Radboud Universiteit Nijmegen
Nieuwe behandelingsaanpak lijkt effectief
Cocaïneverslaafde patiënten blijven makkelijker van drugs af wanneer ze
beloond worden
Individuele gedragstherapie in combinatie met beloning is voor een
bepaalde groep patiënten die verslaafd is aan opiaten en cocaïne, een
effectieve behandelingsaanpak om van de drugs af te blijven, ook voor
langere tijd. Het is een andere benadering: gewenst gedrag belonen in
plaats van ongewenst gedrag straffen.
Het NISPA, verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen, deed
onderzoek in opdracht van ZonMw en Resultaten Scoren. Daaruit blijkt
dat een strak behandelingsprogramma van een half jaar in combinatie
met beloning in de vorm van tegoedbonnen, een beter resultaat heeft
dan de reguliere onderhoudsbehandeling met methadon. Eenderde van de
patiënten die deze behandeling onderging, haalde cocaïnevrij de
eindstreep. Drie maanden daarna waren ze - zonder extra beloning - nog
clean. Patiënten die deze behandeling volgen, hebben een vijftien keer
grotere kans om ook daadwerkelijk drugsvrij te worden en te blijven.
Extra kosten per behandeling bedragen ruim 6000 euro.
Volgens prof. dr. Cor de Jong, hoogleraar Verslavingszorg, toont dit
onderzoek aan dat er een effectieve manier van behandelen is voor deze
op andere manieren zo moeilijk te behandelen groep. De resultaten
worden gepresenteerd op vrijdag 8 februari op een symposium op de
Radboud Universiteit.
Steeds meer patiënten
Het aantal patiënten in Nederland dat hulp vraagt voor een
cocaïneverslaving neemt toe. Cocaïneverslaving gaat vaak gepaard met
ernstige biologische, psychologische en sociale problemen. Vaak ook
gaat het om een comorbide verslaving: om patiënten met nog een andere
verslaving of patiënten met psychiatrische stoornissen. Vanwege de
ernst en complexiteit is behandeling van cocaïneverslaving uiterst
lastig. Daarom heeft NISPA in samenwerking met Novadic-Kentron,
Tactus, IrisZorg, GGZ Noord- en Midden-Limburg en Verslavingszorg
Noord Nederland een project uitgevoerd waarin een nieuwe en
controversiële behandelingsvorm is onderzocht.
Community Reinforcement Approach beloont goed gedrag
Werkzame behandelingen met medicijnen zijn er voor deze ernstig
verslaafden niet. Er zijn wel psychosociale behandelingen waarvan
effect kan worden verwacht. Een daarvan is de uit de VS afkomstige
Community Reinforcement Approach (CRA).
Community Reinforcement Approach is een behandelingsprogramma van 24
weken. Gedurende de eerste twaalf weken heeft de therapeut twee
individuele behandelingscontacten, waar nodig gecombineerd met extra
telefonisch of persoonlijk contact. De daaropvolgende twaalf weken is
het contact teruggebracht tot één keer per week. Drie keer per week
(later twee keer per week) worden er urinemonsters afgenomen om te
controleren of de patiënt cocaïne gebruikt heeft.
Deze aanpak wordt in het onderzoek gecombineerd met Contingency
Management , waarbij gewenst gedrag, in dit geval het niet gebruiken
van drugs, wordt beloond met vouchers of tegoedbonnen. Deze zijn te
gebruiken voor zaken die niets met drugsgebruik te maken hebben en die
andere activiteiten juist stimuleren.
Onderzoek
Aan dit onderzoek werkten in totaal 66 patiënten mee. 35
cocaïneafhankelijke patiënten met een co-morbide opiaatafhankelijkheid
zijn gedurende zes maanden ambulant behandeld door getrainde
therapeuten en verpleegkundigen. Een controlegroep van 31 patiënten
kreeg de gebruikelijke behandeling met methadon. Patiënten zijn
gemeten vóór de behandeling, aan het eind van de behandeling en drie
maanden na afloop van de behandeling. 23 patiënten voltooiden de
behandeling, van wie de helft cocaïnevrij. Uit de controlegroep van 31
patiënten haalden 14 deelnemers de eindstreep, maar van hen was er
slechts één cocaïnevrij.
