Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Directie Uitvoeringstaken Ministerie van Sociale Zaken en Arbeidsvoorwaardenwetgeving Werkgelegenheid
Afdeling CAO-onderzoek en beleidsinformatie

(FACILITEITEN) ARBEID EN ZORG 2007
Een onderzoek naar CAO-afspraken met betrekking
tot arbeid-en-zorg-faciliteiten in CAO's

M. Beeksma A.N. van den Ameele Oktober 2007 A.J. Machielsvan Es

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

INHOUDSOPGAVE BLZ

SAMENVATTING I

1 INLEIDING 1
1.1 Achtergrond 1
1.2 Opbouw rapport 3

2 DOELSTELLING, OPZET EN METHODE 5
2.1 Doelstelling 5
2.2 Opzet 5
2.2.1 Verlofvormen met een wettelijke basis 5 2.2.2 Verlofvormen zonder een wettelijke basis 6 2.2.3 Arbeidstijden 6 2.2.4 Arbeidsduur 7 2.3 Methode 7

3 RESULTATEN VAN HET CAO-ONDERZOEK 11 3.1 Algemene onderzoeksresultaten 11 3.2 Verlofvormen met een wettelijke basis 11 3.2.1 Zwangerschaps- en bevallingsverlof 11 3.2.2 Adoptieverlof 12 3.2.3 Adoptie buitenlandse kinderen 13 3.2.4 Kraamverlof 13 3.2.5 Ouderschapsverlof 14 3.2.6 Calamiteitenverlof 15 3.2.7 Kortdurend zorgverlof 17 3.2.8 Langdurend zorgverlof 18 3.2.9 Niet-eenduidige bepalingen 19 3.2.10 Palliatief verlof 20 3.3 Verlofvormen zonder wettelijke basis 21 3.3.1 Terugkeerregeling 21 3.3.2 Vrijwilligersverlof 22 3.3.3 Rouwverlof 23 3.3.4 Verlofsparen 23 3.4 Arbeidstijden 25 3.4.1 Voedingsverlof 25 3.4.2 Flexibele begin- en eindtijden 26 3.4.3 Zeggenschap roostering 27 3.4.4 Thuiswerken 28 3.5 Arbeidsduur 29 3.5.1 Wet aanpassing arbeidsduur 30 3.5.2 Overige afspraken aanpassing arbeidsduur 32 3.6 Enkele ontwikkelingen 34

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Bijlagen:

1 - Overzicht onderzochte CAO's

2 - Tabellen verlofvormen, met en zonder wettelijke basis

3 - Tabellen arbeidstijden en arbeidsduur

4 - Overzicht adoptie buitenlandse kinderen

5 - Overzichtstabellen verlofvormen met en zonder wettelijke basis, arbeidstijden en arbeidsduur

6 - Invulling aanvullende en beperkende verlofbepalingen

7 - Invulling verlof bepalingen zonder wettelijke basis

8 - Invulling arbeidstijden- en arbeidsduurbepalingen

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

SAMENVATTING

Dit rapport doet verslag van het onderzoek naar afspraken in CAO's in het kader van `arbeid- en-zorg-faciliteiten' in Nederland in 2007. Het rapport biedt inzicht in de mate waarin het combineren van arbeid en zorg op het niveau van collectieve arbeidsovereenkomsten wordt ondersteund en op welke wijze die ondersteuning vormt krijgt. Het betreft deels een herhaling van het onderzoek naar afspraken in CAO's over arbeid en zorg in Nederland in 20041.

I Achtergrond
De `ontgroening' en de `vergrijzing' van de samenleving zorgt voor een afnemende instroom en een toenemende uitstroom op de arbeidsmarkt. Dit maakt de een grotere arbeidsdeelname van vrouwen noodzakelijk. Een grotere arbeidsdeelname van vrouwen vraagt om ondersteuning bij het combineren van arbeid en zorg. Zowel het overheidsbeleid als afspraken op CAO-niveau kunnen het combineren van werk en privé-verplichtingen vereenvoudigen.

II Doelstelling, opzet en methode
De centrale doelstelling van het huidige onderzoek is het in kaart brengen van CAO-afspraken over verlofvormen, arbeidstijden en arbeidsduur die de combinatie van arbeid en zorg vergemakkelijken.

Onderzocht is in de eerste plaats hoeveel CAO's aanvullende en/of beperkende afspraken maken over de verlofvormen met een wettelijke basis en hoe deze afspraken zijn ingevuld. Het gaat om verlofvormen beschreven in de Wet Arbeid en Zorg: zwangerschaps- en bevallingsverlof, adoptieverlof, kraamverlof, calamiteitenverlof, ouderschapsverlof, kortdurend en langdurend zorgverlof. De wet biedt in meer of mindere mate per verlofvorm ruimte om op collectief niveau afspraken te maken. CAO-afspraken kunnen aanvullend (bijvoorbeeld loondoorbetaling tijdens ouderschapsverlof) of beperkend (bijvoorbeeld kortere duur kraamverlof) ten opzichte van de wet zijn. Ook zijn die afspraken geteld die conform de wettelijke bepalingen zijn. Deze regelingen bevestigen hetgeen wettelijk geregeld is. Palliatief verlof wordt beschouwd als (specifieke) vorm van zorgverlof, omdat uit eerder onderzoek blijkt dat CAO's het als specifieke vorm van (langdurend) zorgverlof benoemen. De afspraken over palliatief verlof zijn niet opgeteld bij de verlofvormen met een wettelijke basis, maar is wel onder deze kop besproken.
Daarnaast is in kaart gebracht hoeveel afspraken er in CAO's gemaakt worden over verlofvormen zonder een wettelijke basis en wat deze afspraken inhouden. Dit zijn afspraken over terugkeerregelingen, vrijwilligersverlof, rouwverlof en het sparen van verlof. Tevens zijn afspraken op het gebied van arbeidstijden onderzocht. Het gaat afspraken over voedingsverlof, flexibele begin- en eindtijden, het termijn waarbinnen het rooster voor de werknemers bekend moet zijn, de zeggenschap van werknemers op het rooster en de mogelijkheid om thuis te werken.
Tot slot is onderzocht in hoeveel CAO's werknemers gewezen worden op het algemene recht op arbeidsduuraanpassing en hoe CAO's dit recht invullen.

Het CAO-onderzoek is uitgevoerd op basis van een standaardsteekproef van 122 CAO's. Ook de akkoorden (en de daarbij behorende publiek- en privaatrechtelijke regelgeving) van overheidssectoren zijn meegenomen. Onder de steekproef CAO's vallen 5,3 miljoen werknemers. De in de steekproef opgenomen CAO's zijn representatief voor het totale aantal

1 Zie ook de rapportages van Bos, I. en Ameele A.N., van den, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, `Arbeid en Zorg in Cao's 2004', februari 2006 en Schrama, J.J.H. en Ameele A.N., van den, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, `Arbeid en Zorg in Cao's 2003', december 2004.
---

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

werknemers waarop een CAO van toepassing is. De werknemers vallend onder de steekproef- CAO's vormen 91% van het totale aantal werknemers werkend onder een CAO.

III Resultaten

Verlofvormen met een wettelijke basis
Uit het onderzoek naar de verlofvormen uit de Wet Arbeid en Zorg blijkt ondermeer dat in 7% van de steekproef-CAO's aanvullende afspraken worden gemaakt over de duur van het zwangerschaps- en bevallingsverlof. Het zwangerschaps- en bevallingsverlof kan met 2 tot 17 weken onbetaald worden verlengd. In 19% van de CAO's zijn aanvullende afspraken over adoptieverlof gevonden. In 2 CAO's gaat het om aanvullende afspraken over de duur. De duur van het verlof is respectievelijk 22 werkdagen en 6 weken. In 17% van de CAO's zijn aanvullende afspraken gevonden over de duur van het kraamverlof, het varieert tussen 3 en 12 dagen. Aanvullende afspraken over ouderschapsverlof zijn in 35% van de onderzochte CAO's gevonden, voornamelijk over de duur van het verlof en/of loondoorbetaling gedurende het verlof. De duur van het verlof varieert tussen 17 maal de arbeidsduur per week en 2 jaar verlof. De loondoorbetaling varieert tussen 25% tot 100% van het loon. Afspraken over loondoorbetaling bij langdurend zorgverlof zijn in 7% van CAO's gevonden.

Verlofvormen zonder een wettelijke basis
In 74% van de onderzochte CAO's zijn bepalingen gevonden over één of meerdere verlofvormen zonder een wettelijke basis. In 3% van de onderzochte CAO's kan de werknemer na het beëindigen van het dienstverband wegens zwangerschap of de verzorging van een kind weer in dienst van de werkgever treden. De termijn waarbinnen teruggekeerd dient te worden is respectievelijk 2 jaar en 4 jaar. In 61% van de CAO's zijn afspraken gevonden met betrekking tot het sparen van verlof. Het kan gaan om het sparen van verlof via tijd-voor-tijd en/of tijd-voor-geld systemen, of het kopen en/of verkopen van verlofdagen.

Arbeidstijden
Uit het onderzoek naar arbeidstijdenregelingen blijkt onder andere dat in 48% van de steekproef-CAO's een dagvenster wordt vastgesteld bestaande uit tijden waarop op z'n vroegst begonnen kan worden en op z'n laatst geëindigd kan worden2. Tussen deze tijden kunnen werknemers (in overleg) hun dagelijkse arbeidsduur plannen of door de werkgever worden ingeroosterd. In 44% van de CAO's is vastgesteld dat werknemers een bepaalde mate van invloed op het werkrooster hebben. In 20% van de CAO's komt het individuele werkrooster tot stand in overleg tussen de werkgever en werknemer. In 12% van de CAO's zijn regelingen gevonden over de mogelijkheid om thuis te werken.

Arbeidsduur
Bepalingen over het aanpassen van de arbeidsduur zijn in 63% van de onderzochte CAO's gevonden. In 54% van de onderzochte CAO's zijn bepalingen gevonden die verwijzen naar de Wet aanpassing arbeidsduur. In 4% van de steekproef-CAO's is bepaald dat het recht op aanpassing van de arbeidsduur conform de Wet aanpassing arbeidsduur ook geldt voor werkgevers met minder dan 10 werknemers, terwijl de wet uitsluitend betrekking heeft op grotere werkgevers.

2 Het gaat om de dagvensters van de vroege- of dagdiensten van doordeweekse dagen. II

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Ontwikkeling
Van enkele onderwerpen zijn de resultaten van 2007 afgezet tegen de resultaten uit het rapport `Arbeid en zorg in CAO's 2004'. Uit de vergelijking blijkt onder andere dat uitbreidende afspraken over kraamverlof op het gebied van de duur zowel in 2004 als in 2007 voor 19% van de werknemer golden. Ouderschapsverlof en langdurend zorgverlof zijn binnen de Wet arbeid en zorg verlofvormen zonder wettelijke regeling van loondoorbetaling. In 2007 golden afspraken over een zekere doorbetaling van het loon gedurende het ouderschapsverlof voor 23% van de werknemers. In 2004 had 9% van de werknemers recht op een zekere vorm van loondoorbetaling gedurende ouderschapsverlof. Loondoorbetaling tijdens langdurend zorgverlof gold in 2007 voor 9% van de werknemers tegenover 5% in 2004.

---

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

IV

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

1 INLEIDING

Dit rapport doet verslag van het onderzoek naar afspraken in CAO's in het kader van `arbeid- en-zorg-faciliteiten' in Nederland in 2007. Het rapport biedt inzicht in de mate waarin het combineren van arbeid en zorg op het niveau van collectieve arbeidsovereenkomsten wordt ondersteund en op welke wijze die ondersteuning vormt krijgt. Het betreft deels een herhaling van het onderzoek naar afspraken in CAO's over arbeid en zorg in Nederland in 20043. In dit eerste hoofdstuk wordt de achtergrond van het beleidsthema geschetst.

1.1 Achtergrond

Het beleidsterrein van het combineren van werk en privé-verplichtingen (bijvoorbeeld de zorg voor kinderen, huishouden, zieken) wordt aangeduid met het begrip arbeid en zorg. Vanaf halverwege de jaren tachtig wordt het begrip `arbeid en zorg' in beleid gebruikt4. Het combineren van arbeid en zorg werd in 1985 voor het eerst aangemerkt als beleidsdoel in het Beleidsplan Emancipatie5. Door de toenemende arbeidsparticipatie van vrouwen ontstond de behoefte aan regelingen die het gemakkelijker maakten betaalde arbeid te combineren met het verzorgen van jonge kinderen. Vanaf de jaren '90 zijn de verlofregelingen uitgebreid (zwangerschap-, bevallings-, en ouderschapsverlof), zowel in wetgeving als in CAO's6. Sinds
1 december 2001 bestaat de Wet Arbeid en Zorg. Met deze wet zijn een aantal reeds bestaande verlofrechten voor werknemers gebundeld in één wet. Het gaat om zwangerschaps- en bevallingsverlof, adoptieverlof, kraamverlof, calamiteitenverlof, ouderschapsverlof, kortdurend en vanaf 1 juni 2005 langdurend zorgverlof. De wet is per 1 januari 2006 aangevuld met een recht op deelname aan de levensloopregeling. De levensloopregeling kan gebruikt worden voor financiering van een periode van (extra) verlof, en kan dus het combineren van arbeid en zorg vergemakkelijken. De wet legt een basis voor het recht op verlof gericht op de combinatie van arbeid en zorg. In CAO's kunnen ten aanzien van deze verlofvormen aanvullende of (ten dele) beperkende afspraken worden gemaakt. In artikel 43 van de SZW-begroting (2007) is het `bevorderen dat werknemers arbeid en zorg kunnen combineren' als beleidsdoel opgenomen.

De huidige Nederlandse samenleving wordt gekenmerkt door een veranderende samenstelling van de bevolking. Het aantal jongeren neemt af, het aantal ouderen neemt toe: de `ontgroening' en de `vergrijzing' van de samenleving. Dit zorgt voor een afnemende instroom en een toenemende uitstroom op de arbeidsmarkt. Naar verhouding neemt de groep mensen die betaald werk verricht in omvang af en de behoefte aan zorg neemt toe. De ontgroening en vergrijzing maken een grotere arbeidsdeelname van vrouwen noodzakelijk. Een grotere arbeidsdeelname van vrouwen vraagt om ondersteuning bij het combineren van arbeid en zorg. Het organiseren van arbeid-en-zorg-taken is zowel een persoonlijk als een maatschappelijk vraagstuk. In de visie van zowel overheid als werkgevers- en werknemersorganisaties ligt hierbij een belangrijke rol voor de sociale partners; werkgevers zijn verantwoordelijk voor een goede bedrijfscultuur en een adequaat arbeidsvoorwaarden pakket.7

3 Zie ook de rapportages van Bos, I. en Ameele A.N., van den, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, `Arbeid en Zorg in Cao's 2004', februari 2006 en Schrama, J.J.H. en Ameele A.N., van den, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, `Arbeid en Zorg in Cao's 2003', december 2004.
4 Jong, B. de (2002). OR & Arbeid en Zorg. 2002: Elsevier bedrijfsinformatie bv
5 Memorie van toelichting Wet Arbeid en Zorg, Tweede Kamer, vergaderjaar 1999-2000, 27 207, nr. 3
6 Jong, B. de (2002). OR & Arbeid en Zorg. 2002: Elsevier bedrijfsinformatie bv
7 Beleidsdoorlichting Arbeid en zorg, september 2006

---

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Niet alle regelingen die het combineren van arbeid en zorg vergemakkelijken zijn wettelijk geregeld8. Uit eerder CAO-onderzoek9 is gebleken dat CAO's ook afspraken maken over rouwverlof of verlof om vrijwilligerswerk te verrichten. Verder bevatten CAO's regelingen om na de zwangerschap of de verzorging van een kind terug te keren in dezelfde functie. Ook het sparen van verlof via het tijd-voor-tijd of het tijd-voor-geld principe en het kopen en/of verkopen van verlofdagen zijn regelingen die het combineren van arbeid- en zorgtaken kunnen vergemakkelijken.

Naast verlofvormen kan het combineren van arbeid en zorg ook vergemakkelijkt worden door regelingen die betrekking hebben op de individuele arbeidstijden. De Arbeidstijdenwet (ATW) stelt dat de werkgever verplicht is om bij de inrichting van arbeids- en rusttijden rekening te houden met de persoonlijke omstandigheden van werknemers. De wet biedt daarnaast ruimte om een arbeidstijdenregeling op collectief arbeidsvoorwaardelijk niveau te regelen10.

Het combineren van arbeid en zorg kan tevens vergemakkelijkt worden door het aanpassen van de arbeidsduur11. De Wet aanpassing arbeidsduur stelt dat iedereen binnen zekere randvoorwaarden het recht heeft om meer of minder te gaan werken. De werkgever mag een verzoek van aanpassing van de arbeidsduur slechts weigeren bij zwaarwegend dienstbelang. De wet biedt ruimte om op CAO-niveau nadere afspraken te maken. In CAO's kan het algemeen geldend recht op arbeidsduuraanpassing al dan niet aangevuld worden met stimulerende regelingen en kunnen de weigeringsgronden van de werkgever nader worden ingevuld.

Tot slot kunnen arbeid- en zorgtaken gemakkelijker gecombineerd worden door middel van kinderopvangregelingen. De Wet Kinderopvang regelt vanaf 1 januari 2005 de tegemoetkomingen in de kosten van kinderopvang en de waarborging van de kwaliteit van kinderopvang. Met de introductie van de verplichte werkgeversbijdrage op 1 januari 2007 de noodzaak om op CAO-niveau aanvullende afspraken te maken over kinderopvang beperkt. Deze regelingen vormen daarom geen onderdeel van dit onderzoek.

Zowel de overheid als sociale partners kunnen een rol spelen bij het bevorderen van arbeid- en zorgtaken. Beleid van sociale partners en overheidsbeleid kunnen hun weerslag vinden in diverse regelingen binnen collectieve arbeidsovereenkomsten. In dit onderzoek worden de CAO-afspraken tussen sociale partners die de combinatie van arbeid en zorg vergemakkelijken, in kaart gebracht.

8 Jong, B. de (2002). OR & Arbeid en Zorg. 2002: Elsevier bedrijfsinformatie bv
9 Bos, I. en Ameele A.N., van den, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, `Arbeid en Zorg in Cao's 2004', februari 2006 en Schrama, J.J.H. en Ameele A.N., van den, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, `Arbeid en Zorg in Cao's 2003', december 2004.

10 Jong, B. de (2002). OR & Arbeid en Zorg. 2002: Elsevier bedrijfsinformatie bv
11 Idem.

2

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

1.2 Opbouw rapport

In hoofdstuk 2 komt de centrale probleemstelling van dit onderzoek aan de orde. Ook wordt een toelichting op de opzet en methode van onderzoek gegeven. Aangegeven wordt hoe de steekproef is samengesteld, welke CAO's in de steekproef zitten en hoeveel werknemers hier onder vallen. In hoofdstuk 3 worden de belangrijkste resultaten van het onderzoek beschreven. De resultaten geven weer wat in 2007 in CAO's is afgesproken op het gebied van arbeid en zorg faciliteiten. In bijlage 1 worden alle onderzochte CAO's met de looptijd vermeld. De bijlagen 2 t/m 8 beiden een meer specifieke uiteenzetting van de gevonden CAO- afspraken.

