Kamerbrief inzake '50 miljoen doelstelling' drinkwater en sanitaire
voorzieningen
06-02-2008 | Kamerstuk | Nederlands Ministerie van Buitenlandse Zaken
Via de rapportage "Resultaten in ontwikkeling"(Kamerstuk 2006/2007,
29234, nr. 57) informeerde ik u reeds over de extra inspanningen die
in 2005 en 2006 door Nederland werden gedaan om bij te dragen aan de
realisatie van het in het kader van de Verenigde Naties overeengekomen
Millenium Ontwikkelingsdoel (MDG 7 ). Thans breng ik u graag in meer
detail op de hoogte van de invulling van de Nederlandse doelstelling
om tot en met 2015 in totaal 50 miljoen mensen van duurzame toegang
tot schoon drinkwater én verbeterde sanitaire voorzieningen te
voorzien. Daarnaast rapporteerde de IOB in 2007 over de impact
evaluatie van het drinkwaterprogramma in de Shinyanga regio in
Tanzania en in 2008 zal de Algemene Rekenkamer de uitkomsten van haar
onderzoek `drinkwater in ontwikkelingslanden' rapporteren.
1. Uitgangspunten
Bijdrage aan MDG 7, doel 10.
Deze 50 miljoen doelstelling draagt bij aan de realisatie van MDG 7.
MDG 7 is gericht op toegang tot zowel schoon drinkwater als tot
sanitaire voorzieningen. Concreet betekent realisatie van deze MDG dat
wereldwijd tussen 2000 en 2015 1,1 miljard mensen toegang tot
drinkwater en 1,6 miljard mensen toegang tot sanitaire voorzieningen
dienen te krijgen. De realisatie van deze doelstelling wordt gevolgd
door het Joint Monitoring Program (JMP) van UNICEF en WHO. Momenteel
ligt op wereldschaal de realisatie van de doelstelling voor drinkwater
op schema, maar de realisatie met betrekking tot sanitaire
voorzieningen blijft sterk achter. In Afrika zal MDG 7 zowel voor
drinkwater als sanitaire voorzieningen, zonder extra inspanningen op
korte termijn, niet worden gehaald.
Doelgroep
Doelgroep zijn armen die nog geen toegang tot goed drinkwater hebben
en nog niet over verbeterde sanitaire voorzieningen beschikken.
Programmakenmerken
De 50 miljoen doelstelling is gericht op het realiseren van toegang
tot eenvoudige duurzame basisvoorzieningen (bijv. waterput, waterkiosk
en pit latrine) voor de doelgroep. Centrale criteria zijn opgesteld
door het JMP: minstens 20 liter water per persoon per dag waarbij de
waterbron zich op een loopafstand van minder dan 1000 meter van de
woning dient te bevinden. Voor sanitaire voorzieningen zijn door het
JMP een aantal soorten voorzieningen als `verbeterd' gedefinieerd.
Nederland gebruikt deze criteria en definities als voornaamste
referentiekader voor programmering en monitoring maar voegt daar in
specifieke gevallen criteria aan toe: bijvoorbeeld in Bangladesh ligt
sterke nadruk op waterkwaliteit in verband met de verontreiniging van
waterbronnen met arsenicum.
Focus van het programma ligt op Sub-Sahara Afrika. Door de grote
impact van goed drinkwater en sanitaire voorzieningen op de situatie
van vrouwen en meisjes (onderwijsdeelname, gezondheidssituatie,
veiligheid en waardigheid) draagt het programma direct bij aan gelijke
kansen voor vrouwen en meisjes.
Realisatie van de doelstelling is geschat op basis van uitgaven,
programmering en realisaties sinds 2004. De in deze brief
gepresenteerde gegevens zijn voornamelijk gebaseerd op tot nu toe
afgeronde programmering en contracten met uitvoerende organisaties.
Feitelijke realisatie van de doelstelling zal worden gevolgd op basis
van rapportages door de uitvoerende organisaties en zal worden
gepresenteerd in het departementaal jaarverslag en de tweejaarlijkse
Resultaten-Rapportages. Bepaling van het aantal feitelijk bereikte
mensen zal per investering op basis van de verhouding van de
Nederlandse financiering tot de totale financiering (pro-rata)
plaatsvinden.
2. Operationalisering van de doelstelling
1) Directe Investeringen
Invulling van de doelstelling verloopt grotendeels door directe
investeringen via meerdere kanalen (multilateraal, bilateraal, private
sector en NGOs). In de huidige planning zal ongeveer 80 % van de 50
miljoen doelstelling op deze wijze worden gerealiseerd.
