Het gelijk van burgemeester Jan Baas
door Prof. D.J. Elzinga
Mag een burgemeester de vergadering van een fractie bezoeken en daar
informatie geven over de juridische dimensies van een collegevoorstel?
Kan hier strijd ontstaan met de gedragscode voor bestuurders? Deze
kwestie speelde recent in de gemeente Enkhuizen.
Kritiek
Een meerderheid van de raad steunde uiteindelijk de burgemeester; een
grote raadsminderheid stelde zich uiterst kritisch op door een motie
van afkeuring tegen de burgemeester in te dienen en te steunen. Hoewel
deze motie met 9 tegen 7 werd verworpen, is er over en weer schade
ontstaan en is het van belang om nog eens te bezien of het betreffende
gedrag van burgemeester Jan Baas onder de werking van de gedragscode
kan worden gebracht.
De kwestie
De kwestie ging over een Sociaal Medisch Centrum. De gemeente is
eigenaar van het pand, maar besloot eigendom, beheer en exploitatie
van het Sociaal Medisch Centrum aan de markt over te laten. Via een
zogenaamde biedingsprocedure werd een marktpartij geselecteerd. De
gemeenteraad van Enkhuizen had in een besluit de randvoorwaarden
geformuleerd waaraan de aanbiedingen moesten voldoen. Het college
ontwikkelde vervolgens afwegingscriteria, alsmede daarbij behorende
wegingsfactoren en paste deze toe. Er bleven uiteindelijk twee
biedingen over. Beide voldeden niet op alle punten aan de gestelde
eisen, maar er was meer dan voldoende aanknopingspunt om te kiezen
voor een van de bieders. Bij de voorbereiding van dit raadsbesluit
ontstond discussie over enkele politieke aspecten, maar vooral ook
over diverse juridisch dimensies, toegespitst op de vraag of er
schadeplichten zouden kunnen ontstaan indien alsnog van bieder zou
worden veranderd.
Uitnodiging
Een van de collegefracties nodigde de burgemeester uit om nog eens uit
te leggen hoe men tegen de ingewikkelde juridische dimensies aan zou
kunnen kijken. Normaal zou men de eigen wethouder hierop hebben
bevraagd, maar omdat deze niet aanwezig was, kreeg de burgemeester een
uitnodiging. Deze verklaarde zich bereid, maar wel onder de
uitdrukkelijke voorwaarde dat alleen uitleg zou worden gegeven met
betrekking tot de complexe juridische aspecten van het geval; de
burgemeester wilde uiteraard niet betrokken worden in de politieke
afwegingen die ook door deze fractie gemaakt moesten worden. Toen
echter bekend werd dat de burgemeester de betreffende
fractievergadering had bezocht,oordeelde een aanzienlijke
raadsminderheid in de gemeenteraad van Enkhuizen meteen en zonder hoor
en wederhoor dat de burgemeester de gedragscode voor bestuurders met
voeten had getreden en de schijn van partijdigheid zou hebben gewekt.
Nu de burgemeester bovendien weigerde zijn leven in de toekomst te
beteren, werd een motie van afkeuring tegen hem ingediend omdat er een
breuk zou zijn ontstaan in de vertrouwensrelatie tussen burgemeester
en raad.
Gelijk
Vastgesteld moet worden dat de raadsminderheid in deze casus enkele
merkwaardige denkfouten heeft gemaakt. In de eerste plaats is er geen
enkel wettelijk aanknopingspunt voor de stelling dat een burgemeester
over de gehele linie onpartijdig moet zijn. Waar de burgemeester
afzonderlijk bestuursorgaan is, maar ook als voorzitter en lid van het
college kan een burgemeester wel degelijk politieke posities innemen
en deze verdedigen. Er is geen enkele wettelijke belemmering op dat
punt. Zoals ook wethouders in eigen en andere fracties op verzoek hun
positie kunnen verdedigen, is dat ook aan een burgemeester toegestaan.
Omdat de burgemeester echter ook voorzitter van de raad is, is het
wijs en verstandig hier terughoudend mee om te gaan - immers de
positie en het gezag van de raadsvoorzitter vereisen een zekere
neutraliteit -, maar als een burgemeester hier in bepaalde dossiers
van af wil wijken dan is daar geen enkel wettelijk beletsel. In het
onderhavige geval was echter niet eens sprake van een politieke
positiebepaling; burgemeester Jan Baas stelde uitdrukkelijk als
voorwaarde dat het alleen over de juridische dimensies zou mogen gaan.
De burgemeester van Enkhuizen was dus voorzichtiger dan nodig is. De
gedragscode voor bestuurders kan derhalve op geen enkel manier op deze
casus worden toegepast. Burgemeester Baas had dan ook volkomen gelijk
in zijn weigering om te beloven in de toekomst anders te handelen en
voor de raadsminderheid in Enkhuizen resteert een uiterst blamerend
optreden.
Postbus 11
1600 AA Enkhuizen
T 0228 - 360 100
F 0228 - 313 312
stadhuis@enkhuizen.nl
Gemeente Enkhuizen