---

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

4

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

2 DOELSTELLING, OPZET EN METHODE

2.1 Doelstelling

De centrale doelstelling van het huidige onderzoek is het in kaart brengen van CAO-afspraken over verlofvormen, arbeidstijden en arbeidsduur die de combinatie van arbeid en zorg vergemakkelijken.

2.2 Opzet

Dit onderzoek richt zich op CAO-afspraken die de combinatie van arbeid- en zorgtaken ondersteunen en stimuleren. Het gaat om verloffaciliteiten met en zonder een wettelijke basis en afspraken op het gebied van arbeidstijden en arbeidsduur.

2.2.1 Verlofvormen met een wettelijke basis

Voor het tijdelijk aanpassen van de arbeidsduur aan actuele zorgtaken zijn in de Wet Arbeid en Zorg (per 1 december 2001) een aantal verlofrechten geregeld. In deze wet staan verlofrechten voor specifieke gebeurtenissen en voor nauwkeurig afgebakende doelgroepen. Bij de regelingen met een wettelijke basis gaat het om de vraag of CAO-afspraken aanvullend en/of beperkend ten opzichte van de wet zijn, en hoe deze regelingen worden ingevuld. Tabel 1 geeft een overzicht van de in de Wet Arbeid en Zorg12 vastgelegde verlofrechten.

Tabel 1 Overzicht verlofregelingen Wet Arbeid en Zorg
Verlofvorm Inhoud
Zwangerschaps- en Het recht op collectief13 betaald verlof van 16 weken (vanaf 6 weken bevallingsverlof voor de bevalling tot 10 weken na de bevalling). Adoptieverlof Het recht op 4 weken collectief14 betaald adoptieverlof voor beide ouders die een (pleeg)kind adopteren. Kraamverlof Het recht op twee werkdagen betaald verlof voor de partner van de te bevallen vrouw binnen 4 weken na bevalling. Calamiteitenverlof en ander kort Betaald verlof voor korte tijd (1 dag) ingeval van zeer bijzondere verzuim persoonlijke omstandigheden, b.v.: bevalling partner, overlijden bloed en aanverwanten in rechte lijn of 2e graad zijlijn. Ouderschapsverlof Het recht op verlof van maximaal 13 maal de arbeidsduur per week voor ouders van een kind jonger dan 8 jaar. Kortdurend zorgverlof Een geclausuleerd recht op maximaal 10 dagen betaald zorgverlof per jaar om, indien noodzakelijk, te kunnen zorgen voor thuiswonend ziek (pleeg-)kind, een zieke partner of ouder. Langdurend zorgverlof * Een onbetaald geclausuleerd recht op maximaal 6 weken verlof wanneer een partner of kind levensbedreigend ziek is. Levensloopregeling** Recht op deelname aan fiscaal gefacilieerde individuele spaarregeling voor de financiering van periodes van onbetaald verlof.
* Per 1 juni 2005, in het onderzoek van 2004 is vergeleken met een wetsvoorstel
** Per 1 januari 2006, in het onderzoek van 2004 niet meegenomen

Levensloopregelingen vormen een vast thema in de voor- en najaarsrapportages CAO- afspraken15 en zijn daarom niet meegenomen in dit onderzoek.

12 In paragraaf 3.2.1 t/m 3.2.10 wordt een nadere toelichting geven op de verlofvormen volgends de Wet Arbeid en Zorg.
13 De werknemer heeft gedurende de periode van verlof recht op een uitkering, verstrekt door het UWV, met een maximum van het door het UWV gehanteerde dagloon.

14 Idem.

15 Meest recentelijk: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Directie UAW, Voorjaarsrapportage cao- afspraken 2007, juni 2007 en Najaarsrapportage cao-afspraken 2006, november 2006.
---

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Uit eerder onderzoek (2004) is gebleken dat in 23 CAO's (19% van de onderzochte CAO's) afspraken zijn gevonden over palliatief verlof, verlof voor werknemers die willen zorgen voor een partner, kind of ouder met een levensbedreigende ziekte. Sinds 1 juni 2005 bestaat onder de Wet Arbeid en Zorg het langdurend zorgverlof die de werknemer het recht geeft maximaal
6 weken verlof op te nemen wanneer een partner of kind levensbedreigend ziek is. Verwacht wordt echter dat palliatief verlof in CAO's geregeld is als specifieke vorm van (langdurend) zorgverlof. Daarom is in dit onderzoek palliatief verlof apart meegenomen als vorm van zorgverlof, naast calamiteiten-, kortdurend en langdurend zorgverlof. Afspraken over palliatief verlof zullen niet opgeteld worden bij de verlofvormen met een wettelijke basis, maar wel onder deze kop besproken worden. Onderzocht is om hoeveel van dit soort afspraken het gaat en wat deze inhouden.

2.2.2 Verlofvormen zonder een wettelijk basis

Binnen CAO's worden naast afspraken over verlofvormen met een wettelijke basis ook afspraken gemaakt over verlofvormen die niet wettelijk geregeld zijn. Voor dit onderzoek is de vraag interessant om hoeveel van dit soort afspraken het gaat en wat deze afspraken inhouden. De verlofvormen en regelingen die in dit onderzoek zijn onderzocht zijn:
· Verlof in geval van vrijwilligerswerk: betaald of onbetaald verlof voor het uitvoeren van vrijwilligerswerk.

· Verlof in geval van rouw: betaald of onbetaald verlof in verband met de rouw over het verlies van partner of familie in de eerste lijn.

· Regeling om terug te keren in functie: na het beëindigen van het dienstverband wegens zwangerschap of de verzorging van een kind kan de werknemer weer in dienst van de werkgever treden. Het kan ook gaan om een bevestiging van de garantie om na het opnemen van verlof16 terug te keren in de oude functie.

· Regeling om verlofdagen te kopen of te verkopen17

· Regeling om overwerkuren18 te sparen doormiddel van het tijd-voor-tijd19 principe of het tijd-voor-geld20 principe.

2.2.3 Arbeidstijden

Naast de Wet Arbeid en Zorg biedt ook de Arbeidstijdenwet mogelijkheden om arbeid- en zorgtaken te combineren. De wet stelt dat de werkgever verplicht is om bij de inrichting van arbeids- en rusttijden rekening te houden met de persoonlijke omstandigheden van werknemers. Van de werkgever mag dus een beleid verwacht worden dat mogelijkheden biedt zorgtaken te combineren met betaalde arbeid.

De Arbeidstijdenwet biedt specifieke aandacht aan de vrouwelijke werknemers. De arbeidsomstandigheden van een zwangere werknemer moet worden aangepast aan de specifieke omstandigheden. Hetzelfde geldt voor vrouwen gedurende een periode van 6 maanden na de bevalling. Zo regelt de Arbeidstijdenwet het voedingsverlof. De wet geeft een

16 Het kan gaan om langdurend zorgverlof, ouderschapsverlof of gespaard verlof.
17 Onder verlof worden zowel vakantiedagen als adv verstaan

18 Arbeid die boven de vastgestelde arbeidsduur wordt verricht

19 Bij het tijd-voor-tijd principe kan de werknemer zijn overwerkuren opsparen als vakantiedagen.
20 Bij het tijd-voor-geld principe kan de werknemer de door overwerkuren opgespaarde vakantiedagen laten uitbetalen als salaris.

6

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

vrouwelijke werknemer het recht de arbeidstijd met een vierde te onderbreken om haar kind te zogen dan wel borstvoeding te kolven, gedurende de eerste 9 levensmaanden van haar kind21.

Om arbeid en zorg te kunnen combineren is het belangrijk dat werknemers de mogelijkheid hebben om met hun werktijden te kunnen schuiven of met werktijden te kunnen variëren. Deze mogelijkheden kunnen voortkomen uit diverse regelingen in CAO's die een concretisering zijn van wat in de Arbeidstijdenwet is geregeld.

Voor dit onderzoek is onderzocht hoeveel afspraken op het gebied van arbeidstijden er zijn gemaakt en wat deze inhouden. Naast afspraken over voedingsverlof zijn afspraken over flexibele begin- en eindtijden, de termijn waarbinnen het rooster voor de werknemers bekend moet zijn, de zeggenschap van werknemers op het rooster en de mogelijkheid om thuis te werken, onderzocht.

2.2.4 Arbeidsduur

De mogelijkheid om in deeltijd te werken is belangrijk voor een goede combinatie van arbeid en zorg. In principe heeft iedereen volgens de Wet aanpassing arbeidsduur (WAA) het recht zijn arbeidsduur aan te passen22. CAO's kunnen dit recht op verschillende manieren verwoorden en invullen. Naast afspraken over de Wet aanpassing arbeidsduur kunnen CAO's ook andere afspraken maken die betrekken hebben op het aanpassen van de arbeidsduur. Onderzocht is in hoeveel CAO's werknemers gewezen worden op het algemene recht op arbeidsduuraanpassing en in hoeveel CAO's overige afspraken gemaakt worden over het aanpassen van de arbeidsduur en hoe CAO's deze afspraken invullen. Ook is onderzocht in hoeveel CAO's afspraken worden gemaakt over het aanpassen van de arbeidsduur voor werkgevers met minder dan 10 werknemers, voor wie de Wet aanpassing arbeidsduur niet geldt.

2.3 Methode

Het CAO-onderzoek is uitgevoerd op basis van de standaardsteekproef 2007 van 122 CAO's in de marktsector, de zorgsector en de overheidssector. Het peilmoment van het onderzoek is mei 200723. Dit betekent dat uitgegaan wordt van die CAO's, waarvan de expiratiedatum op of na 1 mei 2007 valt. Bij de CAO's die vóór 1 mei 2007 zijn geëxpireerd, maar nog niet vernieuwd zijn, wordt verondersteld dat de afspraken ongewijzigd worden voortgezet. De steekproef bestaat uit alle bedrijfstak-CAO's die van toepassing zijn op 10.000 of meer werknemers en alle onderneming-CAO's die van toepassing zijn op 3.000 of meer werknemers.

De CAO's zijn geclusterd in 7 economische sectoren: landbouw, industrie, bouwnijverheid, handel & horeca, vervoer & communicatie, zakelijke dienstverlening, en overige dienstverlening (waaronder de overheidssectoren). In Tabel 2 is de indeling van de steekproef-CAO's naar economische sector in beeld gebracht (dekkingspercentage van werknemers onder CAO en aantal CAO's).

21 In paragraaf 3.4.1 wordt een nadere toelichting geven op het recht op Voedingsverlof volgens de Arbeidstijdenwet.
22 In paragraaf 3.5 wordt een nadere toelichting geven op de Wet aanpassing arbeidsduur.
23 In bijlage 1 worden alle steekproef-cao's met de looptijd vermeld. Uit dat overzicht blijkt dat van enkele cao's de expiratiedatum voor mei 2007 ligt. Het gaat dan om cao's waarvan de nieuwe cao-teksten nog niet beschikbaar waren. In deze gevallen is uitgegaan van `oude' cao-teksten onder de veronderstelling dat deze ongewijzigd worden voortgezet.

---

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Bij de overheidssectoren gaat het strikt genomen niet om CAO-afspraken, maar om akkoorden. Deze akkoorden geven niet altijd een volledig beeld van hetgeen in de betreffende sector is afgesproken. Vaak is teruggegrepen moeten worden op achterliggende afspraken en regelingen waarin in meer detail de afspraken zijn uitgewerkt.

Tabel 2 Dekkingspercentages per sector
Totaal aantal Steekproef CAO's Percentage werknemers in CAO's steekproef CAO's t.o.v. alle werknemers in Nederland onder CAO landbouw en visserij 11 5 95% industrie 293 21 79% bouwnijverheid 15 4 97% handel en horeca 104 29 88% vervoer en communicatie 88 16 97% zakelijke dienstverlening 109 19 89% overige dienstverlening 95 28 94% totaal 715 122 91% Bron: Voorjaarsrapportage cao-afspraken 2007

Onder de steekproef-CAO's vallen 5,3 miljoen werknemers. De in de steekproef opgenomen CAO's zijn representatief voor het totale aantal werknemers werkend onder een CAO. De werknemers vallend onder de steekproef-CAO's vormen 91% van het totale aantal werknemers vallend onder een CAO.

In dit onderzoek wordt in de eerste plaats gerapporteerd naar percentage CAO's ten opzichte van de gehele steekproef. Tussen haakjes wordt het aantal CAO's genoteerd. CAO-afspraken (of aspecten binnen afspraken) kunnen een overlap hebben: het totaal van afspraken is dan kleiner dan de te onderscheiden aspecten. In de tekst wordt niet ingegaan op de overlap tussen aspecten: de te onderscheiden aspecten worden los van elkaar beschreven. De overlap wordt in de cirkeldiagrammen visueel weergegeven door middel van een raster tussen de te onderscheiden aspecten. De percentages in de diagrammen geven, in overeenstemming met de tekst, de totalen van de te onderscheiden aspecten weer, inclusief de eventuele overlap. Dit kan tot gevolg hebben dat de som van de percentages binnen de cirkeldiagrammen meer dan 100% is, namelijk 100% plus de eventuele overlap tussen de te onderscheiden aspecten.

De steekproef is ten opzichte van het vorige onderzoek op een aantal punten zodanig gewijzigd dat een vergelijking met dat onderzoek op basis van het percentage CAO's niet goed mogelijk is. Om toch een vergelijking te kunnen maken, wordt uitgegaan van het percentage werknemers. Op hoofdlijn geeft het percentage werknemers minder kans op vertekening dan het percentage CAO's. Het percentage werknemers wordt per onderwerp beschreven en verder op dezelfde wijze als het percentage CAO's gespecificeerd in de cirkeldiagrammen.

Wanneer er in dit onderzoek gemiddelden worden weergegeven betreffen het gewogen gemiddelden naar aantal werknemers. CAO's met meer werknemers zijn van groter belang in het berekenen van gemiddelden dan CAO's met minder werknemers. Wanneer aanvullende verlofregelingen worden gespecificeerd wordt de verschillende onderdelen (bv duur of loondoorbetaling) beschreven inclusief dat wat de wet voorschrijft.

De uitvoering van het CAO-onderzoek heeft in de periode mei 2007 juli 2007 plaatsgevonden door middel van deskresearch, waarbij de betreffende CAO's en
8

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

overheidsakkoorden zijn geraadpleegd. De eerder besproken onderzoeksvragen hebben de structuur van de vragenlijst bepaald. Aan de hand van deze vragenlijst zijn de 122 CAO's onderzocht.

---

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

10

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

3 RESULTATEN VAN HET CAO-ONDERZOEK

In dit hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek over 2007 weergegeven. Het hoofdstuk gaat in op CAO-afspraken gericht op arbeid en zorg faciliteiten in de vorm van verlofvormen met en zonder een wettelijke basis, arbeidstijdenregelingen en het aanpassen van de arbeidsduur.

3.1 Algemene onderzoeksresultaten

In alle steekproef-CAO's zijn afspraken gevonden in het kader van arbeid-en-zorg-faciliteiten. Het kan gaan om afspraken over verlofregelingen, arbeidstijden of arbeidsduur.

Hieronder zullen de resultaten over de verlofregelingen met en zonder een wettelijke basis, afspraken over arbeidstijden en arbeidsduur nader worden gespecificeerd.

3.2 Verlofvormen met een wettelijke basis

In 99%24 van de CAO's (121 CAO's) zijn bepalingen aangetroffen over één of meerdere verlofvormen met een wettelijke basis. Deze bepalingen zijn van toepassing op 97% van de werknemers onder de onderzochte CAO's. Het gaat om zwangerschaps- en bevallingsverlof, adoptieverlof, kraamverlof, ouderschapsverlof, calamiteitenverlof, kortdurend zorgverlof en langdurig zorgverlof. Per verlofvorm zal nader worden ingegaan op het aantal regelingen conform de wet, aanvullende regelingen en beperkende regelingen.

3.2.1 Zwangerschaps- en bevallingsverlof

Vrouwelijke werknemers hebben in verband met de zwangerschap en de bevalling recht op 16 weken collectief betaald verlof25. Het recht op verlof bestaat vanaf zes weken voor de dag na de vermoedelijke datum van bevalling. Het zwangerschapsverlof gaat in uiterlijk vier weken voor de dag na de vermoedelijke datum van bevalling. Er mag van dit recht niet ten nadele van de werknemer worden afgeweken.

In 60% van de steekproef-CAO's (73 CAO's) zijn afspraken over zwangerschaps- en bevallingsverlof opgenomen. Deze afspraken gelden voor 56% van de werknemers vallend onder de steekproef. In 36% van de steekproef-CAO's (44 CAO's) gaat het om afspraken die de wettelijke regeling bevestigen.
In 24%26 van de CAO's (29 CAO's) zijn aanvullende afspraken over zwangerschaps- en bevallingsverlof gevonden. In 7% van de steekproef-CAO's (9 CAO's) betreffen het aanvullende afspraken over de duur van het zwangerschaps- en bevallingsverlof. Het zwangerschaps- en bevallingsverlof kan na de wettelijke 16 weken met 2 tot 17 weken onbetaald worden verlengd.

24 In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

25 De werknemer heeft gedurende het verlof recht op een uitkering van het UWV ten hoogte van het dagloon. CAO's kunnen dit verwoorden als betaald verlof of verlof met het recht op een uitkering. Beide gevallen zijn geteld als `conform de wet'. Wanneer de uitkering wordt aangevuld tot het persoonlijke dagloon of er wordt gesproken over volledige door betaling van het loon, is dit beschouwd als een aanvullende regeling.
26 In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

---

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

In 21% van de steekproef-CAO's (25 CAO's ) zijn afspraken gevonden over het volledig doorbetalen van het loon of het aanvullen van de uitkering van het UWV tot 100% van het persoonlijke loon27.

Er zijn geen beperkende afspraken gevonden over zwangerschaps- en bevallingsverlof.

% CAO's % werknemers 36% 33% 40% 44% 24% 23% Afspraken conform de wet Afspraken conform de wet Aanvullende afspraken Aanvullende afspraken Geen afspraken Geen afspraken-niet bekend

3.2.2 Adoptieverlof

Werknemers hebben in verband met de adoptie van een kind recht op collectief betaald verlof28. Het recht op verlof in verband met adoptie bestaat gedurende een tijdvak van achttien weken en bedraagt ten hoogste vier aaneengesloten weken. Het recht bestaat vanaf twee weken vóór de eerste dag dat de feitelijke opneming ter adoptie een aanvang heeft genomen of zal nemen. Er mag van dit recht niet ten nadele van de werknemer worden afgeweken.