De 12 patiënten die na de behandeling clean waren, waren dat zonder
beloning nog steeds drie maanden daarna. Het niet meer gebruiken van
cocaïne maakt ruimte om te werken aan het oplossen van andere
problemen. Bij de cocaïnevrije patiënten bleken hun problemen op
andere gebieden sterk af te nemen en hun kwaliteit van leven nam
toe.Verder onderzoek moet uitwijzen of ze ook daadwerkelijk drugsvrij
blijven.
Tegoedbonnen of vouchers
Via urinemonsters wordt gecontroleerd of de patiënt inderdaad geen
drugs gebruikt heeft. Is het monster negatief, dan wordt de patiënt
beloond. De beloning begint met 2,50 euro en neemt toe met 1,25 euro
voor elk negatief urinemonster, tot een maximum van 20 euro per
monster. In overleg met hun therapeut kunnen deelnemers de
beloningsvouchers inwisselen voor goederen of activiteiten die
bijdragen aan het behandelingsdoel. Bijvoorbeeld lidmaatschap van een
vereniging, een NS-kaartje om een familielid te bezoeken of een
bloemenbon om begonia's voor de tuin te kopen.
De beloning maakt deel uit van de 26 weken durende behandeling. Het
bedrag van de beloning met tegoedbonnen is gemiddeld 150 euro per
patiënt. Voor 35 patiënten betekent dat 5.250 euro.
Belonen werkt
Is het effect van de beloning dan zo sterk? Onderzoeksleider prof. Cor
de Jong: 'Voor een specifieke groep in combinatie met de
CRA-gedragstherapie kennelijk wel. Maar niet iedere cocaïneverslaafde
patiënt kan er aan meedoen. Er zijn duidelijke voorwaarden, zoals de
motivatie om het gedrag te veranderen, de therapie te volgen en ook
tot het eind te volgen, de bereidheid tot het afstaan van
urinemonsters. Bovendien moet de patiënt bereid zijn om voor de
behandeling drie keer per week naar de kliniek te komen en daar is een
geïnstrueerd behandelingsteam nodig met CRA-deskundige therapeuten en
verpleegkundigen.'
Het inpassen van de CRA-behandeling in het zorgaanbod is een hele klus
voor de verslavingszorg. Voor hulpverleners vraagt het een verandering
van houding: belonen van gewenst of wenselijk gedrag en niet meer
zonder meer straffen van ongewenst gedrag. Sommige instellingen zijn
al begonnen met het aanpassen van hun aanbod aan de CRA-principes.
Kosten
Gemiddeld kost behandeling van een opiaatverslaafde met een
onderhoudsdosis methadon 6.250 euro per half jaar. Die kosten blijven
bestaan, want de patiënt ontvangt tijdens zijn behandeling ook
methadon.De kosten van de nu onderzochte behandeling met beloning zijn
maximaal 6.140 euro (kosten voor 36 therapiesessies en afname en
controle urinemonsters bedragen 4.872 euro ende maximale kosten voor
de vouchers bedragen 1.268 euro). Dat betekent dat de extra kosten
voor deze behandeling 6.140 euro bedragen voor een half jaar, met een
kans op succes van een op drie.
Volgens prof. Cor de Jong en zijn mede-onderzoekster dr. Laura De
Fuentes-Merillas van Novadic-Kentron/NISPA zijn deze resultaten
overtuigend genoeg om de beloningsbehandeling op te nemen in het
reguliere aanbod van de verslavingszorg.
De resultaten worden gepresenteerd op vrijdag 8 februari, tijdens de
conferentie 'Is belonen
effectief?' aan de Radboud Universiteit Nijmegen, Aula, Comeniuslaan
2, tijd: 12.00-17.30 uur.