Radboud Universiteit Nijmegen
Slaapprofessor Ton Coenen neemt afscheid
Ton Coenen neemt vrijdag 29 februari afscheid als hoogleraar
Neurofysiologische grondslagen van gedrag. Ruim 35 jaar deed hij met
behulp van EEG-onderzoek naar de relatie tussen hersenen en gedrag.
EEG is nog altijd een van de meest informatieve manieren om brein te
bestuderen, zeker als het tijdsaspect een rol speelt.
Zijn leven lang is Coenen al gefascineerd door het fenomeen
slaap. Waarom we slapen, is nog steeds niet duidelijk. Dieren slapen
om een gevaarlijke periode door te komen en hoe veiliger het dier zich
voelt, des te beter het slaapt. Slapen wordt in het dierenrijk ook
gezien als energiebesparing. Bij mensen worden meestal twee functies
van slaap genoemd: slaap dient om nieuwe informatie in het geheugen op
te slaan (de consolidatiehypothese), en slaap is nodig voor herstel en
rust (restauratieve hypothese).
Dromen
Coenen gelooft het meest in de herstelfunctie van slaap, vertelde hij
aan universiteitsblad Vox. 'Het lichaam herstelt zich tijdens de
slaap. Slaap is ook een aangename manier om potentieel gevaarlijke
situaties, zoals buiten zijn in de nacht, te vermijden.'
Veel is niet bekend. Dromen bijvoorbeeld, is een mysterieus gegeven.
Er is geen methode om dromen te onderzoeken. Je kunt mensen achteraf
wel vragen wat ze hebben gedroomd, maar de vraag is of wat iemand
vertelt over zijn droom ook hetzelfde is als wat hij heeft gedroomd.
Coenen heeft wel een breder theoretisch inzicht gekregen in het brein
tijdens lagebewustzijnstoestanden, bijvoorbeeld in het
blokkeringsmechanisme dat er tijdens de slaap voor zorgt dat stimuli
het brein niet meer bereiken.
Onbewuste waarneming
Coenen onderzocht onbewuste waarneming tijdens de slaap: we evalueren
al slapende nog altijd de binnenkomende informatie. 'De belangrijkste
aanwijzing voor die onbewuste waarneming is dat we worden gewekt door
een prikkel die voor ons van belang is. Zoals een moeder meteen wakker
wordt als ze haar kind hoort huilen. Als je tijdens je slaap je naam
hoort, ben je meteen wakker. Maar als je je naam achterstevoren hoort
op een bandrecorder, word je niet wakker. Dat is eigenlijk heel
vreemd. Tijdens de slaap sluit het brein zich af voor de buitenwereld
en toch krijgt het brein het voor elkaar om te zien dat er iets ergs
aan de hand is. De onbewuste waarneming gaat gewoon door.
'Je kunt je afvragen wat er nog meer doorgaat. Blijf je ook interne
stimuli verwerken? We weten wel dat slaap het geheugenproces
bevordert. Sommige informatie onthoud je beter met een nachtje slaap.
Maar we hebben geen actief mechanisme gevonden dat daarvoor
verantwoordelijk is.'