In 71% van de CAO's (86 CAO's) zijn afspraken gevonden over adoptieverlof. De gevonden afspraken gelden voor 68% van de werknemers vallend onder de onderzochte CAO's. In 31% van de onderzochte CAO's (38 CAO's) gaat het om afspraken conform de wet. 19%29 van de CAO's (23 CAO's) bevat aanvullende afspraken over adoptieverlof. In 2% van de steekproef-CAO's (2 CAO's) betreffen het aanvullende afspraken over de duur van het verlof. De duur van het verlof is in deze 2 CAO's respectievelijk 22 werkdagen en 6 weken. In 17% van de CAO's (21 CAO's) gaat het om afspraken over het volledig doorbetalen van het loon of het aanvullen van de uitkering van het UWV tot 100% van het persoonlijke loon30.

In 21%31 van de CAO's (26 CAO's) zijn beperkende afspraken gevonden over verlof bij adoptie. De wet biedt geen ruimte om op collectief arbeidsvoorwaardelijk niveau ten nadele van de wettelijke regeling af te wijken. In 18% van de steekproef-CAO's (22 CAO's) zijn het

27 De uitkering van het UWV kent een maximum dagloon. In deze gevallen wordt dit aangevuld tot het persoonlijke loon. Deze afspraken zijn van betekenis voor werknemers met een inkomen boven het dagloon.
28 De werknemer heeft gedurende het verlof recht op een uitkering verstrekt door het UWV ten hoogte van het dagloon. CAO's kunnen dit verwoorden als betaald verlof of verlof met het recht op een uitkering. Beide gevallen zijn geteld als `conform de wet'. Wanneer de uitkering wordt aangevuld tot het persoonlijke dagloon of er wordt gesproken over volledige door betaling van het loon, is dit beschouwd als een aanvullende regeling.
29 Sommige CAO's kennen zowel aanvullende als beperkende afspraken binnen één verlofregeling.
30 De uitkering van het UWV kent een maximum dagloon. In deze gevallen wordt dit aangevuld tot het persoonlijke loon. Deze afspraken zijn van betekenis voor werknemers met een inkomen boven het dagloon.
31 Idem.

12

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

beperkende afspraken over de duur van het verlof, het verlof varieert tussen 1 dag en 3 weken. In 3% van de CAO's (4 CAO's) wordt gesproken over onbetaald verlof. In 1 CAO is het tijdvlak waarbinnen het verlof opgenomen dient te worden beperkend, het verlof dient opgenomen te worden binnen 16 weken.

% CAO's % werknemers 29% 31% 32% 30%
13% 21% 19%
28% Afspraken conform de wet Afspraken conform de wet Aanvullende afspraken Aanvullende afspraken Beperkende afspraken Beperkende afspraken Geen afspraken Geen afspraken

3.2.3 Adoptie buitenlandse kinderen

In 7% van de CAO's (8 CAO's) is onderscheid gemaakt tussen adoptie van kinderen uit Nederland en het buitenland32. Onder deze CAO's valt 11% van de werknemers onder de steekproef-CAO's. In al deze CAO's wordt de duur van het adoptieverlof langer gesteld wanneer adoptie van buitenlandse kinderen betreft. In 3 CAO's hebben werknemers bij het adopteren van buitenlandse kinderen recht op 1 maand verlof en in 4 CAO's op 6 weken verlof. In 1 CAO is de duur van het verlof bij adoptie van buitenlandse kinderen 80 uur, korter dan de wettelijke regeling. Het gaat om de CAO verpleeg- en verzorgingshuizen:

De werkgever verleent betaald verlof bij het verrichten van bezigheden die verband houden met adoptie van een kind: 40 uur per adoptieaanvraag. Bij noodzakelijk verblijf in het buitenland kan, ter beoordeling van de werkgever, deze 40 uur tot maximaal 80 uur verhoogd worden.

3.2.4 Kraamverlof

De werknemer heeft na de bevalling van de echtgenote, de geregistreerde partner, de persoon met wie hij ongehuwd samenwoont of degene van wie hij het kind erkent, gedurende een tijdvlak van vier weken recht op twee dagen verlof met behoud van loon. Er kan uitsluitend worden afgeweken bij collectieve arbeidsovereenkomst.

In 93% van de CAO's (114 CAO's) zijn afspraken gevonden over kraamverlof; deze afspraken gelden voor 90% van de werknemers vallend onder de steekproef.
Het gaat in 64% van de onderzochte CAO's (78 CAO's) om afspraken conform de wet. In 17% van de onderzochte CAO's (21 CAO's) zijn aanvullende afspraken over kraamverlof gevonden. De duur van het verlof is in deze CAO's langer dan de wettelijke duur van 2 dagen. Het varieert tussen 3 en 12 dagen. Het gaat in 2 CAO's om een onbetaalde verlenging van 10 dagen. In 2 CAO's is de gehele duur van het verlof (5 dagen) onbetaald. Deze afspraken zijn

32 Zie voor een overzicht afspraken adoptie buitenlandse kinderen Bijlage 4.
13

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

ten aanzien van de duur aanvullend en ten aanzien van de loondoorbetaling beperkend, ten opzichte van de wettelijke regeling. De overige 17 CAO's gaat het om een doorbetaalde verlenging.

14% van de CAO's (17 CAO's) maakt gebruik van de mogelijkheid om op collectief arbeidsvoorwaardelijk niveau af te wijken van de wettelijke regeling. In deze CAO's zijn beperkende afspraken over kraamverlof gemaakt. Zo geldt binnen 12% van de onderzochte CAO's (14 CAO's) verlof met een kortere duur in vergelijking met de wettelijke regeling. De dag van de bevalling van de echtgenote wordt in deze gevallen, in tegenstelling tot de wettelijke regeling, meegeteld in de duur van het kraamverlof33. Zo staat er in de CAO van de dierhouderij het volgende:

De werknemer kan doorbetaald verlof opnemen gedurende één dag of dienst bij bevalling van de echtgenote en de daarop volgende werkdag.

% CAO's % werknemers 7% 10%
14%
17% 17% 54% 64%
19% Afspraken conform de wet Afspraken conform de wet Aanvullende afspraken Aanvullende afspraken Beperkende afspraken Beperkende afspraken Geen afspraken Geen afspraken

3.2.5 Ouderschapsverlof

De werknemer heeft recht op verlof van maximaal 13 maal de arbeidsduur per week zonder behoud van loon voor de verzorging van kind jonger dan 8 jaar. Bij collectieve arbeidsovereenkomst kan hier ten nadele van de werknemer van af worden geweken. Het verlof wordt per week opgenomen gedurende een aaneengesloten periode van ten hoogste zes maanden, het aantal uren verlof per week bedraagt ten hoogste de helft van de arbeidsduur per week. De wet biedt ruimte voor de werknemer om de werkgever te verzoeken het verlof voor een langere periode dan zes maanden op te nemen, het verlof op te nemen in ten hoogste drie perioden of meer dan de helft van de arbeidsduur per week op te nemen.

In 68% van de CAO's (83 CAO's) zijn afspraken gevonden over ouderschapsverlof; deze afspraken gelden voor 57% van de werknemers onder de steekproef-CAO's. In 32% van de onderzochte CAO's (39 CAO's) zijn de regelingen conform de wettelijke regeling. In 35%34 van de CAO's (43 CAO's) zijn aanvullende bepalingen over ouderschapsverlof gevonden. In 14% van de onderzochte CAO's (17 CAO's) heeft de werknemer recht op langer

33 De Wet Arbeid en Zorg biedt het recht op calamiteitenverlof voor de dag van bevalling van de partner. Feitelijk gaat het hier om 1 dag calamiteitenverlof en 1 dag kraamverlof.

34 Sommige CAO's kennen zowel aanvullende als beperkende afspraken binnen één verlofregeling. 14

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

ouderschapsverlof dan de wettelijke regeling voorschrijft. In deze CAO's varieert de duur van het verlof tussen 17 maal de arbeidsduur per week en 2 jaar verlof.

In 14% van de steekproef-CAO's (17 CAO's) is loondoorbetaling geregeld. In 9 CAO's is de loondoorbetaling nader gespecificeerd en varieert tussen 25% tot 100% van het loon. In 8 CAO's is de loondoorbetaling afhankelijk van verschillende factoren. Zo geldt voor de CAO beroepsonderwijs en volwasseneneducatie dat het verlof met 75% wordt doorbetaald als het wordt opgenomen voor een kind van nul, een of twee jaar oud. Wordt het verlof opgenomen voor een kind van drie tot acht jaar dan betreft het onbetaald verlof. De CAO van universitair medische centra geeft de werknemer gedurende het eerste levensjaar van het kind voor drie maanden het recht op verlof voor de helft van de arbeidsduur per week, tegen betaling van 70% van het minimumloon. Bij de gemeenteambtenaren is de hoogte van de loondoorbetaling afhankelijk van het schaalniveau van de functie. Werknemers die in schaal vier of hoger zitten krijgen 75% van het loon doorbetaald. Degenen in schaal drie krijgen 80%, in schaal twee krijgen ze 85% en in schaal één wordt 90% van het loon doorbetaald.

Verder wordt in 8% van de CAO's (10 CAO's) de mogelijkheid geboden om het ouderschapsverlof voltijd op te nemen. In 12% van de CAO's (15 CAO's) wordt verwezen naar de wettelijke mogelijkheid om het verlof voor een langere periode dan 6 maanden op te nemen, het verlof op te delen in 3 perioden, en meer uren verlof per week dan de helft van de gemiddelde arbeidsduur per week op te nemen.

In 2%35 van de CAO's (2 CAO's) zijn beperkende afspraken gevonden over ouderschapsverlof. Het gaat om afspraken die afwijken van wat wettelijk is vastgelegd over de leeftijdscategorie van de kinderen. De wet biedt de mogelijkheid om op collectief arbeidsvoorwaardelijk niveau van de leeftijdsgrens van 8 jaar af te wijken. In 1 CAO loopt de leeftijdscategorie tot 4 jaar, in de andere CAO loopt de grens tot 7 jaar. Er staan geen aanvullende afspraken tegenover.

% CAO's % werknemers 43% 32% 32%

20% 0,3%

35% 37% 2%
Afspraken conform de wet Afspraken conform de wet Aanvullende afspraken Aanvullende afspraken Beperkende afspraken Beperkende afspraken Geen afspraken Geen afspraken

3.2.6 Calamiteitenverlof

De werknemer heeft recht op verlof met behoud van loon voor een korte, naar billijkheid te berekenen tijd, wanneer hij door een onvoorziene gebeurtenis verhinderd is arbeid te verrichten. Er mag uitsluitend van loondoorbetaling worden afgeweken bij een collectieve arbeidsovereenkomst.

35 Idem

15

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

In 98% van de CAO's (120 CAO's) zijn afspraken gevonden over calamiteitenverlof. Deze zijn van toepassing op 96% van de werknemers onder de steekproef. Het kan gaan om verlof bij een ongedefinieerde calamiteit (een onvoorziene gebeurtenis) en/of verlof bij een specifieke calamiteit, namelijk het overlijden van een naaste. In 10% van de onderzochte CAO's (12 CAO's) wordt uitsluitend verlof geboden bij een onvoorziene gebeurtenis. In 55% van de onderzochte CAO's (67 CAO's) zijn zowel afspraken over verlof bij een calamiteit gevonden als afspraken over verlof bij het overlijden van een naaste36. In 34% van de CAO's (41 CAO's) zijn uitsluitend afspraken over verlof bij overlijden gevonden.

% CAO's 2% % werknemers 4% 10%
34% 41% 11% 55% 45% Calamiteitenverlof Calamiteitenverlof Calamiteitenverlof en verlof bij overlijden Calamiteitenverlof en verlof bij overlijden Verlof bij overlijden Verlof bij overlijden Geen afspraken Geen afspraken

Het recht op verlof bij een onvoorziene gebeurtenis is in 57% van de onderzochte CAO's (70 CAO's) conform de wet. In 7% van de onderzochte CAO's (9 CAO's) zijn beperkende afspraken over calamiteitenverlof gevonden37. In 3% van de onderzochte CAO's (4 CAO's) wordt gebruik gemaakt van de wettelijke mogelijkheid om bij collectieve arbeidsovereenkomst af te wijken van de wettelijke loondoorbetaling. In deze CAO's wordt het calamiteitenverlof onbetaald verstrekt. In 3% van de steekproef-CAO's (3 CAO's) dienen (bovenwettelijke) vakantiedagen ingeleverd te worden om aanspraak te kunnen maken op verlof bij een calamiteit.

36 Calamiteitenverlof bij een ongedefinieerde calamiteit in combinatie met verlof in geval van overlijden van een naaste wordt beschouwd als een bovenwettelijke afspraak.

37 Het gaat alleen om het verlof bij een ongedefinieerde calamiteit. De conformiteit met de wet is beoordeeld aan de hand van de loondoorbetaling en het al dan niet inleveren van (bovenwettelijke) vakantie dagen. De duur van calamiteitenverlof is in de wet niet nader gespecificeerd, er is daarom niet beoordeeld of de gespecificeerde duur in de regelingen bovenwettelijke of afwijkende afspraken betreffen. Verlof bij overlijden is tevens niet gespecificeerd in de wet en is daarom niet beoordeeld op conformiteit met de wet.

16

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

% CAO's % werknemers

36%
44% 57% 52% 7%
4%
Afspraken conform de wet Afspraken conform de wet Beperkende afspraken Beperkende afspraken Geen afspraken Geen afspraken-niet bekend

De duur van het verlof bij het overlijden van een naaste is afhankelijk van de relatie tot de overledene. Voor het overlijden uit de eerste graad38 varieert de duur tussen 2 en 10 dagen. In 46% van de steekproef-CAO's (56 CAO's) heeft de werknemer in dit geval recht op verlof van de dag van het overlijden tot en met de dag van de begrafenis of de crematie. Voor het overlijden van een naaste uit een verdere graad varieert de duur van het verlof tussen 1 (81% van de steekproef-CAO's) en 2 dagen (5% van de steekproef-CAO's).

3.2.7 Kortdurend zorgverlof

De werknemer heeft recht op verlof voor de verzorging in verband met ziekte van de partner, een inwonend (pleeg)kind of bloedverwant in de eerste graad39. De duur van het verlof bedraagt per jaar ten hoogste twee maal de arbeidsduur per week. De loondoorbetaling bedraagt 70%. Er kan van dit recht uitsluitend bij collectieve arbeidsovereenkomst ten nadele van de werknemer worden afgeweken.

In 65% van de CAO's (79 CAO's) zijn afspraken gevonden over kortdurend zorgverlof die van toepassing zijn op 47% van de werknemers onder de onderzochte CAO's. In 37% van de steekproef-CAO's (45 CAO's) gaat het om afspraken die conform de wet zijn.
21%40 van de CAO's (26 CAO's) bevatten aanvullende afspraken over kortdurend zorgverlof. In 5% van de steekproef-CAO's (6 CAO's) zijn aanvullende afspraken gevonden over de duur van het verlof. De duur varieert tussen 14 dagen en 6 werkweken, tegenover de twee weken die wettelijk zijn geregeld. In 1 CAO gaat het om de mogelijkheid het kortdurend zorgverlof van 10 dagen met nogmaals 10 dagen onbetaald te verlengen, in de andere gevallen gaat het om betaalde verlenging.
In 18% van de onderzochte CAO's (22 CAO's) is een loondoorbetaling van meer dan 70% afgesproken. In 15% van de steekproef-CAO's (18 CAO's) is sprake van een loondoorbetaling van 100%. In 2 van deze 18 CAO's staat daar tegenover dat de duur van het verlof korter is dan wat de wettelijke regeling stelt, in 1 CAO wordt de duur van het verlof in overleg bepaald

38 Eerste graad: kinderen, partner en ouders; tweede graad: grootouders, broers/zussen en kleinkinderen; derde graad: overgrootouders, ooms/tantes, oom-/tantezeggers en achterkleinkinderen; vierde graad: oudooms/-tantes en neef- /nichtzeggers.

39 Eerste graad: kinderen, partner en ouders; tweede graad: grootouders, broers/zussen en kleinkinderen; derde graad: overgrootouders, ooms/tantes, oom-/tantezeggers en achterkleinkinderen; vierde graad: oudooms/-tantes en neef- /nichtzeggers.

40 Sommige CAO's kennen zowel aanvullende als beperkende afspraken binnen één verlofregeling.
17

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

en in 1 CAO gaat het om langer verlof, namelijk 14 dagen verlof. In de overige 14 CAO's is de duur van het verlof conform de wet.

In 10% van de onderzochte CAO's (12 CAO's) zijn beperkende afspraken gevonden, gebruikmakend van de mogelijkheid die de wet biedt om bij een collectieve arbeidsovereenkomst ten nadele van de werknemer af te wijken van de wettelijke regeling. In 3 CAO's wordt een kortere duur afgesproken. In 4 CAO's wordt de duur niet nader gespecificeerd, maar wordt deze bepaald in overleg tussen werknemer en werkgever. In 1 CAO is er sprake van een loondoorbetaling van 50%, zonder aanvullende afspraken op een ander aspect. In 1 CAO geldt dat gedurende 8 dagen het loon wordt doorbetaald: de eerste 3 met 95% en de overige 5 met 70%, daar tegenover betreft de maximale duur van het verlof 6 werkweken op jaarbasis. In een andere CAO worden de eerste 5 dagen van het verlof 100% betaald en zijn de overige 5 dagen onbetaald.

Verder is in 2 CAO's afgesproken dat werknemers bovenwettelijke vakantiedagen inruilen om aanspraak te kunnen maken op kortdurend zorgverlof.

% CAO's % CAO's 53% 35% 37%

22% 21% 10% 20% 10%
Afspraken conform de wet Afspraken conform de wet Aanvullende afspraken Aanvullende afspraken Beperkende afspraken Beperkende afspraken Geen afspraken Geen afspraken

3.2.8 Langdurend zorgverlof

De werknemer heeft recht op verlof zonder behoud van loon voor de verzorging van de partner, een inwonend (pleeg)kind of bloedverwant in de eerste graad41. De duur van het verlof bedraagt per jaar ten hoogste zes maal de arbeidsduur per week. Het verlof wordt per week opgenomen gedurende een aaneengesloten periode van ten hoogste twaalf weken, het aantal uren verlof per week bedraagt ten hoogste de helft van de arbeidsduur per week. Van dit recht kan uitsluitend bij collectieve arbeidsovereenkomst ten nadele van de werknemer worden afgeweken.

In 34% van de CAO's (41 CAO's) zijn afspraken gevonden over langdurend zorgverlof. De gevonden afspraken zijn van toepassing op 30% van de werknemers vallend onder de onderzochte CAO's.

41 Eerste graad: kinderen en ouders; tweede graad: grootouders, broers/zussen en kleinkinderen; derde graad: overgrootouders, ooms/tantes, oom-/tantezeggers en achterkleinkinderen; vierde graad: oudooms/-tantes en neef- /nichtzeggers.