Gemeenschappelijke kenmerken van de directe investeringsprogramma's
zijn, naast de specifieke doelgroep:
-zoveel mogelijk geïntegreerde en gezamenlijke ontwikkeling van
drinkwater- en sanitaire voorzieningen; alleen op deze wijze zijn deze
voorzieningen effectief op het terugdringen van water-gerelateerde
ziektes
-aansluiting bij de vraag uit de doelgroep en afstemming met het
nationale beleid en institutionele kader van het betreffende land:
centraal hierbij staat het nationale beleidsplan voor de sector en het
zoveel mogelijk benutten van de capaciteit van de nationale
instellingen. Financieringsmodaliteiten dienen zoveel mogelijk
nationale procedures te volgen
-duurzaamheid van de voorzieningen. De voorzieningen dienen duurzaam
te zijn in technische zin (juiste technologiekeuze met realistische
onderhoudseisen), in economisch/financiële zin en in ecologische zin.
Bilaterale kanaal
Realisatie van de doelstelling wordt in belangrijke mate bereikt via
het bilaterale kanaal. In de bilaterale samenwerking staat daarbij de
sectorale benadering, die beoogt de kwaliteit, effectiviteit en
duurzaamheid van de hulp te verbeteren, centraal. In partnerlanden
waar de sector drinkwater en sanitaire voorzieningen deel uitmaakt van
het OS-programma, zoals Ghana, Indonesië en Mozambique, zijn deze
programma's geïntensiveerd en uitgebreid. In partnerlanden waar
Nederland de watersector niet actief ondersteunt, worden via `Silent
Partnerships' (SP's) met gelijkgezinde donoren, sectorprogramma's
gefinancierd (o.a Tanzania).
In een aantal gevallen is drinkwater en sanitaire voorzieningen als
component toegevoegd aan lopende sectorprogramma's (o.a. Bangladesh,
Mali). Op basis van thans afgesloten overeenkomsten zullen op deze
wijze 11,2 miljoen mensen toegang tot drinkwater krijgen en 16,5
miljoen mensen tot sanitaire voorzieningen.
Multilateraal
Met UNICEF zijn overeenkomsten getekend opdat de komende 6 jaar 2,5
miljoen mensen toegang krijgen tot goed drinkwater of verbeterde
sanitaire voorzieningen in Malawi, Mozambique, Comoren en Ethiopië.
Voorzien is dat dit programma in 2008 wordt uitgebreid naar een aantal
landen in Afrika (Rwanda, Burundi, Zambia).
Een overeenkomst is daarnaast getekend met UN-HABITAT voor drinkwater
en sanitaire voorzieningen in steden rond Lake Victoria.
De Internationale Financiële Instellingen (IFI's) hebben het laatste
decennium hun investeringen op het gebied van drinkwater en sanitaire
voorzieningen drastisch terug zien lopen. Door strategische inzet van
financieringen in de vorm van schenkingen wil Nederland de fondsen van
de ontwikkelingsbanken (zoals IDA) in staat stellen grote(re) leningen
mogelijk te maken met een sterk resultaat gericht karakter. Dit wordt
bereikt door Nederlandse financieringen in een vroeg stadium van de
activiteitencyclus ter beschikking te stellen voor capaciteitsopbouw
en institutionele ontwikkeling. Hierdoor wordt de basis geschapen voor
grotere investeringen van de kant van de fondsen en andere donoren.
Partners hierbij zijn de Wereldbank (middels het Global Programme for
Output Based Aid), de African Development Bank (middels het Rural
Water Supply and Sanitation Initiative) en de Asian Development Bank.
Private sector
In het kader van de Thematische Medefinanciering (TMF) zijn in 2005
voorstellen van Aqua for All, Connect International en SIMAVI
goedgekeurd. In totaal zullen hiermee ca. 900.000 mensen van toegang
tot schoon drinkwater en ca. 680.000 mensen van verbeterde sanitaire
voorzieningen worden voorzien.
Binnen het ORET programma is in 2004 een `waterluik' gecreëerd dat
investeringen in de watersector en vooral in drinkwatervoorziening en
afvalwaterzuivering stimuleert. Op basis van binnen het ORET
afgesloten overeenkomsten zullen 3,1 miljoen mensen toegang krijgen
tot drinkwater. Een belangrijke component hiervan is de Nederlandse
bijdrage aan de financiering van de drinkwatervoorziening in Khartoum
waardoor 1,2 miljoen mensen toegang tot drinkwater zullen krijgen.
