Kaaskoppen & Waterlanders
Vrouwenleed en koloniale frustratie
Woensdag 20 februari 2008
19.25 uur, Nederland 2
Aletta Jacobs en Max Havelaar centraal in Kaaskoppen & Waterlanders
In de tweede aflevering van Kaaskoppen & Waterlanders verhalen over
een man en een vrouw die de wereld van hun tijd op zân kop zetten en
grote maatschappelijke veranderingen teweeg brachten.
Voor Aletta Jacobs was het onbegrijpelijk en onaanvaardbaar dat zij
niet en haar broers wel mochten studeren. Ze schreef eigenhandig een
brief aan minister Thorbecke. Vanaf dat moment was Aletta Jacobs in
alles de eerste: de eerste vrouwelijke student, de eerste vrouwelijke
promovendus en de eerste vrouwelijke arts. Haar loopbaan wekte
bewondering, maar ook weerstand op. Met name mannen hadden er
bijvoorbeeld moeite mee dat ze als vrouwelijke arts evenveel salaris
rekende als haar mannelijke collegaâs.
Aletta Jacobs vocht ook een innerlijke strijd met zichzelf uit. In de
politicus Carel Victor Gerritsen had ze een geestverwant gevonden,
maar trouwen was voor haar geen optie. De vrouw moest gehoorzaamheid
beloven aan de man, en dat druiste in tegen haar opvattingen over de
gelijkwaardigheid van man en vrouw. Toch wilde ze kinderen en ze zette
zich over haar principes heen. Maar het noodlot sloeg toe, haar kind
overleed een dag na de geboorte. Om het verdriet te boven te komen
stortte ze zich volledig op haar werk en op de vrouwenbeweging. En
daarin bereikte ze uiteindelijk haar doel: stemrecht voor alle
vrouwen.
Eduard Douwes Dekker schreef in zijn wereldberoemde roman Max Havelaar
alle frustratie en verontwaardiging van zich af over de periode die
hij als regeringsambtenaar in Nederlands-Indië had doorgebracht. Hij
was ooggetuige geweest van de uitbuiting van de inlanders door hun
eigen corrupte bestuurders. En de vertegenwoordigers van de
Nederlandse overheid sloten hun ogen voor deze werkelijkheid. Eduard
Douwes Dekker nam na een ambtelijk conflict ontslag. Hij wilde niet
langer bij deze koloniale macht van uitbuiters en overheersers horen
en ging terug naar Europa. Op een Belgische hotelkamer, gescheiden van
vrouw en kinderen, schreef hij in een maand tijd zijn Max Havelaar.
Het boek werd uitgebracht onder het pseudoniem Multatuli, wat
betekent: ik heb veel gedragen.
Het boek maakte veel los. In eerste instantie werd het vooral geroemd
om zijn literaire kwaliteiten, maar uiteindelijk luidde het boek het
einde in van het koloniale tijdperk.
In het 13-delige NCRV-programma Kaaskoppen & Waterlanders gaat Ernst
Daniël Smid op zoek naar de idealen en drijfveren van mannen en
vrouwen die Nederland hebben gemaakt tot wat het nu is. De serie is
gebaseerd op de Canon van Nederland: een selectie van de vijftig
belangrijkste personen en gebeurtenissen die de loop van de
vaderlandse geschiedenis in belangrijke mate hebben bepaald.
Hoe groot de daden van deze illustere voorouders ook zijn en hoe
belangrijk hun betekenis voor onze vaderlandse geschiedenis ook is, ze
blijven één van ons. En uiteindelijk zijn we allemaal Kaaskoppen &
Waterlanders.
NCRV