18

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

In 18% van de onderzochte CAO's (22 CAO's) gaat het om afspraken conform de wet. 14%42 van de onderzochte CAO's (17 CAO's) bevat aanvullende afspraken over langdurend zorg verlof. In 9% van de CAO's (11 CAO's) bestaat de mogelijkheid langdurend zorgverlof te nemen voor een langere periode dan de wet voorschrijft. De duur varieert tussen 10 en 26 weken. Voor 7% van de onderzochte CAO's (9 CAO's) geldt dat het langdurend zorgverlof gepaard gaat met een doorbetaling van het loon, variërend tussen 25% en 100%. In 4 van deze 9 CAO's is er zowel sprake van een langere duur dan de wet voorschrijft als doorbetaling van het loon gedurende het verlof.

In 3%43 van de onderzochte CAO's (3 CAO's) zijn beperkende afspraken gevonden over langdurend zorgverlof. Deze CAO's maken gebruik van de mogelijkheid die de wet biedt om bij een collectieve arbeidsovereenkomst ten nadele van de werknemer af te wijken van de wettelijke regeling. In 1 CAO wordt werknemers ten hoogste een maand verlof verleend, in een andere CAO kan langdurig zorgverlof uitsluitend worden opgenomen voor de verzorging van een lid van de huishouding en in de derde CAO word de duur, het tijdstip en de financiering in overleg tussen werknemer en werkgever nader bepaald.

% CAO's % werknemers 8% 18%
22% 14%
66% 70%

1%
3%
Afspraken conform de wet Afspraken conform de wet Aanvullende afspraken Aanvullende afspraken Beperkende afspraken Beperkende afspraken Geen afspraken Geen afspraken

3.2.9 Niet-eenduidige bepalingen

In 8% van de CAO's (10 CAO's) is het onderscheid tussen calamiteiten- en kortdurend en/of langdurend zorgverlof niet duidelijk. Onder deze CAO's vallen 10% van de werknemers onder de onderzochte CAO's.
In 6% van de steekproef-CAO's (7 CAO's) is sprake van loondoorbetaling van 100%. In geen van de CAO's is de duur van het verlof gespecificeerd.

42 In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

43 In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

19

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

% CAO's % werknemers 8% 10%

92% 90% Afspraken zonder duidelijk onderscheid tussen Afspraken zonder duidelijk onderscheid tussen calamiteiten- en kortdurend en/of langdurend calamiteiten- en kortdurend en/of langdurend zorgverlof zorgverlof
Geen afspraken zonder duidelijk onderscheid Geen afspraken zonder duidelijk onderscheid

3.2.10 Palliatief verlof

De Wet Arbeid en Zorg biedt met het langdurend zorgverlof werknemers het recht maximaal 6 weken verlof op te nemen wanneer een partner of kind levensbedreigend ziek is. In CAO's wordt palliatief verlof echter als specifieke vorm van (langdurend) zorgverlof geregeld. In 21% van de CAO's (25 CAO's) zijn specifieke afspraken gemaakt over verlof in verband met stervensbegeleiding (palliatief verlof). De gevonden afspraken gelden voor 20% van de werknemers van de gehele steekproef.
In 12% van de onderzochte CAO's (15 CAO's) is de duur van het verlof gespecificeerd: deze loopt uiteen van 5 dagen tot 12 maanden.
In 14 van deze 15 CAO's (11% van de steekproef-CAO's) is naast de duur ook afgesproken dat het palliatief verlof wordt verleend als betaald verlof. De loondoorbetaling varieert tussen 50% en 100%.
In 14% van de CAO's (17 CAO's) wordt de kring van de zorgbehoeftigen gespecificeerd: het gaat in alle gevallen in ieder geval om de partner, een kind of een ouder van de werknemer.

% CAO's % werknemers 21% 20% 79% 80% Afspraken over palliatiefverlof Afspraken over palliatiefverlof Geen afspraken over palliatief verlof Geen afspraken over palliatief verlof

20

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

3.3 Verlofvormen zonder een wettelijke basis

In 74%44 van de onderzochte CAO's (90 CAO's) zijn bepalingen gevonden over één of meerdere verlofvormen zonder een wettelijke basis. 76% van de werknemers uit de steekproef kan aanspraak maken op de gevonden bepalingen. Het gaat om afspraken over een terugkeerregeling, vrijwilligersverlof, rouwverlof en/of het sparen van verlof.

3.3.1 Terugkeerregeling

In 14% van de CAO's (17 CAO's) is een terugkeerregeling opgenomen. De gevonden regelingen zijn van toepassing op 9% van de werknemers onder de onderzochte CAO's. Het kan gaan om een terugkeergarantie na het beëindigen van het dienstverband wegens zwangerschap of de verzorging van een kind of een bevestiging van het wettelijk recht om na het opnemen van (zorg)verlof terug te keren in dezelfde functie.

In 3% van de onderzochte CAO's (4 CAO's) kan de werknemer na het beëindigen van het dienstverband wegens zwangerschap of de verzorging van een kind weer in dienst van de werkgever treden. De gevonden afspraken gelden voor 5% van de werknemers onder de onderzochte CAO's. In 3 CAO's wordt een termijn genoemd waarbinnen de werknemer kan terugkeren. Tweemaal wordt de termijn op 2 jaar gesteld en eenmaal op 4 jaar.

In 11% van de steekproef-CAO's (13 CAO's) zijn bepalingen gevonden die het wettelijke recht op terugkeer in de oude functie na het opnemen van verlof45 bevestigen. De gevonden afspraken zijn van toepassing op 4% van de werknemers onder de onderzochte CAO's.

In de CAO van de Bijenkorf wordt in het kader van terugkeer na het opnemen van ouderschapsverlof een speciale constructie beschreven:

Het ouderschapsverlof wordt gedurende de wettelijke verlofperiode in beginsel opgenomen in de eigen functie. Indien opname van ouderschapsverlof in de eigen functie niet mogelijk is, wordt in overleg met de werknemer zorggedragen voor plaatsing in een andere functie Na afloop van de wettelijke verlofperiode heeft de werknemer aanspraak op herstel van de vroegere arbeidsduur en zonodig aanspraak op plaatsing in de eigen functie.

44 In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

45 Het kan gaan om langdurend zorgverlof, ouderschapsverlof of gespaard verlof.
21

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

% CAO's % werknemers 3% 5% 4% 11%
86% 91%
Afspraken over terugkeer na ontslag Afspraken over terugkeer na ontslag Afspraken over een terug na verlof Afspraken over een terug na verlof Geen afspraken over een terugkeerregeling Geen afspraken over een terugkeerregeling

3.3.2 Vrijwilligersverlof

In 8% van de CAO's (10 CAO's) zijn afspraken gemaakt over vrijwilligersverlof. Deze afspraken zijn van toepassing op 7% van de werknemers onder de onderzochte CAO's.

In 6% van de onderzochte CAO's (7 CAO's) kan de werknemer betaald verlof opnemen, variërend van 50% tot 100% loondoorbetaling. In 6% van de CAO's (7 CAO's) zijn afspraken gemaakt over de duur van het verlof. Die varieert van 1 tot 10 dagen. In 6 CAO's zijn zowel afspraken gevonden over de loondoorbetaling als de duur van het vrijwilligersverlof.

% CAO's % werknemers 8% 7% 92% 93%
Afspraken over vrijwilligersverlof Afspraken over vrijwilligersverlof Geen afspraken over vrijwilligersverlof Geen afspraken over vrijwilligersverlof

22

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

3.3.3 Rouwverlof

In 14% van de CAO's (17 CAO's) zijn er afspraken gemaakt over rouwverlof. Deze zijn van toepassing op 17% van de werknemers onder de onderzochte CAO's.
% CAO's % werknemers 14% 17% 86% 83% Afspraken over rouwverlof Afspraken over rouwverlof Geen afspraken over rouwverlof Geen afspraken over rouwverlof

In 8% van de steekproef-CAO's (10 CAO's) wordt het verlof opgenomen in de vorm van betaald verlof, variërend van 85% tot 100%. In 4% van de CAO's (5 CAO's) zijn afspraken gemaakt over de duur van het verlof. In 4 CAO's is de duur van het verlof 10 dagen en in 1 CAO is de duur van het rouwverlof 5 dagen.

3.3.4 Verlofsparen

In 61%46 van de CAO's (74 CAO's) zijn afspraken gevonden met betrekking tot het sparen van verlof. De gevonden afspraken zijn van toepassing op 59% van de werknemers vallend onder de onderzochte CAO's.
Het kan gaan om het sparen van verlof via tijd-voor-tijd en/of tijd-voor-geld systemen, of het kopen en/of verkopen van verlofdagen.

% CAO's % werknemers 39% 44% 39% 41% 50% 49% Afspraken over tijd-voor-tijd en/of tijd-voor-geld Afspraken over tijd-voor-tijd en/of tijd-voor-geld systemen systemen
Afspraken over kopen en/of verkopen van Afspraken over kopen en/of verkopen van verlofdagen verlofdagen Geen afspraken over verlofsparen Geen afspraken over verlofsparen

46 In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

23

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tijd-voor-tijd en/of tijd-voor-geld

39%47 van de CAO's (48 CAO's) bevat afspraken over een tijd-voor-tijd-regeling en/of een tijd-voor-geld-regeling. Deze afspraken gelden voor 44% van de werknemers vallend onder de onderzochte CAO's. In 37% van de steekproef-CAO's (45 CAO's) gaat het om een tijd-voor- tijd regeling, in 29% (35 CAO's) om tijd-voor-geld.
In 30% van de onderzochte CAO's (37 CAO's) worden binnen de afspraken over verlofsparen de doeleinden voor het gespaarde verlof gespecificeerd. Het gaat dan om: educatie, vut of pre- pensioen gerelateerde afspraken, (de financiering van) (zorg)verlof, loopbaanonderbreking (sabbatical leave of opfrisverlof), aanvullende bijdrage in de kinderopvang, vakbondscontributie, fietsplan of pc-privé.

% CAO's % werknemers 37% 42% 56% 61%
29%
31% Afspraken over tijd-voor-tijd Afspraken over tijd-voor-tijd Afspraken over tijd-voor-geld Afspraken over tijd-voor-geld Geen afspraken Geen afspraken

Kopen en/of verkopen verlofdagen

Naast het sparen van verlof bevatten CAO's ook bepalingen om verlofdagen te kopen of te verkopen. In 50%48 van de CAO's (61 CAO's) is het mogelijk om dagen te kopen en/of te verkopen. Afspraken over het kopen en/of verkopen van verlofdagen gelden voor 49% van de werknemers onder de onderzochte CAO's.

In 39% van de CAO's (47 CAO's) is het mogelijk om dagen te kopen. In 26% van de steekproef-CAO's (32 CAO's) is bepaald hoeveel dagen maximaal gekocht kunnen worden. Het aantal dagen dat gekocht kan worden loopt uiteen van 3 tot en met 20 dagen.

In 46% van de CAO's (56 CAO's) is het mogelijk om dagen te verkopen. In 23% van de onderzochte CAO's (28 CAO's) is bepaald hoeveel dagen of uren verkocht kunnen worden. Het aantal dagen dat verkocht kan worden loopt uiteen van 2 dagen tot en met 20 dagen. In 42 CAO's (34% van de onderzochte CAO's) hebben werknemers zowel de kans op het kopen als het verkopen van verlofdagen.

47 In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

48 Idem.

24

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

% CAO's 39% % werknemers 39% 50% 51%
46% 41% Afspraken over het kopen van verlof Afspraken over het kopen van verlof Afspraken over het verkopen van verlof Afspraken over het verkopen van verlof Geen afspraken Geen afspraken

3.4 Arbeidstijden

In 86%49 van de onderzochte CAO's (105 CAO's) zijn één of meerdere bepalingen aangetroffen die betrekking hebben op arbeidstijden in het kader van het combineren van arbeid- en zorgtaken. De gevonden bepalingen gelden voor 89% van de werknemers vallend onder de steekproef. Het kan gaan om regelingen over voedingsverlof, flexibele begin- en eindtijden, de zeggenschap bij het maken van de roosters en de mogelijkheid om thuis te werken.

3.4.1 Voedingsverlof

Een vrouwelijke werknemer heeft gedurende de eerste 9 levensmaanden van haar kind het recht de arbeidstijd met een vierde te onderbreken om haar kind te zogen dan wel borstvoeding te kolven.

Regelingen over voedingsverlof zijn in 8% van de CAO's (10 CAO's) gevonden (van toepassing op 13% van de werknemers).
In 3 CAO's gaat het om afspraken conform de wettelijke regeling.
In 1 CAO wordt de mogelijkheid geboden voedingsverlof te nemen gedurende het gehele eerste levensjaar van de baby, tegenover de wettelijke termijn van 9 negen maanden. In 6 CAO's wordt de mogelijkheid om voedingsverlof te nemen minder concreet beschreven dan de wet voorschrijft. Zo staat er in de CAO van primair onderwijs:

De werkgever verleent de vrouwelijke werknemer die een borstkind heeft en die hiervan aan hem kennis heeft gegeven behoorlijke gelegenheid haar kind te zogen.

49 In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

25

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

% CAO's % werknemers 8% 13%

92% 87% Afspraken over voedingsverlof Afspraken over voedingsverlof Geen afspraken over voedingsverlof Geen afspraken over voedingsverlof

3.4.2 Flexibele begin- en eindtijden

Regelingen over flexibele begin- en eindtijden zijn in 53% van de steekproef-CAO's (65 CAO's) gevonden. Deze regelingen gelden voor 52% van de werknemers onder de steekproef- CAO's.
In 48% van de steekproef-CAO's (59 CAO's) wordt een dagvenster vastgesteld bestaande uit tijden waarop op z'n vroegst begonnen kan worden en op z'n laatst geëindigd kan worden50. Tussen deze tijden kunnen werknemers (in overleg) hun dagelijkse arbeidsduur plannen of kunnen de werknemers door de werkgevers worden ingeroosterd. In 29% van de onderzochte CAO's (35 CAO's) wordt 07.00 uur als minimale begintijd genoemd. In 19% van de CAO's (23 CAO's) kan gewerkt worden tot 18.00 uur. De gemiddelde duur van de gevonden dagvensters is 13 uur.
De CAO van de TPG Postbezorgers heeft van de onderzochte CAO's het meest beperkte dagvenster, namelijk acht uur:

De gebruikelijke arbeidstijd ligt voor de werknemer tussen 09.00 uur en 17.00 uur.

De medewerkers van IKEA kunnen tussen 06.00 uur en 22.00 uur worden ingeroosterd, een dagvenster van 16 uur.

In 2 CAO's worden tijdblokken gesteld waartussen begonnen en geëindigd dient te worden. Zo worden werknemers in timmerfabrieken in de gelegenheid gesteld te beginnen tussen 07.00 uur en 09.00 en te eindigen tussen 15.00 uur en 17.00. In 1 CAO, die van Corus Staal B.V., worden uitsluitend de begintijden gespecificeerd: er kan begonnen worden tussen 06.00 uur en 09.00 uur.
In 5 CAO's wordt gesproken over flexibele werktijden zonder dit nader te specificeren in de mogelijkheden waar werknemers gebruik van kunnen maken.
In 4 CAO's zijn bepalingen gevonden over het voorbereiden van flexibele begin- en eindtijden. Zo staat er in de CAO van de vleessector het volgende:

Partijen hebben afgesproken een werkgroep in te stellen die voorbereidingen zal treffen om te behoeve van de komende CAO een regeling uit te werken die bedrijven en

50 Het gaat om de dagvensters van de vroege- of dagdiensten van doordeweekse dagen.
26

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

medewerkers de mogelijkheid biedt om in overleg met OR of vakbond aanvullende afspraken te maken op het terrein van verruiming van arbeidstijden

% CAO's % werknemers 48% 48% 53% 52% Afspraken over flexibele begin- en eindtijden Afspraken over flexibele begin- en eindtijden Geen afspraken over flexibele begin- en eindtijden Geen afspraken over flexibele begin- en eindtijden

3.4.3 Zeggenschap roostering

De werkgever houdt, voor zover dat redelijkerwijs van hem kan worden gevergd, bij de vaststelling van het arbeidstijdenpatroon van de werknemer rekening met de persoonlijke omstandigheden van de werknemer buiten de arbeid. De werkgever die een arbeids- en rusttijdenpatroon voor de bij hem werkzame werknemers vaststelt of opnieuw vaststelt, deelt dit zo tijdig mogelijk aan de werknemer mee. Met betrekking tot de tijdigheid geldt hetgeen daaromtrent bij collectieve regeling is bepaald. Indien een bepaling inzake de tijdigheid ontbreekt, deelt de werkgever het arbeids- en rusttijdenpatroon ten minste 28 dagen van te voren aan de werknemer mee. Indien in verband met de aard van de arbeid dit onmogelijk is, deelt de werkgever tenminste 28 dagen van te voren aan de werknemer mee op welke dag de rusttijd begint. Tevens maakt hij aan die werknemer tenminste 4 dagen van te voren de tijdstippen bekend waarop hij arbeid moet verrichten.

De termijn waarbinnen een rooster bekend gemaakt dient te worden is in 43% van de CAO's (53 CAO's) opgenomen. De afspraken hierover gelden voor 49% van de werknemers vallend onder de steekproef.
De termijn varieert tussen het wettelijke minimum van 4 werkdagen en 12 maanden. Gemiddeld is in de steekproef-CAO's een termijn van 19 werkdagen afgesproken waarbinnen het rooster voor de werknemers beschikbaar moet zijn. In 2 CAO's dient het rooster 1 week voor aanvang en de roostervrije tijd uiterlijk 2 weken voor aanvang bij de werknemers bekend te zijn.

45% van de werknemers heeft in 44% van de CAO's (54 CAO's) ook invloed op het rooster. In 18% van de onderzochte CAO's (22 CAO's) wordt bij het vaststellen van het rooster rekening gehouden met de voorkeuren van de werknemer. 6% van de steekproef-CAO's (7 CAO's) bevat regelingen die de Arbeidstijdenwet bevestigen; bij het inroosteren wordt rekening gehouden met de persoonlijke omstandigheden van de werknemer, zoals de zorgtaken. In 20% van de CAO's (24 CAO's) komt het individuele werkrooster tot stand in overleg tussen de werkgever en werknemer.

27

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

In 1 CAO moet het rooster uiterlijk 28 dagen voor aanvang bekend zijn en wordt het uiterlijk 10 werkdagen voor aanvang definitief; tussentijds kan de werknemer op het voorlopige rooster reageren.

In 2 CAO's is de invloed van de werknemer op het rooster nader gespecificeerd. De CAO van de Praxis group bevat omtrent het vaststellen van het rooster een uitgebreide bevestiging van de wet:

Bij de vaststelling van de werktijden zal zoveel mogelijk rekening worden gehouden met aantoonbare zorgtaken en overige bijzondere sociale omstandigheden van de medewerker. Ook zal bij inroostering zoveel mogelijk rekening worden gehouden met wensen en voorkeuren van medewerkers. Om met de wensen van de medewerker rekening te kunnen houden, moet de leidinggevende wel tijdig in kennis worden gesteld.