Inschakeling van de particuliere sector krijgt ook vorm via
samenwerking met Netherlands Water Partnership en publiek-private
partnerschappen (PPP' s) waarbij additionele investeringen worden
gegenereerd in o.a. Indonesië, Vietnam, Jemen en Mozambique.
2) Toerekening
Realisatie van de doelstellingen zal, naast door de hierboven genoemde
directe investeringen, voor ongeveer 20 % via algemene begrotingssteun
aan de OS-partnerlanden en de Nederlandse core funding van de IFI's
plaatsvinden.
* Toerekening algemene begrotingssteun
Nederland draagt in die partnerlanden, waar het algemene
begrotingssteun verleent, bij aan het realiseren van investeringen in
drinkwater en sanitaire voorzieningen.
Bij de toerekening van de algemene begrotingssteun aan het realiseren
van MDG 7 is uitgegaan van een continuering van het huidige
macro-steun volume t/m 2015 voor een 18-tal landen1, resulterend in
een totale raming van DGIS macrosteun over de periode van 2004-2015
van EUR 1,6 miljard. Uitgaande van een gemiddeld begrotingspercentage
van 5% voor de sector, waarbij aangenomen is dat de helft2 voor
investeringen ten behoeve van directe voorzieningen beschikbaar wordt
gesteld, en een `eenheidsprijs' van EUR 45 voor drinkwater en
sanitaire voorzieningen, wordt de bijdrage van de macrosteun aan de
outputdoelstelling geraamd op ca. 1 miljoen mensen drinkwater en 1
miljoen mensen sanitaire voorzieningen. Het betreft hier een raming
die op basis van de gerealiseerde macro- en sectorsteun zal worden
bijgesteld.
* Toerekening core-funding IFI's
Bij de toerekening van de NL `core-funding' aan de fondsen van IFI' s
(bijvoorbeeld International Development Association, African
Development Fund) is de redenering dat de IFI's
investeringsprogramma's financieren die resulteren in
basisvoorzieningen. De toerekening hiervan is gebaseerd op
continuering van het huidige niveau van bijdragen aan deze fondsen t/m
2015. Toerekening vindt plaats op basis van het Nederlandse aandeel in
de fondsen, het percentage van de fondsen dat wordt geïnvesteerd in
drinkwater en sanitaire voorzieningen en hogergenoemde eenheidsprijs
van EUR 45 per persoon. Op basis van deze toerekeningssystematiek
zullen 6,5 miljoen mensen toegang tot drinkwater en 8 miljoen tot
sanitaire voorzieningen verkrijgen over de gehele periode van 2004 tot
en met 2015.
3. Totale investeringen en financiering.
Op basis van thans afgesloten overeenkomsten en van toerekening aan
algemene begrotingssteun en bijdragen aan de IFI's (voor de gehele
periode 2004-15) zal drinkwatervoorziening voor 26,1 miljoen mensen en
sanitaire voorzieningen voor 28,9 miljoen mensen worden gerealiseerd.
Het totale kasbeslag voor de directe investeringen bedraagt momenteel
EUR 827,8 miljoen.
Dit bedrag zal, evenals de toekomstige commiteringen, worden
gefinancierd onder de 0,1% van het BNP bestemd voor natuur, milieu en
water.
Aanvullende commiteringen en overeenkomsten voor de resterende 24,9
miljoen mensen voor drinkwater en 21,1 miljoen mensen voor sanitaire
voorzieningen kunnen grotendeels vóór 2010 worden aangegaan en zullen
eveneens ten laste komen van de 0,1 %.
De middelen voor drinkwater en sanitaire voorzieningen maken
voornamelijk deel uit van artikel 6.2 `Water en stedelijke
ontwikkeling' van de Begroting.
Daarnaast worden hiervoor uitgaven onder de artikelen 4.2 en 4.3
ingezet, o.a. voor ORET en UN/HABITAT.
De minister voor Ontwikkelingssamenwerking,
Bert Koenders
1: Armenie, Benin, Bolivia, Burkina Faso, Burundi, Georgie, Ghana,
Kaap Verdie, Macedonie, Mali, Moldavie, Mozambique, Nicaragua,
Oeganda, Senega l, Tanzania, Vietnam en Zambia.
2: De andere helft is voor lopende kosten zoals salarissen,
voertuigen, onderhoud/ investeringen gebouwen e.d..
* Ministerie van Buitenlandse Zaken
* Bezuidenhoutseweg 67
* Postbus 20061
* 2500 EB Den Haag
* Tel.: 070-3 486 486
* Fax: 070-3 484 848
* Internet: www.minbuza.nl
Ministerie van Buitenlandse Zaken