De zeven hoofdzonden van de biografie
Datum: 26 februari 2008
Nog nooit was de biografie zo populair als de laatste jaren. Maar de
misverstanden over wat een biografie is, zijn daarmee ook
wijdverbreid. Volgens Hans Renders gaat er vaak iets mis bij het
schrijven van een biografie. Renders, directeur van het Biografie
Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen, houdt op 4 maart 2008
zijn inaugurele rede, `De zeven hoofdzonden van de biografie'.
Hoe verheugend de huidige populariteit van de biografie ook is, er zit
een keerzijde aan. Renders spreekt daarom bij de aanvaarding van de
bijzondere leerstoel Geschiedenis en Theorie van de Biografie (wegens
Stichting Democratie en Media) over de deugden én ondeugden van de
biografie. In zijn oratie gaat hij in op de misvattingen over de
biografie en zal hij de discipline van een traditie voorzien.
Voetballersbiografie
De populariteit van biografieën is de laatste jaren immens; de
levensbeschrijving lijkt steeds meer als een populariteitspoll te
fungeren. "Dominees, politici, voetballers en koks; allemaal krijgen
ze een biografie," aldus Renders. "Blijkbaar is de status van de
biografie erg hoog. Maar wat velen zich niet realiseren is dat de
meeste van die beschrijvingen in samenwerking met diezelfde dominees,
voetballers, etcetera tot stand komen. Dat is niet erg, maar het mag
wel wat duidelijker gezegd worden." Want medewerking door de
beschreven persoon kan volgens Renders geen goede biografie opleveren.
"Bovendien kan een boek geschreven bij leven natuurlijk nooit dé
biografie zijn. President Sarkozy van Frankrijk krijgt nu al een
levensbeschrijving, terwijl die man eigenlijk nog aan zijn werk moet
beginnen."
Hoofdzonden
Renders pleit voor meer duidelijkheid over het begrip biografie. "Je
hoort vaak zeggen van een biografie dat die leest als een roman. Dat
is onzinnig en raar, want het is geen literatuur. Er zit dus een
spanningsveld in onze verwachting. Ik ga daarom in mijn oratie in op
een aantal misvattingen die samen de zeven hoofdzonden van de
biografie verbeelden." Met de zeven klassieke christelijke hoofdzonden
(hoogmoed, hebzucht, wellust, afgunst, onmatigheid, woede en luiheid)
in het achterhoofd, stelt Renders een ordening voor die ook recht doet
aan de zeven deugden van de biografie.
Fictie of feiten?
Renders karakteriseert twee biografievormen: de traditionele
herdenkingsbiografie en de kritisch interpreterende biografie. "De
traditionele variant vindt haar voorloper in heiligenleven en
encyclopedisch woordenboek," legt hij uit. "De interpreterende variant
is ontstaan in de tweede helft van de negentiende eeuw, onder invloed
van de opiniërende journalistiek." Wat Renders betreft is
interpretatie, het plaatsen van de beschreven persoon in de context,
een noodzakelijke voorwaarde voor een goede biografie. Aan de hand van
voorbeelden uit binnen- en buitenland illustreert hij in zijn oratie
hoe de grenzen tussen fictie en non-fictie vervaagd zijn.
Biografie Instituut
Het Biografie Instituut aan de Faculteit der Letteren van de
Rijksuniversiteit Groningen is het eerste ter wereld in zijn soort.
Het voorziet in de behoefte aan theorievorming over biografieën en
ondersteunt biografen. Onder begeleiding van het instituut kwam in
2007 de veelgeprezen biografie van J.C. Bloem uit, geschreven door
Bart Slijper. Lopende projecten zijn onder meer de biografieën van Loe
de Jong en Helene Kröller-Müller. Begin maart verschijnt bij
Uitgeverij Boom in samenwerking met het Biografie Instituut een bundel
artikelen onder de titel De Ondernemersbiografie. Mythe en
Werkelijkheid.
Curriculum vitae
Hans Renders is directeur van het Biografie Instituut van de
Rijksuniversiteit Groningen. Hij studeerde geschiedenis en Nederlands
in Tilburg en Nijmegen en promoveerde in Tilburg op een biografisch
onderzoek: Zo meen ik dat ook jij bent. Biografie van Jan Hanlo
(1998). Zes jaar later verschenen Wie weet slaag ik in de dood.
Biografie van Jan Campert en Gevaarlijk drukwerk. Een vrije uitgeverij
in oorlogstijd. Renders wasmederedacteur van Inktpatronen. De Tweede
Wereldoorlog en het boekbedrijf in Nederland en Vlaanderen (2006). Hij
is criticus voor Media Facts, Het Parool, Vrij Nederland en het
VPRO-radioprogramma OVT. Voorts is hij (mede)redacteur van een reeks
waarin de theorie van de biografie centraal staat; daarin verschenen
Het leven van een doodsbericht, Privé in de politieke biografie,
Biografie & Psychologie.
Informatie
Hans Renders, tel. 050-363 58 16, j.w.renders@rug.nl.
Zie ook: www.biografieinstituut.nl.
Vanaf 4 maart staat een samenvatting van de oratie als pdf op de site
van het Biografie Instituut, www.biografieinstituut.nl/documenten .
Rijksuniversiteit Groningen