De CAO van Holland Casino's geeft op de volgende manier werknemers zeggenschap op hun rooster:

De groep waarop het rooster betrekking heeft, wordt in de gelegenheid gesteld voorkeuren aan te geven voor de uitgangspunten of kenmerken van een rooster. Vervolgens worden er één of meerdere conceptroosters voorgelegd aan deze groep, waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de voorkeuren van de desbetreffende werknemers.

% CAO's % werknemers
49% 43% 32%
36%
44% 45%
Termijn rooster bekend Termijn rooster bekend Zeggenschap op het rooster Zeggenschap op het rooster Geen afspraken Geen afspraken

3.4.4 Thuiswerken

In 12% van de CAO's (14 CAO's) zijn regelingen gevonden over de mogelijkheid om thuis te werken. De gevonden afspraken gelden voor 6% van de werknemers onder de steekproef. In 3 CAO's wordt de mogelijkheid om thuis te werken verbonden met de voorwaarde om minimaal 1 dag in de week thuis te werken.
In 6% van de CAO's (7 CAO's) worden overige voorwaarden aan het thuiswerken verbonden. Zo stelt de CAO van Fortis-bank:

Gezien de maatschappelijke ontwikkelingen staat de werkgever positief tegenover het ter beschikking stellen van faciliteiten ten behoeve van telewerken, daar waar mogelijk en wenselijk. In overleg met de ondernemingsraad wordt een regeling nader
28

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

uitgewerkt. De voorwaarden waaraan bedoelde regeling voldoet, zijn: Bij telewerken dient voor alle betrokkenen de werkbelasting vergelijkbaar te zijn, zoals in de gebruikelijke werksituatie; er wordt rekening gehouden met fiscale en arbo- aspecten; telewerken mag niet leiden tot kostenverhoging

% CAO's % werknemers 12% 6% 88% 94% Afspraken over thuiswerken Afspraken over thuiswerken Geen afspraken over thuiswerken Geen afspraken over thuiswerken

3.5 Arbeidsduur

Bepalingen over het aanpassen van de arbeidsduur zijn in 63%51 van de onderzochte CAO's gevonden (77 CAO's). De gevonden bepalingen gelden voor 60% van de werknemers onder de steekproef-CAO's. Het kan gaan om bepalingen die verwijzen naar de Wet aanpassing arbeidsduur of bepalingen die op een andere manier afspraken maken over het aanpassen van de arbeidsduur.

% CAO's % werkenemers 37% 54% 40% 48% 16% 18% Afspraken aanpassingarbeidsduur WAA Afspraken aanpassingarbeidsduur WAA Andere afspraken aanpassingarbeidsduur Andere afspraken aanpassingarbeidsduur Geen afspraken aanpassing arbeidsduur Geen afspraken aanpassing arbeidsduur

51 In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

29

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

3.5.1 Wet aanpassing arbeidsduur

De werknemer kan, vanaf het moment dat de werknemer 1 jaar in dienst is bij de werkgever, de werkgever verzoeken om aanpassing van de uit zijn arbeidsovereenkomst (of publiekrechtelijke aanstelling) voortvloeiende arbeidsduur. De werknemer kan ten hoogste eenmaal per twee jaren een verzoek indienen. De werkgever willigt het verzoek van de werknemer om aanpassing van de arbeidsduur in tenzij zwaarwegende bedrijs- of dienstbelangen zich daartegen verzetten . Uitsluitend ten aanzien van vermeerdering van de arbeidsduur kan van het recht worden afgeweken bij collectieve overeenkomst. Het recht is niet van toepassing ten aanzien van een werkgever met minder dan 10 werknemers.

In 54% van de onderzochte CAO's (66 CAO's) zijn bepalingen gevonden die verwijzen naar de Wet aanpassing arbeidsduur. In 53% van de onderzochte CAO's (65 CAO's) zijn bepalingen over het minderen van de arbeidsduur gevonden die verwijzen naar de Wet aanpassing arbeidsduur.
In 48% van de onderzochte CAO's (58 CAO's) gaat het om afspraken conform de wet. In 6% van de CAO's (7 CAO's) wordt in bepaalde mate van de wet afgeweken. In 2 CAO's wordt de mogelijkheid geboden de arbeidsduur te verminderen vanaf de datum van indiensttreding, een verruiming van de wettelijke bepaling.
In 5 CAO's zijn verruimende bepalingen gevonden ten opzichte van het aantal verzoeken per jaar. In 4 CAO's kunnen werknemers 1 keer per jaar en in 1 CAO driemaal per jaar de werkgever verzoeken de arbeidsduur te minderen.
In 22% van de onderzochte CAO's (27 CAO's) wordt in de context van
arbeidsduurvermindering verwezen naar de in de wet genoemde bedrijfsbelangen die het inwilligen van een verzoek tot het verminderen van de arbeidsduur kunnen belemmeren. Er wordt gesproken over problemen bij het herbezetten van de vrijgekomen uren (8% van de CAO's), problemen op het gebied van veiligheid (7% van de CAO's) of van roostertechnische aard (7% van de CAO's).

% CAO's % werknemers 36% 47% 48% 53%
6% 11% Afspraken arbeidsduurvermindering conform Afspraken arbeidsduurvermindering conform WAA WAA
Beperkende of aanvullende afspraken Beperkende of aanvullende afspraken arbeidsduurvermindering WAA arbeidsduurvermindering WAA Geen afspraken arbeidsduurvermindering WAA Geen afspraken arbeidsduurvermindering WAA

In 30% van de steekproef- CAO's (37 CAO's) zijn afspraken gevonden over het vermeerderen van de arbeidsduur die verwijzen naar de Wet aanpassing arbeidsduur. In 23% van de CAO's (29 CAO's) gaat het om afspraken die overeenkomen met de wet. In 7% van de CAO's (8 CAO's) wordt in bepaalde mate van de wet afgeweken. Zo bieden 2 CAO's de mogelijkheid vaker dan eenmaal per 2 jaar een verzoek tot vermeerdering van de arbeidsduur in te dienen,
30

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

namelijk driemaal en eenmaal per jaar. In 6 CAO's kan van het recht van vermeerdering worden afgeweken. Zo staat er in de CAO van bakkersbedrijf:

De werkgever is niet verplicht om een verzoek van de werknemer tot vermeerdering van de uit zijn arbeidsovereenkomst voortvloeiende arbeidsduur in behandeling te nemen respectievelijk in te willigen.

In 23% van de onderzochte CAO's (28 CAO's) wordt in de context van
arbeidsduurvermeerdering verwezen naar de in de wet genoemde bedrijfsbelangen die het inwilligen van een verzoek tot het vermeerderen van de arbeidsduur kunnen belemmeren. Er wordt gesproken over problemen van financiële (9% van de CAO's) of organisatorische aard (8% van de CAO's), problemen wegens het niet voorhanden zijn van voldoende werk (7% van de CAO's), of problemen met de vastgestelde formatieruimte of personeelsbegroting (7% van de CAO's).

% CAO's %werknemers 15%
23%
10% 7%
70%
75% Afspraken arbeidsduurvermeerdering conform Afspraken arbeidsduurvermeerdering conform de WAA de WAA
Beperkende of aanvullende afspraken Beperkende of aanvullende afspraken arbeidsduurvermeerdering WAA arbeidsduurvermeerdering WAA Geen afspraken arbeidsduurvermeerdering WAA Geen afspraken arbeidsduurvermeerdering WAA

7% van de CAO's (8 CAO's) bevat afspraken over het aanpassen van de arbeidsduur voor werkgevers met minder dan 10 werknemers.
In 4% van de steekproef-CAO's (5 CAO's) is bepaald dat het recht op aanpassing van de arbeidsduur conform de Wet aanpassing arbeidsduur ook geldt voor werkgevers met minder dan 10 werknemers, een aanvullende afspraak vergeleken met de wettelijke regeling. In 2% van de onderzochte CAO's (2 CAO's) wordt beschreven dat de Wet aanpassing arbeidsduur niet van toepassing is op werkgevers met minder dan 10 werknemers. In de CAO van land- en tuinbouwwerktuigen exploiterende ondernemingen wordt de procedure voor aanpassing van de arbeidsduur voor werkgevers met minder dan 10 werknemers beschreven:

Voor bedrijven met minder dan 10 werknemers geldt de Wet aanpassing arbeidsduur niet. Een verzoek tot vermeerdering c.q. vermindering van de arbeidsduur wordt ten minste zes maanden voor de gewenste ingangsdatum bij de werkgever schriftelijk ingediend. Hierin wordt opgenomen hoeveel uren, het tijdstip van ingang van de aanpassing, de reden van het verzoek en de spreiding van de arbeidsuren over de werkweek. De werkgever neemt een besluit en deelt dit schriftelijk aan de werknemer mee. Tevens zullen de overwegingen die tot het besluit hebben geleid, schriftelijk aan de werknemer worden meegedeeld. De werkgever kan besluiten eerst een proefperiode af te spreken om te kunnen beoordelen of de wijziging in de arbeidsduur haalbaar is. Deze proefperiode zal maximaal een jaar zijn. Vermindering van het aantal arbeidsuren is alleen mogelijk tot een werkweek van minimaal 32 uur. Een verzoek tot
31

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

vermeerdering c.q. vermindering van het aantal arbeidsuren kan alleen worden ingediend door de werknemer die minimaal een jaar in dient is en kan maximaal eenmaal in de drie jaar gedaan worden.

3.5.2 Overige afspraken aanpassing arbeidsduur

In 16% van de steekproef-CAO's (20 CAO's) zijn bepalingen gevonden die op een andere manier afspraken maken over het aanpassen van de arbeidsduur.
In 3% van de CAO's (4 CAO's) worden afspraken gemaakt over het verminderen van de arbeidsduur. Werknemers onder deze CAO's hebben de mogelijkheid de standaardarbeidsduur met 2 uur per week te verminderen. Voor werknemers in de glastuinbouw geldt:

een standaardarbeidsduur van 38 uur per week Het is toegestaan dat de werkgever en de individuele werknemer in overleg een arbeidsduur overeenkomen van 36 uur per week.

In de CAO van de Bijenkorf wordt gesproken over het verminderen van de arbeidsduur in de context van een negatief verschil tussen het aantal gewerkte en contractueel overeengekomen uren. De CAO bevat de volgende regeling:

Indien na afloop van het referentjaar het aantal gerealiseerde uren minder bedraagt dan de overeengekomen jaarurennorm, kan het contract met instemming van de medewerker naar beneden worden aangepast.

In 16% van de onderzochte CAO's (20 CAO's) zijn afspraken gevonden over het vermeerderen van de arbeidsduur die los staan van de Wet aanpassing arbeidsduur. In 8% van de CAO's (10 CAO's) wordt de vermeerdering van de arbeidsduur beperkt tot de standaardarbeidsduur variërend tussen 36 en 40 uur per week. In 6% van de onderzochte CAO's (7 CAO's) wordt gesproken over het uitbreiden van de arbeidsduur in geval van structureel meerwerk. Zo staat er in de CAO van levensmiddelen (grootwinkelbedrijf):

In geval er sprake is van een structurele situatie dat een werknemer meer uren werkt dan is overeengekomen in de arbeidsovereenkomst, zal de werkgever deze arbeidsovereenkomst aanpassen aan de feitelijke situatie. Aanpassing kan maximaal plaatsvinden tot de normale arbeidsduur.

In 2% van de onderzochte CAO's (2 CAO's) wordt werknemers met een deeltijdcontract de mogelijkheid geboden de arbeidsduur uit te breiden door te solliciteren op een voltijd vacature.

32

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

% CAO's % werknemers 3% 6% 16% 18% 70% 82%
Afspraken arbeidsduurvermindering Afspraken arbeidsduurvermindering Afspraken arbeidsduurvermeerdering Afspraken arbeidsduurvermeerdering Geen afspraken aanpassingarbeidsduur Geen afspraken aanpassingarbeidsduur

Bepalingen die op een of andere wijze deeltijdstimulerende effecten kunnen hebben zijn in 2 CAO's gevonden. Zo staat in de CAO van welzijn en maatschappelijke dienstverlening:

De partijen bij deze CAO verklaren het werken in deeltijd te willen bevorderen. In principe kan iedere functie in deeltijd worden vervuld.

---

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

3.6 Enkele ontwikkelingen

In deze paragraaf worden de resultaten van enkele onderwerpen afgezet tegen de resultaten uit het rapport `Arbeid en zorg in CAO's 2004'52. De steekproef is ten opzichte van het vorige onderzoek op een aantal punten zodanig gewijzigd dat een vergelijking met dat onderzoek op basis van het percentage CAO's niet goed mogelijk is. Om toch een vergelijking te kunnen maken, wordt uitgegaan van het percentage werknemers.

Tabel 3 Ontwikkelingen in het percentage werknemers met uitbreidende afspraken over kraamverlof 2004 2007 Percentage Belangrijkste Percentage Belangrijkste werknemers sector werknemers sector Percentage werknemers met Overige Overige aanvullende afspraken 19% 19% dienstverlening dienstverlening kraamverlof

3 dagen 4% 2% 4 dagen 10% 11% 5 dagen 3% 5% 7 dagen 2% -

Tabel 4 Ontwikkelingen in het percentage werknemers met afspraken over loondoorbetaling bij ouderschapsverlof
2004 2007 Percentage Belangrijkste Percentage Belangrijkste werknemers sector werknemers sector Percentage werknemers met Overige Overige afspraken loondoorbetaling 9% 23% dienstverlening dienstverlening ouderschapsverlof

Afhankelijk van verschillende - 14% factoren
25% doorbetaling 1% 1% 40% doorbetaling - 1% 50% doorbetaling 1% 1% 60% doorbetaling 2% - 75% doorbetaling 7% 5% 75-90% doorbetaling 4% - 100% doorbetaling - 1%

Tabel 5 Ontwikkelingen in het percentage werknemers met afspraken over loondoorbetaling bij langdurend zorgverlof53
2004 2007 Percentage Belangrijkste Percentage Belangrijkste werknemers sector werknemers sector Percentage werknemers met Overige Overige afspraken loondoorbetaling 5% 9% dienstverlening dienstverlening langdurend zorgverlof

40% doorbetaling 1% 1% 50% doorbetaling 1% 5% 100% doorbetaling 3% 3%

52 Bos, I. en Ameele A.N., van den, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, `Arbeid en Zorg in Cao's 2004', februari 2006

53 Langdurend zorgverlof bestaat sinds 1 juni 2005. In het onderzoek van 2004 is vergeleken met een wetsvoorstel.
34

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Uitbreidende afspraken over kraamverlof op het gebied van de duur golden zowel in 2004 als in 2007 voor 19% van de werknemers. Ouderschapsverlof en langdurend zorgverlof zijn binnen de Wet arbeid en zorg verlofvormen zonder behoud van loon. In 2007 golden afspraken over een zekere doorbetaling van het loon gedurende het ouderschapsverlof voor 23% van de werknemers. In 2004 had 9% van de werknemers recht op een zekere vorm van loondoorbetaling gedurende ouderschapsverlof. Loondoorbetaling tijdens langdurend zorgverlof gold in 2007 voor 9% van de werknemers tegenover 5% in 2004.

35

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

BIJLAGEN

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Bijlage 1 Overzicht onderzochte CAO's

CAO-naam SBI werknemers ingangs expiratie
-code -datum -datum Landbouw
Open Teelten 11 122110 1-1-2005 1-7-2006 Glastuinbouw 11 80350 1-7-2005 1-7-2007 Dierhouderij 12 22930 1-4-2005 1-7-2007 Hoveniersbedrijf 14 14460 1-1-2006 1-3-2007 Land- en tuinbouwwerktuigen exploiterende ondernemingen 14 19560 1-1-2005 1-4-2007 Industrie
Unilever 154 3200 1-3-2005 1-3-2006 Bakkersbedrijf 158 36050 25-3-2006 1-6-2007 Heineken Nederland Beheer B.V. 159 4810 1-4-2006 1-7-2008 Mode-, Interieur-,Tapijt-, en textielindustrie 170 17400 1-5-2005 1-5-2008 Timmerfabrieken 203 12000 1-1-2007 1-7-2007 Grafi-media 222 52340 1-2-2005 1-2-2007 Akzo Nobel Nederland B.V. (HP) 241 3960 1-6-2004 1-4-2007 DSM Limburg B.V. 241 4650 1-4-2006 1-6-2008 Akzo Nobel Pharma B.V. 244 4060 1-6-2004 1-4-2007 Betonproduktenindustrie 266 9850 1-3-2005 1-3-2007 Metalektro 270 167900 1-7-2004 1-11-2007 Metalektro (HP) 270 19890 1-7-2004 1-11-2007 Corus Staal B.V. (vh. Hoogovens) 271 10000 1-2-2005 1-10-2006 Metaalbewerking (metaal-en techn.bedr.) 280 139600 1-5-2005 1-2-2008 Oce Nederland B.V. 300 4200 1-1-2005 1-1-2007 Philips (cao A) 320 12040 1-1-2005 1-1-2008 Philips (cao B) 320 14000 1-1-2005 1-1-2008 Carrosseriebedrijf (metaal-en techn.bedr.) 342 18710 1-5-2005 1-2-2008 Meubelindustrie en meubileringsbedrijven 361 21760 1-4-2005 1-4-2007 Sociale werkvoorziening 366 97000 1-1-2006 1-11-2007 Energie- en nutsbedrijven, sector distributie 400 21500 1-4-2005 1-6-2007 Bouwnijverheid
Bouwnijverheid 452 174250 1-4-2004 1-4-2007 Technische installatiebedrijven (metaal-en techn.bedr.) 453 127060 1-5-2005 1-2-2008 Schilders- afwerkings- en glaszetbedrijf 454 29040 1-3-2006 1-3-2009 Afbouw (vh. Stukadoors- afbouw- en terrazzobedrijf) 454 10860 1-1-2005 1-1-2008 Handel en horeca
Motorvoertuigen en tweewielerbedrijven (metaal-en techn.bedr.) 501 91380 1-5-2005 1-2-2008 Bloemen en planten groothandel 512 20000 1-7-2004 1-1-2008 Aardappelen, groente en fruit groothandel 513 11200 1-1-2006 1-1-2007 Levensmiddelen en/of zoetwaren etc. (groothandel) 513 21230 1-7-2004 1-7-2007 Vleessector ( vh. Vleesgroothandel en exportslachterijen) 513 10380 1-10-2004 1-4-2007 Technische groothandel 514 43200 1-1-2006 1-1-2008 Informatie-, Communicatie- en Kantoortechn.branche 516 31635 1-1-2006 1-1-2008 Albert Heijn (distributie-organisatie) 520 3200 22-3-2004 26-3-2006 Bijenkorf B.V. 521 3500 1-8-2002 1-2-2004 Hema 521 10000 1-2-2003 1-2-2004 Levensmiddelen (grootwinkelbedrijven) 521 100000 1-4-2004 1-4-2007 Levensmiddelenbedrijf 521 87550 1-4-2004 1-4-2007 Vroom en Dreesmann B.V. 521 11500 1-2-2003 1-2-2006 Slagersbedrijf 522 16610 1-4-2004 1-4-2007 Apotheken 523 20130 1-4-2005 1-4-2006 CAO-naam SBI werknemers ingangs expiratie

