumenten van vergelijkbare omvang elders in de wereld zijn
overgeleverd.
Op deze manier wordt door de RACM uitgebreid kennis vergaard over deze
oudste klankbron, in deze omvang en opbouw uitzonderlijk, als
inspiratiebron voor de interpretatie van de bijbehorende geschreven en
geïmproviseerde muziek. Deze kennis is een belangrijke aanvulling op
de verzamelde kennis rond de circa zeshonderd instrumenten die de
afgelopen dertig jaar zijn gerestaureerd onder begeleiding van de
orgelspecialisten van de RACM, waaronder de toporgels in de
Laurenskerk (1511) in Alkmaar, de Nieuwe Kerk (vanaf 1620) in
Amsterdam en de Pieterskerk (vanaf 1643) in Leiden.
Voor meer informatie, foto's en interviews kunt u contact opnemen met
Benno van Tilburg, locatiemanager Lelystad, 0320-269733,
b.van.tilburg@racm.nl of Ben de Vries, woordvoerder RACM, 030-6983475,
b.de.vries@racm.nl.