Persbericht Task Force Toekomst Kerkgebouwen
Sloopvergunning voor belangrijk modern kerkgebouw markeert begin van Jaar van het Religieus Erfgoed
Tilburg, Woudrichem, 27 Februari 2008
Het Jaar van het Religieus Erfgoed is nog maar net gelanceerd, en opnieuw dreigen belangwekkende kerkgebouwen gesloopt te worden. Een gezamenlijke lobby van kerkleiding en woningbouwcorporatie voor sloop blijkt vaak een dodelijke recept.
In Amsterdam Slotervaart woedt al enige maanden een felle discussie over een markant naoorlogs kerkgebouw, de Pius X-kerk van architect Jan van der Laan, gebouwd in 1960. De discussie ontstond nadat bekend werd dat het Bisdom Haarlem het architectonisch zeer belangrijke gebouw met een sloopverplichting ging verkopen aan de woningcorporatie Alliantie. Er brak een rel uit, aangezien het hier ook één van de meest beeldbepalende kerkgebouwen van het stadsdeel betreft. Bewoners, buurtcomité's, erfgoedorganisaties en de Task Force Toekomst Kerkgebouwen pleiten voor het behoud van het gebouw. Hergebruik van het gebouw voor een nieuwe wijkfunctie of door andere geloofsgemeenschappen zijn volgens hen zeer reële mogelijkheden.
De praktijk om een sloopplicht te koppelen aan een eigendomsoverdracht vindt vooral plaats in de meest orthodoxe bisdommen van Nederland, de bisdommen Haarlem en Den Bosch. Ieder overleg over behoud of herbestemming van een (voormalig) kerkgebouw wordt daarmee onmogelijk gemaakt. Tot groeiende irritatie van bewoners en organisaties die vaak hele goede alternatieven aandragen. Een gesprek met mensen en instanties die zich inspannen voor het behoud van zo'n kerkgebouw wordt door de kerkleiding vaak botweg geweigerd. Een houding waarmee de kerken zich op veel plaatsen niet geliefd maken. Die bovendien het onnodig verlies betekent van vele honderden kerkgebouwen in Nederland.
Lokale bestuurders en politici blijken vaak niet opgewassen tegen een gezamenlijke slooplobby van kerkleiding en woningbouwcorporatie. De deelraad Slotervaart sprak zich in november 2007 nog uit voor het behoud van de Pius X-kerk en vroeg advies aan het gemeentelijke Bureau Monumenten van Amsterdam. Dit bureau wees met nadruk op het belang van het gebouw en haar stedenbouwkundige ligging. Wethouder Monumenten van Amsterdam, Tjeerd Herrema, nam het kerkgebouw in januari jl. op in zijn Top 100 van belangwekkende naoorlogse bouwkunst in Amsterdam. Toch bleek tijdens de deelraadvergadering van 20 februari jl. dat het Stadsdeel Slotervaart het verzoek voor een sloopvergunning op 29 februari zal inwilligen. Volgens de verantwoordelijke wethouder van de deelraad, Ineke Ketelaar, beslist de eigenaar wat er met een gebouw gebeurt.
Waar bestuurders tegenover de sloopwens van een kerkelijke eigenaar soms nog een voorbehoud maken, doen de bouwplannen van woningcorporaties het voortbestaan van een kerkgebouw vaak de das om. Vele voorbeelden in Nederland wijzen dat uit. Kritische vragen van gemeenteraden en deskundige adviezen van monumentencommissies blijken maar weinig tegenwicht te bieden tegen zo'n dodelijke recept voor onbeschermd erfgoed. Het is een belangrijke taak van de verschillende overheden om hierin verandering aan te brengen, want erfgoed en publieke ruimten als kerkgebouwen dreigen steeds zeldzamer te worden. De Task Force hoopt dat Burgemeester en Wethouders van Amsterdam gaan ingrijpen en de Pius X-kerk alsnog veiligstellen.
Dat de Pius X lang niet de enige kerk is die serieus met sloop wordt bedreigd aan het begin van het Jaar van het Religieus Erfgoed blijkt uit de lijst met urgent bedreigde kerkgebouwen, die te vinden is op de website van de Task Force Toekomst Kerkgebouwen: www.toekomstkerkgebouwen.nl