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

-code -datum -datum Drogisterijbranche 523 21130 1-4-2004 1-4-2007 Bloemen en Planten detailhandel 524 11080 1-1-2005 1-1-2007 Doe het zelf branche 524 17480 1-4-2004 1-1-2007 Electrotechnische detailhandel 524 19670 1-1-2005 1-7-2007 Gemengde- en speelgoedbranche 524 26830 1-1-2006 1-1-2007 Ikea Nederland B.V. 524 4000 1-4-2005 1-10-2007 Mode- en Sportdetailhandel (v/h Textieldetailhandel) 524 89880 1-10-2006 1-1-2008 Praxis group 524 3590 1-1-2005 1-1-2006 Schoenendetailhandel 524 19130 1-7-2002 1-7-2003 Textiel grootwinkelbedrijven 524 20000 1-4-2002 1-4-2004 Wonen 524 35410 1-1-2006 1-1-2008 Horeca- en aanverwant bedrijf 550 227500 1-7-2005 1-4-2008 Recreatie 552 31180 1-7-2006 1-7-2008 Contract-cateringbranche 555 18540 1-4-2006 1-4-2008 Vervoer en communicatie
Nederlandse Spoorwegen 601 16500 1-1-2005 1-4-2007 Beroepsgoederenvervoer over de weg 602 133580 1-4-2005 1-4-2007 Goederenvervoer Nederland 602 25000 1-4-2005 1-4-2007 Openbaar vervoer 602 12030 1-1-2005 1-1-2007 Selectvracht B.V. 602 3000 1-4-2005 1-1-2007 Taxivervoer 602 44330 1-1-2005 1-7-2007 Van Gend en Loos B.V. 602 3500 1-4-2001 1-4-2003 KLM-grondpersoneel 632 15180 1-1-2005 1-4-2007 ANWB 633 3980 1-4-2004 1-4-2007 Reisbranche 633 17000 1-7-2006 1-4-2008 Postkantoren 640 2900 1-4-2005 1-4-2007 TNT N.V. 640 40000 1-5-2005 1-10-2007 TPG Postbezorgers 641 7100 1-5-2005 1-10-2007 TPG Post Zaterdagbestellers 641 12500 1-5-2005 1-10-2007 Callcenters branche 642 12400 1-11-2006 1-5-2008 KPN N.V. 642 17000 1-1-2006 1-1-2008 Zakelijke dienstverlening
Algemene banken 651 9000 1-1-2006 1-1-2008 ABN-AMRO 651 25000 1-1-2006 1-1-2008 Fortis-bank 651 7890 1-1-2006 1-1-2008 ING-bank 651 32500 1-5-2004 1-1-2007 Rabo-bank 651 41500 1-5-2005 1-5-2007 SNS Reaal Groep 651 5700 1-1-2006 1-1-2007 Achmea B.V. 652 9980 1-6-2004 1-6-2006 Delta Lloyd N.V. 660 5000 1-6-2005 1-6-2007 Verzekeringsbedrijf (binnendienst) 660 22770 1-6-2004 1-6-2007 Woondiensten (vh.Woningcorporaties) 702 27860 1-1-2005 1-1-2007 Atos Origin 721 8500 1-1-2006 1-1-2007 Getronics PinkRoccade (GPR) 722 8000 1-1-2006 1-1-2008 Architectenbureaus 742 12300 1-1-2006 1-4-2007 Uitzendbureaus; vaste medewerkers 745 25950 1-1-2006 1-1-2008 Uitzendkrachten (ABU) 745 223060 29-3-2004 1-4-2009 Uitzendkrachten (NBBU) 745 23000 29-3-2004 1-1-2009 Beveiligingsorganisaties (particuliere) 746 26600 1-4-2005 1-4-2007 Schoonmaak- en glazenwassersbedrijf 747 183820 1-1-2005 1-1-2008 KPN Contact/SNT nieuw 748 6000 1-10-2005 1-1-2007

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

CAO-naam SBI werknemers ingangs expiratie
-code -datum -datum Overige dienstverlening
Gemeente-ambtenaren 751 192550 1-12-2005 1-6-2007 Provinciepersoneel 751 13280 1-4-2005 1-6-2007 Rijkspersoneel 751 119630 1-1-2005 1-1-2007 Defensie-personeel 752 69280 1-1-2004 1-3-2007 Politie-personeel 752 57810 1-7-2005 1-1-2008 CWI 753 4190 1-1-2006 1-1-2008 Sociale Verzekeringsbank 753 3800 1-1-2006 1-4-2008 UWV (Uitvoeringsorgaan werknemersverzekeringen) 753 24000 1-1-2006 1-5-2007 Zorgverzekeraars 753 11000 1-1-2006 1-6-2007 Primair Onderwijs 801 180150 1-8-2006 1-8-2008 Voortgezet Onderwijs 802 94560 1-8-2006 1-7-2007 Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie 802 54610 1-2-2005 1-2-2007 Ons Middelbaar Onderwijs 802 6500 1-8-2006 1-7-2007 Hoger Beroepsonderwijs 803 33990 1-1-2006 1-8-2007 Nederlandse universiteiten (openbare- en bijzondere univ.) 803 51020 1-1-2006 1-9-2007 Arbo Unie Nederland 851 4000 1-7-2002 1-1-2004 Universitair Medische Centra (UMC) (vh: Academische. Zkh.) 851 56760 1-3-2002 1-3-2004 Huisartsenzorg (vh doktersassistenten) 851 12500 1-5-2004 1-5-2005 Ziekenhuizen 851 188000 1-1-2006 1-2-2008 Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) 851 69600 1-1-2005 1-9-2006 Gehandicaptenzorg 853 120000 1-1-2005 1-4-2007 Jeugdzorg 853 26450 1-1-2006 1-5-2007 Kinderopvang 853 40630 1-1-2006 1-5-2007 Thuiszorg 853 157100 1-10-2006 1-10-2007 Verpleeg- en verzorgingstehuizen 853 207530 1-1-2006 1-1-2007 Welzijnswerk en maatschappelijke dienstverlening 853 70700 1-1-2006 1-5-2007 Holland Casino's 927 4600 1-4-2003 1-4-2005 Kappersbedrijf 930 21490 1-7-2002 1-7-2004

Totaal 5273795 (N= 122)

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Bijlage 2 Tabellen verlofvormen, met en zonder wettelijke basis

Tabel 2.1 CAO-afspraken zwangerschaps- en bevallingsverlof
percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met Overige
24%* 23%* aanvullende afspraken dienstverlening

Overige > 16 weken verlof 7% 12% dienstverlening 16 + 2 weken onbetaald verlof 1% 1% 16 + 4 weken onbetaald verlof 5% 11% 16 + 10 weken onbetaald verlof 1% 0% 16 + 17 weken onbetaald verlof 1% 0%

Volledige doorbetaling loon, Overige 21% 13% aanvulling uitkering UWV dienstverlening

* In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

Tabel 2.2 CAO-afspraken adoptieverlof
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met aanvullende en/of 39%* 39%* Handel en Horeca beperkende afspraken

w.v. aanvullend 19% 13% Handel en Horeca Volledige doorbetaling loon, 17% 13% aanvulling uitkering UWV

6 weken verlof 1% 0% 22 werkdagen verlof 1% 0%

w.v. beperkend 21% 28% **
1 dag verlof 5% 11%
2 dagen verlof 7% 8%
5 dagen verlof 2% 0%
10 dagen verlof 1% 1%
1 week verlof 2% 4%
2 weken verlof 1% 1%
3 weken verlof 1% 1%

Onbetaald verlof 3% 2% Tijdvak 16 weken 1% 0%
* In sommige CAO's komen zowel aanvullende als beperkende afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

** Het percentage CAO's met beperkende afspraken is niet geconcentreerd in één sector.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 2.3 CAO-afspraken adoptie buitenlandse kinderen
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met aanvullende of 7% 11% * beperkende afspraken

w.v. aanvullende *
1 maand verlof 3% 0%
6 weken verlof 3% 7%

w.v. beperkende

80 uur verlof 1% 4% *
* Het percentage CAO's met aanvullende en beperkende afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

Tabel 2.4 CAO-afspraken kraamverlof
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met aanvullende of Industrie en beperkende afspraken 30%* 35%* Overige dienstverlening

Overige w.v. aanvullende 17% 19% dienstverlening
3 dagen betaald verlof 5% 2%
3 dagen betaald verlof 1% 0% binnen 2 maanden

4 dagen betaald verlof 4% 11%
2 dagen betaald + 3% 3%
3 dagen onbetaald verlof

5 dagen betaald verlof 1% 2%
5 dagen onbetaald verlof 2%** 0%**
2 dagen betaald + 2% 0%
10 dagen onbetaald verlof

w.v. beperkende 14% 17% Industrie
1 dag verlof aansluitend op 12% 16% de dag van de bevalling
Onbetaald verlof 2% 0%
* In sommige CAO's komen zowel aanvullende als beperkende afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

** Deze regelingen zijn zowel aanvullend als beperkend.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 2.5 CAO-afspraken ouderschapsverlof
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met aanvullende of Overige
36%* 37%* beperkende afspraken dienstverlening

Overige w.v. aanvullende 35%** 37%** dienstverlening 7 maanden verlof 1% 0% 8 maanden verlof 2% 1% 12 maanden verlof 7% 10% 18 maanden verlof 1% 2% 20 maanden verlof 1% 3% 24 maanden verlof 3% 0%

Loondoorbetaling afhankelijk 7% 14% van verschillende factoren

25% loondoorbetaling 1% 1% 40% loondoorbetaling 1% 1% 50% loondoorbetaling 2% 1% 75% loondoorbetaling 3% 5% 100% loondoorbetaling 1% 1%

Leeftijdscategorie tot 12 jaar 2% 1% Voltijdsverlof mogelijk 8% 6% Diverse verlofvormen 12% 11%

w.v. beperkende 2% 0% *** Leeftijdscategorie tot 4 jaar 1% 0% Leeftijdscategorie tot 7 jaar 1% 0%
* In sommige CAO's komen zowel aanvullende als beperkende afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

** In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

*** Het percentage CAO's met beperkende afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

Tabel 2.6 CAO-afspraken calamiteitenverlof
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met aanvullende of 56%* 45%* Handel en horeca beperkende afspraken

w.v aanvullend** 55% 45% Handel en horeca

w.v. beperkende*** 7% 4% Handel en horeca Onbetaald verlof 3% 2% Inruilen bovenwettelijke 3% 1% verlofdagen

* In sommige CAO's komen zowel aanvullende als beperkende afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

** Verlof bij een calamiteit in combinatie met verlof bij het overlijden van een naaste.
*** Verlof bij een ongedefinieerde calamiteit wordt beoordeeld op al dan niet beperkend.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 2.7 CAO-afspraken kortdurend zorgverlof
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met aanvullende of Overige 28%* 26% beperkende afspraken dienstverlening Overige w.v. aanvullende 21%** 20%* dienstverlening 14 dagen verlof 2% 4% 15 dagen verlof 2% 2% 10 dagen betaald en 1% 0% 10 dagen onbetaald verlof
6 weken verlof 1% 0%

3 dgn 95%, 5 dgn 70% 1% 1% loondoorbetaling
75% loondoorbetaling 1% 0% 85% loondoorbetaling 2% 1% 100% loondoorbetaling 15% 16% Industrie en overige w.v. beperkende 10%** 10%** dienstverlening
1 dag verlof 1% 3%
5 dagen verlof 1% 0%
7 dagen verlof 1% 1% In overleg 3% 2%

5 dgn 70%, 5 dgn 0% 1% 0% loondoorbetaling

3 dgn 95%, 5 dgn 70%, 1% 0%
2 dgn 0% loondoorbetaling

50% loondoorbetaling 1% 4%

inruilen van bovenwettelijke 2% 0% vakantiedagen

* In sommige CAO's komen zowel aanvullende als beperkende afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

** In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 2.8 CAO-afspraken langdurend zorgverlof
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met aanvullende of Overige
16%* 22%* beprekende afspraken dienstverlening

Overige w.v. aanvullende 14%** 22%** dienstverlening
10 weken verlof 1% 0%
11 weken verlof 1% 4%
12 weken verlof 2% 4%
13 weken verlof 1% 1%
18 weken verlof 1% 3%
24 weken verlof 1% 0%
26 weken verlof 1% 3%

25% loondoorbetaling 1% 0%
40% loondoorbetaling 1% 1%
50% loondoorbetaling 3% 5%
70% loondoorbetaling 1% 0%
100% loondoorbetaling 2% 3%

Ruimere kring zorgbehoeftige 2% 1%

w.v. beperkende 3% 1% ***
4 weken verlof 1% 0% Duur verlof in overleg 1% 0%

Beperkte kring zorgbehoeftige 1% 1%
* In sommige CAO's komen zowel aanvullende als beperkende afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

** In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

*** Het percentage CAO's met beperkende afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

Tabel 2.9 CAO-afspraken niet eenduidige bepalingen
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met afspraak 8% 10% *

Loondoorbetaling 100% 6% 8% *

Duur van het verlof nader 0% 0% * gespecificeerd

* Het percentage CAO's is niet geconcentreerd in één sector; het is niet zinvol meer om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 2.10 CAO-afspraken palliatief verlof
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met afspraak 21%* 20%* Handel en Horeca

50% loondoorbetaling 1% 1%
70% loondoorbetaling 1% 0%
100% loondoorbetaling 10% 12%

5 dagen verlof 1% 0%
10 dagen verlof 5% 5%
11 weken verlof 2% 4%
3 maanden verlof 1% 2%
6 maanden verlof 2% 1%
12 maanden verlof 1% 1%

Kring zorgbehoeftige 14% 17% gespecificeerd

* In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 2.11 CAO-afspraken terugkeerregeling
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met afspraak 14% 9% *

Terugkeer na beëindiging 3% 5% dienstverband
Termijn 2 jaar 2% 5% Termijn 4 jaar 1% 0%

Terugkeer na verlof 11% 4%
* Het percentage CAO's met afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen

Tabel 2.12 CAO-afspraken vrijwilligersverlof
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met afspraak 8%* 7%* **

Geen loondoorbetaling 2% 0%
50% loondoorbetaling 2% 0%
100% loondoorbetaling 4% 3%

1 dag verlof 1% 0%
5 dagen verlof 2% 1%
10 dagen verlof 3% 2%
* In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

** Het percentage CAO's met afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

Tabel 2.13 CAO-afspraken rouwverlof
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met afspraak 14%* 17%* Handel en horeca

Geen loondoorbetaling 3% 5%
85% loondoorbetaling 1% 0%
100% loondoorbetaling 7% 3%

5 dagen 1% 0%
10 dagen 3% 1%
* In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 2.14 CAO-afspraken tijd-voor-geld en tijd-voor-tijd sparen
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector Overige CAO's met afspraak 39%* 44%* dienstverlening

w.v. tijd-voor-tijd 37% Overige
42% dienstverlening

Overige w.v. tijd-voor-geld 29% 31% dienstverlening

Overige Doeleinden gespecificeerd 30%* 36%* dienstverlening Educatie 7% 9% Vut/prepensioen 9% 7% (Zorg)verlof 14% 8% Sabbatical leave 12% 16% Anders 19% 26%
* In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

Tabel 2.15 CAO-afspraken kopen en verkopen van verlofdagen
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met afspraak 50%* 49%* Industrie

Zakelijke w.v. kopen van verlofdagen 39% 39% dienstverlening Maximaal aantal dagen 26% 28% aangegeven

3 dagen 2% 5%
4 dagen 2% 0%
5 dagen 7% 2%
6 dagen 3% 4%
6 ½ dag 1% 0%
8 dagen 4% 7%
10 dagen 7% 5%
15 dagen 1% 0%
18 dagen 1% 0%
20 dagen 1% 2%

w.v. verkopen van verlofdagen 46% 41% Industrie Maximaal aantal dagen 23% 28% aangegeven

2 dagen 1% 3%
3 dagen 1% 4%
4 dagen 3% 2%
5 dagen 7% 3%
6 dagen 3% 4%
7 dagen 1% 2%
8 dagen 1% 2%
10 dagen 6% 7%
13 dagen 1% 0%
20 dagen 1% 0%
* In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Bijlage 3 Tabellen arbeidstijden en arbeidsduur

Tabel 3.1 Cao-afspraken over voedingsverlof
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector Overige CAO's met afspraak 8% 13% dienstverlening

w.v. conform de wet 3% 3% Tot 12 maanden 1% 4% Zolang als nodig 1% 0% Behoorlijke gelegenheid 3% 6%

Tabel 3.2 Cao-afspraken over flexibele werktijden
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector Zakelijke en CAO's met afspraak 53% 52% overige dienstverlening

Duur dagvenster 48% 48%
8 uur 1% 0%
9 ¾ uur 1% 0%
10 uur 2% 1%
11 uur 11% 11%
11 ½ uur 1% 0%
12 uur 13% 14%
13 uur 7% 13%
13 ¾ uur 1% 0%
14 uur 8% 5%
15 uur 1% 0%
15 ½ uur 2% 4%
16 uur 2% 0%

Tabel 3.3 Cao-afspraken zeggenschap roostering
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector Afspraken over het termijn
waarbinnen het rooster bekend 43% 49% Handel en horeca moet zijn

4 dagen 2% 0%
5 dagen 7% 12%
7 dagen 3% 1%
10 dagen 11% 8%
14 dagen 6% 10%
20 dagen 1% 0%
1 maand 5% 6%
28 dagen 6% 6%
26 weken 1% 1%
12 maanden 1% 1%

Overige Afspraken over invloed rooster 44% 45% dienstverlening Er wordt rekening gehouden 18% 15% met de voorkeuren
Er wordt rekening gehouden
met de persoonlijke 6% 9% omstandigheden
Rooster gemaakt in overleg 20% 21%

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 3.4 Cao-afspraken over thuiswerken
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector Zakelijke dienstverlening en CAO's met afspraak 12% 6% overige dienstverlening

Mimimaal 1 uur thuis 1% 0% Minimaal 1 dag thuis 1% 0% Minimaal 1 dag maximaal 1% 0%
2,5 dag thuis

Overige voorwaarden 6% 4%

Tabel 3.5 Cao-afspraken over aanpassing arbeidsduur
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector CAO's met afspraak 63%* 60%* Industrie Afspraken over WAA 54%* 48%* Industrie

Afspraken verminderen 53% 47% arbeidsduur WAA
w.v. afwijkend van WAA 6% 11% Vanaf datum van 2% 4% indiensttreding
Mogelijkheid verzoek meer dan 3% 8%
1 maal per 2 jaar

Afspraken vermeerderen 30% 25% arbeidsduur WAA
w.v. afwijkend van WAA 7% 10% Mogelijkheid verzoek meer dan 2% 2%
1 maal per 2 jaar
In overleg kan van WAA 5% 7% worden afgeweken

Andere afspraken aanpassen Overige
16%* 18%* arbeidsduur dienstverlening

Afspraken verminderen 3% 6% arbeidsduur
Vermindering na verschil
gewerkte en contractueel 1% 0% overeengekomen arbeidsduur
Maximaal vermindering 2 uur 3% 6%

Afspraken vermeerderen 16% 18% arbeidsduur
Max. standaard arbeidsduur 8% 10% Vermeerdering na verschil
gewerkte en contractueel 6% 6% overeengekomen arbeidsduur
Arbeidsduur uitbreiden door 2% 2% sollicitatie voltijd vacature

* In sommige CAO's komen meerdere afspraken voor, zodat het totaal niet overeenkomt met de som van de onderscheiden aspecten.

