Kaaskoppen & Waterlanders
De ontdekking van hemel en aarde
Woensdag 27 februari 2008
19.25 uur, Nederland 2
Zicht op planeten en komst atlas centraal in Kaaskoppen & Waterlanders
In Kaaskoppen & Waterlanders van de NCRV staan verhalen centraal over
een man die niet gelooft wat de kerk beweert en over de eerste
complete atlas van de wereld.
In de Gouden Eeuw wil iedereen ineens de hele wereld in zijn huis: in
een atlas wel te verstaan. Er bestaan losse kaarten die zeelieden
gebruiken op hun reizen over de wereldzeeën, maar een compleet
overzicht van de hele wereld is er nog niet.
Drukker en cartograaf Willem Blaeu uit Amsterdam ziet een gat in de
markt en zet alles op alles om als eerste een atlas uit te brengen.
Hij tekent de kaarten niet allemaal zelf. Hij krijgt informatie en
kaarten van Hollandse schepen die de wereldzeeën bevaren. Zo neemt
hij ook kaarten over van de beroemde ontdekkingsreiziger en cartograaf
Willem Barentsz. Deze was op zoek geweest naar een route naar China
via de Noordpool. Op zijn reis ontdekte hij Bereneiland en
Spitsbergen, maar in de buurt van Nova Zembla liep hij vast in het ijs
en was gedwongen met zijn bemanning te overwinteren in het âBehouden
Huysâ. Barentsz overleeft de reis niet. Het verhaal van de
overwintering wordt beroemd. Het levert weliswaar niet de gewenste
doorgangsroute naar China op, maar door zulke helden kan Blaeu zijn
atlas maken.
Als dank tekent Blaeu op de kaart van Nova Zembla het âBehouden Huysâ.
En Barentsz krijgt zijn eigen zee: de Barentszee. In 1662 brengt de
zoon van Willem Blaeu, Joan, de eerste altlas ter wereld uit.
In 1774 is heel Friesland in rep en roer. De dominee van Bozum beweert
dat de aarde zal vergaan. Meerdere planeten zullen op elkaar botsen.
De aarde zal uit haar baan worden geslingerd en verbranden in de zon.
Dit zorgt voor veel paniek, want als de dominee het zegt dan is het
zo. âOnzin!â roept wolkammer Eise Eisinga. Hij bestudeert zijn leven
lang al de sterren en besluit een Planetarium te bouwen; een compleet
zonnestelsel op schaal zodat iedereen kan zien hoe de hemellichamen
zich bewegen ten opzichte van elkaar.
Na 8 jaar is hij klaar. Voor het eerst kan men zien hoe het stelsel
van planeten werkt. Eise wordt zo gewaardeerd dat hij in het
stadsbestuur terecht komt, alleen net op het verkeerde moment én voor
de verkeerde partij. Eise is een patriot en de patriotten willen meer
democratie. Maar de troepen van de stadhouder zijn te sterk en de
patriotten moeten rennen voor hun leven. 8 jaar leeft hij in
ballingschap, ver van vrouw en kinderen en van zijn Planetarium. Als
hij eindelijk weer naar huis kan is zijn vrouw overleden maar zijn
Planetarium doet het gelukkig nog. En na ruim 200 jaar is het nog
steeds te bewonderen in Franeker.
In het 13-delige NCRV-programma Kaaskoppen & Waterlanders gaat Ernst
Daniël Smid op zoek naar de idealen en drijfveren van mannen en
vrouwen die Nederland hebben gemaakt tot wat het nu is. De serie is
gebaseerd op de Canon van Nederland: een selectie van de vijftig
belangrijkste personen en gebeurtenissen die de loop van de
vaderlandse geschiedenis in belangrijke mate hebben bepaald.
Hoe groot de daden van deze illustere voorouders ook zijn en hoe
belangrijk hun betekenis voor onze vaderlandse geschiedenis ook is, ze
blijven één van ons. En uiteindelijk zijn we allemaal Kaaskoppen &
Waterlanders.
NCRV