Senaat wil nieuwe analyse over herinrichting adviesstelsel
woensdag 5 maart 2008
De Eerste Kamer heeft zich tijdens het themadebat over de Vernieuwing
van de Rijksdienst dinsdag 4 maart kritisch betoond over de voornemens
van de regering rond het adviesstelsel van de overheid. De regering
werd gemaand voorlopig geen onomkeerbare stappen te zetten bij de
afslanking van het adviesstelsel. In een motie van de PvdA-senator
Putters, die werd gesteund door de andere regeringsfracties van CDA en
CU en de oppositiepartijen SGP, D66, GroenLinks en SP, werd vastgelegd
op welke punten de Eerste Kamer de aanpak van het adviesstelsel zal
beoordelen.
Gebrekkige probleemanalyse
Volgens de motie kan een goed en op continue basis functionerend
stelsel van adviescolleges niet worden gemist. De voorstellen van de
regering in de Nota Vernieuwing Rijksdienst zijn volgens de motie niet
overtuigend door een gebrekkige probleemanalyse en onvoldoende
gevalideerde conclusies. De voorstellen houden bovendien onvoldoende
rekening met de wens van de Kamer zelfstandig advies te kunnen vragen
aan adviescolleges.
De motie vraagt de regering als het ware het huiswerk over te doen en
verzoekt de regering om een nieuwe analyse voor de herinrichting van
het adviesstelsel te presenteren, waarbij wordt ingegaan op:
-
de variëteit in functies van vaste adviescolleges, van planbureaus en
overige kennisinstituten,
-
de variëteit aan sectoren en beleidsvraagstukken die in meerjarig
perspectief, ook intersectoraal, continue en consistente analyse
vereisen,
-
de versterking van brede informatievoorziening voor en onafhankelijk
deskundig advies aan het parlement,
-
de wenselijkheid van gevraagde en ongevraagde advisering door de
adviescolleges,
-
het vergroten van zowel de bruikbaarheid van adviezen als de bewaking
van de ruimte voor tegenspraak,
-
het benutten van de mogelijkheden die de Kaderwet adviescolleges biedt
om verbeteringen in het adviesstelsel aan te brengen, mede in het
licht van eerdere en aangekondigde evaluaties van de Kaderwet
adviescolleges,
In het coalitieakkoord hebben CDA, PvdA en CU aangekondigd 20% van bij
advisering betrokken ambtelijke staf te willen inkrimpen en ook een
vijfde van de kosten van advieslichamen te willen schrappen.
Nieuwe notitie
Vrijwel alle fracties keerden zich dinsdag tegen de gebrekkige
motivering en vroegen om een nadere analyse. Minister Ter Horst van
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft een nadere
onderbouwing van de beoogde afslanking van het adviesstelsel onlangs
overigens al aan de Tweede Kamer beloofd. De nieuwe notitie zal half
mei verschijnen. In elk geval willen PvdA en CDA niet dat op het
Sociaal en Cultureel Planbureau 20% wordt bezuinigd. In de gehele
senaat werd erop getamboereerd dat advieslichamen 'losser' van de
overheid moeten kunnen opereren en in elk geval een onafhankelijke
positie dienen te hebben.
Concrete voorstellen
De grootste oppositiepartij, VVD, was nog het minst kritisch over het
regeringsvoornemen en ondersteunde de motie dan ook niet. Wel vroeg
woordvoerder Schaap de toezegging van minister Ter Horst om in de
nieuwe notitie met concrete voorstellen te komen, waaruit zou moeten
blijken dat het kabinet de afslanking zelf aanstuurt. Schaap vreesde
overigens dat verregaande afslanking bij de departementen tot verlies
van veel kennis zal leiden. De VVD-woordvoerder vond het overbodig om
adviesorganen de mogelijkheid te geven 20% 'ongevraagde' adviezen
mogen geven. Iedereen die zich tot de regering wil wenden kan dat
doen, aldus Schaap.
Onafhankelijkheid
Mevrouw Bemelmans-Videc hamerde namens de CDA-fractie op de
onafhankelijkheid van adviesorganen. Zij noemde politisering van
adviezen 'ongewenst'. Zij wees erop dat in een democratie de overheid
de plicht heeft om te leren en dat men daarom adviezen van betrokken
deskundige burgers als een cadeau voor de democratie dient te
begroeten. Zij vond dat de kosten en baten van adviezen die de
overheid aan commerciële bureaus vraagt te weinig in de
afslankingsoperatie zijn betrokken. Zij hechtte aan georganiseerde
tegenspraak vanuit de samenleving. Vraagtekens zette mevrouw Bemelmans
bij het 'kaartenbakmodel' dat bij de Gezondheidsraad wordt gehanteerd.
Zij vond dat er op externe adviescollege teveel bezuinigd dreigt te
worden en vroeg om maatwerk, waarbij rekening wordt gehouden met
variëteit in de samenleving. De uitvoering van de geplande
bezuinigingen dienden volgens de CDA-woordvoerder te worden
opgeschorst, zeker als deze personele gevolgen zouden hebben.
Samenstelling
Woordvoerder Laurier van GroenLinks zei dat zijn fractie zeer hecht
aan tegenspraak, maar ook aan de kwaliteit van adviezen. Hij vroeg
aandacht voor de samenstelling van adviescolleges. Alleen
eerbiedwaardige ouderen in die college zouden het gezag ervan niet ten
goede komen.
Decentralisatie
Senator Vliegenthart van de SP-fractie voorspelde dat zijn partij ooit
deel zal uitmaken van een kabinet. Van goed advies wordt beleid alleen
maar beter, zei hij. Dat geldt voor deze regering, maar ook voor die
toekomstige regeringen waarvan de SP deel zal uitmaken. Een suggestie
van de SP'er om de advisering te decentraliseren nu het rijk ook
steeds maar taken afstoot naar provincies en gemeenten sprak de
minister aan.
Toezegging
PvdA-senator Putters hekelde het voornemen van de regering om door
stroomlijning en centrale sturing kosten te willen reduceren. De
afslanking van het adviesstelsel is pennywise and poundfoolish,
oordeelde Putters. De PvdA-senator was, evenals zijn CDA-collega
Bemelmans-Videc, zeer teleurgesteld over de afgemeten beantwoording
van minister Ter Horst. Hij vreesde dat beperking van de advisering
langs reguliere weg zal leiden tot hogere kosten voor externe en
commerciële advisering. Met een verwijzing naar de onderwijsenquête
betoogde Putters dat het probleem eigenlijk is dat de politiek vaak
adviezen negeert of in de wind slaat of helemaal niet leest. Dat veel
kwalitatief goede adviezen ongelezen blijven vond minister Ter Horst
een reden om dan ook maar minder adviezen te vragen. Putters pleitte
er ook voor om opdrachtgeverschap en eigenaarschap van de planbureaus
uit elkaar te halen. Minister Ter Horst zegde toe deze suggestie in
haar nieuwe notitie te zullen uitwerken.
Politieke primaat
Senator Engels van D66 wees op het gevaar dat ontstaat als het
politieke primaat bij de advisering de overhand krijgt. Dan raken
kwaliteit, onafhankelijkheid, objectiviteit en rationaliteit van de
kennisinfrastructuur buiten beeld.
Eerste Kamer der Staten Generaal