** Het percentage CAO's met afspraken is niet geconcentreerd in één sector.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 3.5 Cao-afspraken over aanpassing arbeidsduur (vervolg)
Percentage Belangrijkste Percentage CAO's werknemers sector Afspraken over zwaarwegend Zakelijke
30% 21% bedrijfsbelang dienstverlening Problemen herbezetten uren 8% 8% Problemen veiligheid 7% 7% Problemen roostertechnisch 7% 7%

Problemen financiële aard 9% 10% Problemen organisatorisch 8% 10% Problemen onvoldoende werk 7% 8% Problemen formatieruimte 7% 9%

Afspraken over aanpassing
arbeidsduur werkgevers met 7% 5% * minder dan 10 werknemers
WAA geldt niet 2% 1% WAA geldt wel 4% 4%

Afspraken met 2% 1% * deeltijdstimulerende effecten
Alle functies worden ook in 1% 1% deeltijd aangeboden
De werkgever wil het werken in 1% 0% deeltijd bevorderen

* Het percentage CAO's met afspraken is dusdanig laag (en niet geconcentreerd in één sector) dat het niet zinvol is om een sector te benoemen waarin dergelijke afspraken vaker voorkomen.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Bijlage 4 Overzicht adoptie buitenlandse kinderen

Tabel 4.1 Cao-afspraken over adoptie buitenlandse kinderen
Duur in geval van Duur in geval van Naam CAO adoptie Nederlandse adoptie buitenlandse kinderen kinderen ANWB 2 dagen 1 maand Beroeps- en volwasseneducatie 4 weken 6 weken CWI 5 dagen 1 maand* Hoger beroepsonderwijs 4 weken 6 weken Openbaar Vervoer 5 dagen 1 maand Primair onderwijs 4 weken 6 weken Verpleeg- en verzorgingstehuis 40 uur 80 uur Voortgezet onderwijs 4 weken 6 weken
* Exclusief de duur van de noodzakelijke reistijd

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Bijlage 5 Overzichtstabellen verlofvormen met en zonder wettelijke basis, arbeidstijden en arbeidsduur

Tabel 5.1 Aanvullende en beperkende bepalingen verlofvormen met een wettelijke basis % CAO's % CAO's % werknemers % werknemers Verlofvorm aanvullende beperkende aanvullende beperkende Zwangerschap- en 24% - 23% - bevallingsverlof
Adoptieverlof 19% 21% 13% 28% Kraamverlof 17% 14% 19% 17% Ouderschapsverlof 35% 2% 37% 0% Calamiteitenverlof 55%* 7%** 45% 4% Kortdurend zorgverlof 21% 10% 20% 10% Langdurend zorgverlof 14% 3% 22% 1%
* Verlof bij het overlijden van een naaste wordt beschouwd als aanvullend.
** Verlof bij een ongedefinieerde calamiteit wordt beoordeeld op al dan niet beperkend.

Tabel 5.2 Verlofbepalingen zonder een wettelijke basis
Verlofvorm % CAO's % werknemers Palliatief verlof* 21% 20% Terugkeerregeling 14% 9% Na beëindiging dienstverband 3% 5% Na het opnemen van verlof 11% 4% Vrijwilligersverlof 8% 7% Rouwverlof 14% 17% Verlofsparen 61% 59%
* Palliatief verlof staat hier onder verlofbepalingen zonder een wettelijke basis omdat er geen aanvullende of beperkende afspraken over gemaakt worden.

Tabel 5.3 Arbeidstijdenbepalingen
Bepaling % CAO's % werknemers Voedingsverlof 8% 13% Flexibele werktijden 53% 52% Zeggenschap roostering
Termijn rooster bekend 43% 49% Invloed op rooster 44% 45% Thuiswerken 12% 6%

Tabel 5.3 Arbeidsduurbepalingen
Bepaling % CAO's % werknemers Aanpassing arbeidsduur WAA 54% 48% Arbeidsduurvermindering WAA 53% 47% Arbeidsduurvermeerdering WAA 30% 25% Andere afspraken aanpassing 16% 18% arbeidsduur
Arbeidsduurvermindering 3% 6% Arbeidsduurvermeerdering 16% 18% Werkgevers met minder dan 10 7% 5% werknemers

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Bijlage 6 Invulling aanvullende en beperkende verlofbepalingen

Tabel 6 Aanvullende en beperkende verlofbepalingen met een wettelijke basis Zwangerschaps- en Adoptieverlof bevallingsverlof Kraamverlof Ouderschapsverlof Calamiteitenverlof' Duur adoptie Inruil Naam CAO Loon Loon buitenlandse Loon Loon Loon Leeftijds boven Duur door- Duur door- kinderen Duur door- Duur door- door- categorie wettelijke betaling betaling betaling betaling betaling vakantiedagen Aardappelen, groente en fruit 12 dag groothandel
ABN-AMBRO * * 50% Achmea B.V. * 50% Afbouw 4 dgn 12mnd 4 jaar AKZO Nobel Nederland B.V. 5 dgn 0% 24mnd AKZO Nobel Pharma (HP) 5 dgn 0% 24mnd Albert Heijn (distributie) 20 wkn * * 12mnd Algemene banken * ** ANWB 2 dgn 1 mnd Arbo Unie Nederland 20 wkn * * Architectenbureaus
Atos Orgin *
Beroepsonderwijs en * 6 wkn 5 dgn 12mnd ** Volwasseneneducatie
Betonproduktenindustrie *
Beveiligingsorganisaties 0% Bijenkorf B.V. * 3 dgn Bloemen en Planten 6 wkn 12 jaar detailhandel
Bloemen en Planten 2 dgn
groothandel
Carrosseriebedrijf 1 dag 1 dag Contractcatering branche

1 Verlof bij een ongedefinieerde onvoorziene gebeurtenis.
* Uitkering UWV aangevuld tot 100% persoonlijk loon / loon wordt volledig doorbetaald
** Loon doorbetaling afhankelijk van meerdere factoren

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Kortdurend zorgverlof Langdurend zorgverlof Inruil Naam CAO Loon Loon boven Kring Kring Duur Duur doorbetaling doorbetaling wettelijke zorgbehoefige zorgbehoefige

vakantiedagen Aardappelen, groente en fruit 20 dgn
groothandel
ABN-AMBRO 85% 11 wkn 50% Achmea B.V. 50% Afbouw 3 dgn 100%
AKZO Nobel Nederland B.V. JA
AKZO Nobel Pharma (HP) JA
Albert Heijn (distributie)
Algemene banken
ANWB In overleg
Arbo Unie Nederland 4 wkn Architectenbureaus 100%
Atos Orgin
Bakkersbedrijf
Beroepsonderwijs en
Volwasseneneducatie
Betonproduktenindustrie
Beveiligingsorganisaties
Bijenkorf B.V.
Bloemen en Planten 100%
detailhandel
Bloemen en Planten
groothandel
Callcenters branche
Carrosseriebedrijf

3 dgn 95%
Contractcatering branche 30 dgn

5 dgn 70%

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Zwangerschaps- en Adoptieverlof bevallingsverlof Kraamverlof Ouderschapsverlof Calamiteitenverlof' Duur adoptie Inruil Naam CAO Loon Loon buitenlandse Loon Loon Loon Leeftijds boven Duur door- Duur door- kinderen Duur door- Duur door- door- categorie wettelijke betaling betaling betaling betaling betaling vakantiedagen CWI 5 dgn 1 mnd Delta Lloyd N.V. * * 8 mnd Dierhouderij 2 dgn 1 dag DSM Limburg B.V. 2 dgn
Energie- en 3 dgn ** Nutsbedrijven
Fortis-bank 33 wkn
Geestelijke 20 wkn * * 4 dgn 12mnd gezondheidszorg
Gehandicaptenzorg 20 wkn 4 dgn ** Gemeente-ambtenaren * * ** Gemengde- en 10 dgn 0% 12 dgn speelgoedbranche
Getronics PinkRoccade 2 dgn
Glastuinbouw 2 dgn 1 dag Goederenvervoer
Nederland
Grafimedia
Heineken Nederland 0% 1 dag Beheer B.V.
Hema * Hoger Beroepsonderwijs * * 6 wkn In overleg Holland Casino's 3 dgn Horeca en aanverwant 2 dgn
bedrijf
Huisartsenzorg *
Ikea Nederland B.V. 26 wkn * * 3 dgn
1 Verlof bij een ongedefinieerde onvoorziene gebeurtenis.

* Uitkering UWV aangevuld tot 100% persoonlijk loon / loon wordt volledig doorbetaald
** Loon doorbetaling afhankelijk van meerdere factoren

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Kortdurend zorgverlof Langdurend zorgverlof Inruil
Naam CAO Loon Loon boven Kring Kring Duur Duur doorbetaling doorbetaling wettelijke zorgbehoefige zorgbehoefige

vakantiedagen
CWI 100%
Delta Lloyd N.V. 85%
Dierhouderij
DSM Limburg B.V.
Energie- en In overleg
Nutsbedrijven
Fortis-bank 75%
Geestelijke 100% 13 wkn 100% gezondheidszorg
Gehandicaptenzorg
Gemeente-ambtenaren 50% 50% Gemengde- en
speelgoedbranche
Getronics PinkRoccade
Glastuinbouw
Goederenvervoer Lid
26 wkn Nederland huishouding Grafimedia 14 dagen
Heineken Nederland
Beheer B.V.
Hema
Hoger Beroepsonderwijs
Holland Casino's
Horeca en aanverwant
bedrijf
Directe Huisartsenzorg 100% omgeving Ikea Nederland B.V.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Zwangerschaps- en Adoptieverlof bevallingsverlof Kraamverlof Ouderschapsverlof Calamiteitenverlof' Duur adoptie Inruil Naam CAO Loon Loon buitenlandse Loon Loon Loon Leeftijds boven Duur door- Duur door- kinderen Duur door- Duur door- door- categorie wettelijke betaling betaling betaling betaling betaling vakantiedagen Informatie,
Communicatie-, en *
Kantoortechnische
branche
Jeugdzorg * 1week * 5 dgn 100% In overleg Kappersbedrijf *
Kinderopvang 2 wkn 3 dgn 12 mnd 25% KLM-grondpersoneel * * KPN N.V. * 2 dgn
Land en tuinbouw-
werktuigen 1mnd 1 dag JA exploiterende
ondernemingen
Levensmiddelen en/of * zoetwaren (groothandel)
Metaalbewerking 1 dag 1 dag Metalelektro 1 dag 1 dag Metalelektro HP 1 dag 1 dag Mode, interieur-, tapijt-
en textielindustrie
Motorvoertuigen en 1 dag 1 dag tweewielerbedrijven
Nederlandse spoorwegen * Nederlandse *
Universiteiten
Océ Nederland B.V. * 7 jaar
1 Verlof bij een ongedefinieerde onvoorziene gebeurtenis.

* Uitkering UWV aangevuld tot 100% persoonlijk loon / loon wordt volledig doorbetaald
** Loon doorbetaling afhankelijk van meerdere factoren

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Kortdurend zorgverlof Langdurend zorgverlof Inruil
Naam CAO Loon Loon boven Kring Kring Duur Duur doorbetaling doorbetaling wettelijke zorgbehoefige zorgbehoefige

vakantiedagen Informatie,
Communicatie-, en
Kantoortechnische
branche
Jeugdzorg In overleg 100% 50% Kappersbedrijf

+ aangehuwde + aangehuwde Kinderopvang In overleg 26 wkn 25% kinderen kinderen KLM-grondpersoneel
KPN N.V.
Land- en tuinbouw-
werktuigen exploiterende
ondernemingen
Levensmiddelen en/of
zoetwaren (groothandel)
Metaalbewerking
Metalelektro
Metalelektro HP
Mode, interieur-, tapijt- 5 dgn 70%
en textielindustrie
Motorvoertuigen en
tweewielerbedrijven
Nederlandse spoorwegen 100%
Nederlandse
Universiteiten
Océ Nederland B.V.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Zwangerschaps- en Adoptieverlof bevallingsverlof Kraamverlof Ouderschapsverlof Calamiteitenverlof' Duur adoptie Inruil Naam CAO Loon Loon buitenlandse Loon Loon Loon Leeftijds boven Duur door- Duur door- kinderen Duur door- Duur door- door- categorie wettelijke betaling betaling betaling betaling betaling vakantiedagen Ons Middelbaar 5 dgn 75% Onderwijs
Open teelten * 1 dag Openbaar vervoer * 5 dgn 1 maand 24 mnd Philips (CAO A) * 1 dag 0% Philips (CAO B) * 1 dag Politie-personeel 3 wkn 5 dgn 75% Postkantoren 12 mnd Praxis Group * Primair onderwijs 6 weken 20 mnd Provinciepersoneel * * Rabo-bank * 12 jaar Recreatie 18 wkn 0% JA Rijkspersoneel 75% Schilders- afwerkings- 3 dgn 0% en glaszetbedrijf
Schoenendetailhandel * * Selectvracht B.V.
Slagersbedrijf 0% Textiel 2 dgn
grootwinkelbedrijven
Thuiszorg
Timmerfabrieken * 3 dgn TNT N.V. 12 mnd Uitzendbureaus; vaste 1 dag medewerkers

1 Verlof bij een ongedefinieerde onvoorziene gebeurtenis.

* Uitkering UWV aangevuld tot 100% persoonlijk loon / loon wordt volledig doorbetaald
** Loon doorbetaling afhankelijk van meerdere factoren

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Kortdurend zorgverlof Langdurend zorgverlof Inruil
Naam CAO Loon Loon boven Kring Kring Duur Duur doorbetaling doorbetaling wettelijke zorgbehoefige zorgbehoefige

vakantiedagen
Ons Middelbaar 100%
Onderwijs
Open teelten
Openbaar vervoer 100%
Philips (CAO A)
Philips (CAO B)
Politie-personeel 100%
Postkantoren 5 dgn
Praxis Group
Primair onderwijs 14 dgn 100% 18 wkn Provinciepersoneel
Rabo-bank

5 dgn 100%
Recreatie 15 dgn

10 dgn 70%
Rijkspersoneel
Schilders- afwerkings- en
glaszetbedrijf
Schoenendetailhandel
Selectvracht B.V. 70% Slagersbedrijf
Technische

installatiebedrijven
Textiel
grootwinkelbedrijven
Thuiszorg 1 dag 100%
Timmerfabrieken
TNT N.V.
Uitzendbureaus; vaste 7 dgn 100%
medewerkers

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Zwangerschaps- en Adoptieverlof bevallingsverlof Kraamverlof Ouderschapsverlof Calamiteitenverlof' Duur adoptie Inruil Naam CAO Loon Loon buitenlandse Loon Loon Loon Leeftijds boven Duur door- Duur door- kinderen Duur door- Duur door- door- categorie wettelijke betaling betaling betaling betaling betaling vakantiedagen Universitair Medische 0% Centra
Verpleeg- en

20 wkn 40 uur 80 uur 4 dgn 12 mnd verzorgingshuizen

Verzekeringsbedrijf 8 mnd JA (binnendienst )
Vleessector
Voortgezet onderwijs 6 wkn 5 dgn 18 mnd Vroom en Dreesmann 7 mnd B.V.
Welzijnswerk en
maatschappelijke 12 mnd 40% dienstverlening
Ziekenhuizen 20 wkn 4 dgn Zorgverzekeraars

1 Verlof bij een ongedefinieerde onvoorziene gebeurtenis.

* Uitkering UWV aangevuld tot 100% persoonlijk loon / loon wordt volledig doorbetaald
** Loon doorbetaling afhankelijk van meerdere factoren

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Kortdurend zorgverlof Langdurend zorgverlof Inruil
Naam CAO Loon Loon boven Kring Kring Duur Duur doorbetaling doorbetaling wettelijke zorgbehoefige zorgbehoefige

vakantiedagen
Universitair Medische 15 dgn
Centra
Verpleeg- en 12 wkn verzorgingshuizen
Verzekeringsbedrijf 24 wkn (binnendienst)
Vleessector 10 wkn 3 dgn 100% Voortgezet onderwijs 100%
Vroom en Dreesmann
B.V.
Welzijnswerk en
maatschappelijke 100% 26 wkn 40% dienstverlening
Ziekenhuizen 11 wkn Zorgverzekeraars 26 wkn

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Bijlage 7 Invulling verlofbepalingen zonder wettelijke basis

Tabel 7.1 Verlofbepalingen zonder wettelijke basis
Palliatief verlof Terugkeerregeling Vrijwilligersverlof Rouwverlof CAO naam Loon Loon Loon Duur doorbetaling Bepaling Termijn doorbetaling Duur doorbetaling Duur Aardappelen, groente en 50% 5 dgn 100% 10 dgn fruit groothandel
ABN-AMRO 11 weken 50% Na verlof Nb 100% 5 dgn Afbouw 10 dagen 100% Nb Nb Na
Akzo Nobel Nederland ontslag en Nb
verlof
Na
Akzo Nobel Pharma ontslag en Nb
verlof
ANWB Na verlof Nb 100% Nb Architectenbureaus Na verlof Nb
Beveiligingsorganisaties 12 maanden Nb
Bijenkorf B.V. Na verlof Nb
Bloemen en planten Nb 70%
groothandel
Bouwnijverheid 10 dagen 100% 0% Nb Contract-catering Na
Nb
branche ontslag
Defensie-personeel 100% 10 dgn Delta Lloyd N.V. 6 maanden 0% Na verlof Nb
Dierhouderij Nb 100% 100% Nb Doe het zelf branche Nb 0%
Energie- en Nb Nb
nutsbedrijven
Fortis-bank 100% 1 dag Geestelijke Na

2 jaar gezondheidszorg ontslag
Gemeente-ambtenaren Nb Nb Nb Nb Gehandicapte zorg 3 maanden 100%
Gemengde- en Nb 100% 100% Nb speelgoedbranche
Glastuinbouw Nb 0% 0% Nb Goederenvervoer Na verlof Nb
Nederland
Grafi-media Na verlof Nb
Hema 0% Nb Hoger beroepsonderwijs 100% 10 dgn Holland Casino's 0% 10 dgn Huisartsenzorg 11 weken 0%
Ikea Nederland B.V. Nb Nb 100% 10 dgn Levensmiddelen en/of 10 dagen 100%
zoetwaren (groothandel)
Meubelindustrie en 3 maanden 0% 0% 5 dgn meubileringsbedrijven
Open teelten Nb Nb Nb Nb Openbaar vervoer 100% 10 dgn Postkantoren 5 dagen 100% Na verlof Nb
Praxis Group Nb Nb

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Palliatief verlof Terugkeerregeling Vrijwilligersverlof Rouwverlof CAO naam Loon Loon Loon Duur doorbetaling Bepaling Termijn doorbetaling Duur doorbetaling Duur Rabo-bank Na verlof Nb
Recreatie 10 dagen 0%
Schilders- afwerkings- 10 dagen 100% 100% 10 dgn en glaszetbedrijven
Schoenendetailhandel Nb 100% Nb Nb Na
SNS Reaal Groep 4 jaar 50% Nb ontslag
Sociale Nb Nb werkvoorziening
Textiel 6 maanden 100% 100% Nb grootwinkelbedrijf
Timmerfabrieken 10 dagen 100% 85% 10 dgn Verzekeringsbedrijf Na verlof Nb
(binnendienst)
Vroom en Dreesmann Na verlof Nb
B.V.
Wonen 100% Nb Na
Ziekenhuizen 11 weken 100% 2 jaar ontslag

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 7.2 Tijd-voor-tijd en tijd-voor-geld sparen*
Doeleneinden gespaard verlof CAO naam Educatie- Vut/ (Zorg-) verlof prepensioen verlof Sabbatical Anders ABN-AMRO X X X Achmea B.V.
Afbouw X X X Kinderopvang, pc prive, spaarloon ANWB X Spaarloon, vakbondscontributie Arbo Unie Nederland X Pc prive, fietsplan Atos Origin X X
Beroepsonderwijs en X volwasseneducatie
Betonproductenindustrie
Kinderopvang, fietsplan, vakbonds- CWI X X contributie, reiskosten, spaarloon Delta Lloyd N.V. X
Drogisterijbranche
DSM Limburg B.V. X
Geestelijke
gezondheidszorg
Gehandicaptenzorg
Hema X X Hoger Beroepsonderwijs X X X Hoveniersbedrijf
Informatie-
Communicatie en X X Kinderopvang, vakbondscontributie Kantoortechnische
branche
ING-bank X X X Vakbondscontributie, pc prive KPN NV
Levensmiddelen, X
grootwinkelbedrijven
Levensmiddelen en/of X X X
zoetwaren, groothandel
Levensmiddelenbedrijf
Metalelektro X
Metalelektro HP X
Mode-, interieur- taptijt-, X X X en textielindustrie
Nederlandse spoorwegen X X geld Nederlandse
Universiteiten
Océ Nederland B.V.
Openbaar Vervoer X Primair onderwijs X Senioren deeltijdverlof Recreatie Vrije tijd Reisbranche Pensioenopbouw Sociale X Pensioenopbouw Verzekeringsbank
Sociale werkvoorziening Vrije tijd Technische groothandel Pensioenopbouw Technische Pensioenopbouw installatiebedrijven

* Deze tabel geeft de doeleinden weer, waaraan het gespaarde verlof besteed kan worden. Zo kan het verlof bijvoorbeeld worden omgezet in educatieverlof of in een sabbatical; werknemers kunnen vaak ook het gespaarde verlof uit laten betalen in geld, of er de kinderopvang van laten betalen.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Doeleneinden gespaard verlof CAO naam Educatie- Vut/ (Zorg-)
verlof prepensioen verlof Sabbatical Anders Thuiszorg X Pensioenopbouw TNT N.V. X Pensioenopbouw Unilever Vrije tijd Universitair Medische
Centra X
Van Gend en Loos B.V. X X X
Verpleeg- en
verzorgingshuizen X X Vrije tijd Voortgezet onderwijs X Senioren verlof Vroom en Dreesmann
B.V.
Welzijnswerk en
maatschappelijke
dienstverlening Vrije tijd en seniorenverlof Ziekenhuizen X Geld en vrije tijd Zorgverzekeraars X Geld

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 7.3 Kopen en verkopen van verlof*
Aantal Doeleinden CAO naam Ver- Vut/pre- (Zorg-) Kopen kopen Educatie pensioen verlof Sabbatical Anders ABN-AMRO 10 dgn 5 dgn
Levensloop, spaarloon, aflossing Achmea B.V. 5 dgn X hypotheek, fietsproject, geld, pc-privé Kinderopvang, pc-privé, Afbouw 5 dgn X spaarloon, pensioen Akzo Nobel Nederland 10 dgn X Akzo Nobel Pharma 10 dgn X Albert Heijn (distributie) 5 dgn X X X Algemene Banken 4 dgn 4 dgn
ANWB X X X X Spaarloon, vakbondscontributie Arbo Unie Nederland 4 dgn 4 dgn X X Pc-privé, fietsplan, kinderopvang Architectenbureaus 15 dgn 5 dgn X X Vakbondscontributie Atos Origin 5 dgn 5 dgn
Betonproductenindustrie
Beveiligingsorganisaties
Carrosseriebedrijf 8 dgn
Contract-cateringbranche
Kinderopvang, fietsplan, CWI 5 dgn 20 dgn X X vakbondscontributie, resikosten, spaarloon Drogisterijbranche 20 dgn
Energie- en Nutsbedrijven
Fortis-bank 10 dgn 10 dgn
Geestelijke
gezondheidszorg 3 dgn 4 dgn X X X Spaarloon en levensloop Gehandicaptenzorg 20 dgn 7 dgn X X Gemeente ambtenaren 10 dgn 10 dgn
Getronics PinkRoccade 10 dgn 10 dgn
Grafi-media
Heineken Nederland
Beheer B.V. X Hema 10 dgn X X Hoger beroepsonderwijs 6 dgn 6 dgn X X X Holland Casino's
Informatie-,
Communicatie en X Spaarloon Kantoortechnische
branche
ING-bank 10 dgn 10 dgn X X X KPN NV 6,5 dag 13 dgn X X Levensmiddelen en/of
zoetwaren (groothandel) X X X Metaalbewerking 8 dgn
Metalelectro 6 dgn 6 dgn X Metalelectro (HP) 6 dgn 6 dgn X X
* Deze tabel geeft, naast het aantal dagen dat gekocht of verkocht mag worden, de doeleinden weer waaraan de verkochte verlofdagen besteed kunnen worden. Zo kan het verlof bijvoorbeeld worden omgezet in educatieverlof of in een sabbatical; werknemers kunnen vaak ook het gespaarde verlof uit laten betalen in geld, of er de kinderopvang van laten betalen.

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Aantal Doeleinden CAO naam Ver- Vut/pre- (Zorg-) Kopen kopen Educatie pensioen verlof Sabbatical Anders Meubelindustrie en 10 dgn
meubileringsbedrijf
Mode-, interieur-, tapijt-, X X X en textielindustrie
Motorvoertuigen en 8 dgn
tweewielerbedrijven
Nederlandse spoorwegen 18 dgn 10 dgn X X X Flexwerkduur en vrije tijd Nederlandse universiteiten Flexwerkduur en extra vrije dgn Océ Nederland B.V. 5 dgn
Openbaar Vervoer
Philips (cao A) 5 dgn 5 dgn
Philips (cao B) 5 dgn 5 dgn X X X Postkantoren 5 dgn
Rabo-bank
Recreatie
Reisbranche Extra pensioenopbouw SNS Reaal Groep
Sociale verzekeringsbank 6 dgn 6 dgn X Extra pensioenopbouw Technische groothandel X Extra pensioenopbouw Technische 8 dgn 8 dgn
installatiebedrijven Extra pensioenopbouw Thuiszorg 2 dgn Geld TNT N.V. 10 dgn X Spaarloon Uitzendbureaus; vaste
mederwerkers
Uitzendbureaus (ABU)
Unilever
Verpleeg- en 3 dgn 3 dgn
verzorgingshuizen
Verzekeringsbedrijf
(binnendienst)
Welzijnswerk en
maatschappelijke 5 dgn 5 dgn Geld dienstverlening
Ziekenhuizen Geld en vrije tijd Zorgverzekeraars X Geld

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Bijlage 8 Invulling arbeidstijden en arbeidsduur bepalingen

Tabel 8.1 Invullingen arbeidstijden regelingen
Flexibele Zeggenschap Voedingsverlof werktijden roostering Thuiswerken CAO naam Loon Beginnen Eindigen Termijn Overige Leeftijd Gedeelte door tussen/ tussen/ rooster Zeggen- Min. Max. voor- baby werkdag betaling vanaf uiterlijk beschikbaar schap thuis thuis waarden ABN-AMRO 07.00 21.00 12 mnd a Achmea B.V. a 1 dag nb Afbouw 06.00 21.00 Akzo Nobel Nederland a Akzo Nobel Pharma a Albert Heijn (distributie) 1 maand Algemene banken 07.00 21.00 Apotheken 08.00 18.00 1 maand Arbo Unie Nederland 07.00 19.00 1 maand Architectenbureaus 06.00 21.00 Atos Origin nb nb Bakkersbedrijf 9 mnd 1/4de 100%
Beroepsgoederenvervoer 06.00 18.00 28 dagen b over de weg
Beroepsonderwijs en 9 mnd 1/4de 100% c Volwasseneneducatie
Betonproduktenindustrie 06.00 18.00 1 maand Beveiligingsorganisaties 7 dagen c Bijenkorf B.V. 10 dagen Bloemen en Planten 28 dagen c detailhandel
Bloemen en planten 5 dagen a groothandel
Bouwnijverheid 07.00 18.00 Callcenters branche 08.00 22.00 4 dagen Carrosseriebedrijf 06.00 18.00 a Contract-cateringbranche 07.00 18.00 Corus Staal B.V. 06.00-

5 dagen a
09.00 CWI * a Defensie-personeel 9 mnd 1/4de 100% 07.00 18.00 28 dagen Delta Lloyd N.V. 07.00 19.00 c nb nb Dierhouderij 06.00 19.00 Doe het zelf branche 10 dagen Drogisterijbranche 10 dagen a DSM Limburg B.V. 08.00 17.45 28 dagen Energie- en nb nb nutsbedrijven
Niet leiden
2½ Fortis-bank a 1 dag tot kosten dag verhoging
* Werkneemster wordt in de gelegenheid gesteld borstvoeding te geven a Bij het maken van het rooster wordt rekening gehouden met voorkeuren werknemer b Bij het maken van het rooster wordt rekening gehouden met persoonlijke omstandigheden werknemer c Het rooster komt in overleg tot stand

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Flexibele Zeggenschap Voedingsverlof werktijden roostering Thuiswerken CAO naam Loon Beginnen Eindigen Termijn Overige Leeftijd Gedeelte door tussen/ tussen/ rooster Zeggen- Min. Max. voor- baby werkdag betaling Vanaf uiterlijk beschikbaar schap thuis thuis waarden Geestelijke 07.00 20.00 14 dagen gezondheidszorg
Gehandicaptenzorg c Gemeente-ambtenaren 12 mnd 1/4de 100% 1 maand Gemengde- en c speelgoedbranche
Getronics PinkRoccade 07.00 20.00 Glastuinbouw 07.00 18.00 5 dagen Goederenvervoer 06.00 18.00 28 dagen a Nederland
Grafi-media 07.00 19.00 nb nb Hema 10 dagen b Hoger Beroepsonderwijs 07.00 22.30 c Holland Casino's 07.00 19.00 a Horeca- en aanverwant 5 dagen bedrijf
Hoveniersbedrijf 06.00 19.00 Huisartsenzorg 07.00 18.00 b Ikea Nederland B.V. 06.00 22.00 20 dagen ING-bank 07.00 21.00 c Vergoeding Jeugdzorg * 10 dagen nb nb io OR Kappersbedrijf 07.00 19.00 Instemming Kinderopvang 10 dagen nb nb OR KLM-grondpersoneel 14 dagen c KPN Contact/ SNT 4 dagen a nieuw
Zelfstandige KPN N.V. 1 dag nb taak, goed plannen Land- en
tuinbouwwerktuigen 07.30 18.00 exploiterende
ondernemingen
Levensmiddelen 5 dagen b (grootwinkelbedrijven)
Levensmiddelen en/of 06.00 19.00 5 dagen a zoetwaren (groothandel)
Levensmiddelenbedrijf 5 dagen b Metaalbewerking 06.00 18.00 b Metalektro 07.00 19.00 14 dagen a Metalektro (HP) 07.00 19.00 14 dagen c Meubelindustrie en 07.00 18.00 meubileringsbedrijven
Mode- en 5 dagen c Sportdetailhandel

* Werkneemster wordt in de gelegenheid gesteld borstvoeding te geven a Bij het maken van het rooster wordt rekening gehouden met voorkeuren werknemer b Bij het maken van het rooster wordt rekening gehouden met persoonlijke omstandigheden werknemer c Het rooster komt in overleg tot stand

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Flexibele Zeggenschap Voedingsverlof werktijden roostering Thuiswerken CAO naam Loon Beginnen Eindigen Termijn Overige Leeftijd Gedeelte door tussen/ tussen/ rooster Zeggen- Min. Max. voor- baby werkdag betaling vanaf uiterlijk beschikbaar schap thuis thuis waarden Mode-, Interieur-,Tapijt-, c nb nb en textielindustrie
Motorvoertuigen en 06.00 18.00 a tweewielerbedrijven
Nederlandse 07.00 21.00 universiteiten
Oce Nederland B.V.
Ons Middelbaar 07.00 18.00 c Onderwijs
Open Teelten 06.00 19.00
04.30- 16.30- Openbaar vervoer 14 dagen
10.00 18.15 Philips (cao A) 7 dagen Philips (cao B) 7 dagen
26 wkn c Postkantoren 28 dagen Praxis group 10 dagen a Primair Onderwijs * a Provinciepersoneel * a Rabo-bank 07.00 21.00 c Recreatie 10 dagen c Reisbranche 07.00 20.00 Rijkspersoneel *
Schilders- afwerkings- 07.00 18.00 en glaszetbedrijf
Schoenendetailhandel 07.00 18.00 14 dagen c Schoonmaak- en 06.00 21.30 glazenwassersbedrijf
Slagersbedrijf 06.00 22.00 10 dagen SNS Reaal Groep c Sociale werkvoorziening 1 maand Technische groothandel 07.00 18.00 Technische 06.00 18.00 a installatiebedrijven
Textiel 10 dagen c grootwinkelbedrijven
Thuiszorg 10 dagen c
15.00- Timmerfabrieken 07.00 10 dagen c
17.00 TPG Zaterdagbestellers 06.00 18.00 TPG Postbezorgers 09.00 17.00 Uitzendbureaus; vaste 07.00 18.00 medewerkers
Unilever 07.00 19.00 b Universitair Medische 07.00 18.00 10 dagen Centra

* Werkneemster wordt in de gelegenheid gesteld borstvoeding te geven a Bij het maken van het rooster wordt rekening gehouden met voorkeuren werknemer b Bij het maken van het rooster wordt rekening gehouden met persoonlijke omstandigheden werknemer c Het rooster komt in overleg tot stand

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Flexibele Zeggenschap Voedingsverlof werktijden roostering Thuiswerken CAO naam Loon Beginnen Eindigen Termijn Overige Leeftijd Gedeelte door tussen/ tussen/ rooster Zeggen- Min. Max. voor- baby werkdag betaling vanaf uiterlijk beschikbaar schap thuis thuis waarden UWV 07.00 21.00 nb nb als
Van Gend en Loos B.V. 07.00 18.00 nodig
Verpleeg- en 07.00 20.00 14 dagen verzorgingstehuizen
Werkgever maakt ind. Verzekeringsbedrijf afweging,
07.00 21.00 c (binnendienst) aandacht balans werk-prive Vroom en Dreesmann 05.00 19.00 B.V.
Regeling gebruik Welzijnswerk en ruimte, maatschappelijke 28 dagen energie, dienstverlening inventaris, apparatuur Ziekenhuizen 07.00 20.00 c Balans werk-prive, Zorgverzekeraars c io OR, arbonormen
* Werkneemster wordt in de gelegenheid gesteld borstvoeding te geven a Bij het maken van het rooster wordt rekening gehouden met voorkeuren werknemer b Bij het maken van het rooster wordt rekening gehouden met persoonlijke omstandigheden werknemer c Het rooster komt in overleg tot stand

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 8.2 Invullingen arbeidsduur regelingen
Zwaarwegend Arbeidsduur vermindering Arbeidsduur vermeerdering bedrijfsbelang Niet conform WAA Niet conform WAA CAO naam of andere regeling of andere regeling Conform aanpassing Conform aanpassing WAA arbeidsduur WAA arbeidsduur a b c d e f g Aardappelen, groente en X
fruit groothandel
ABN-AMRO Verzoek 3x per jaar Verzoek 3x per jaar X X X X Maximaal 36 uur Achmea B.V. X
arbeidsduur Afbouw X X
Akzo Nobel Nederland X
Akzo Nobel Pharma X
Algemene banken X X
Maximaal 40 uur Apotheken
arbeidsduur Architectenbureaus X X X X X Atos Origin X
Werkgever is niet Bakkersbedrijf verplicht verzoek te behandelen Betonproduktenindustrie X
Beveiligingsorganisaties X
Na negatief verschil Na 20% positief gewerkte en verschil gewerkte en Bijenkorf B.V.
contractuele contractuele arbeidsduur arbeidsduur Bloemen en Planten X X X X detailhandel
Bouwnijverheid X
Carrosseriebedrijf X
Corus Staal B.V. X
Defensie-personeel X X X X X Delta Lloyd N.V. X X
Doe het zelf branche X X
Drogisterijbranche X
DSM Limburg B.V. X X
Electrotechnische X
detailhandel
Energie- en X X
nutsbedrijven
Fortis-bank X X X X X X X X X Na 10% positief verschil gewerkte en Geestelijke contractuele

gezondheidszorg arbeidsduur, maximaal 40 uur arbeidsduur a Problemen bij de herbezetting van de vrijgekomen uren
b Problemen op het gebeid van veiligheid
c Problemen van roostertechnische aard
d Problemen van financiële aard
e Problemen van organisatorische aard
f Problemen wegens onvoldoende werk
g Problemen wegens ontoereikende formatieruimte

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Zwaarwegend Arbeidsduur vermindering Arbeidsduur vermeerdering bedrijfsbelang Niet conform WAA Niet conform WAA of CAO naam of andere regeling andere regeling Conform aanpassing Conform aanpassing WAA arbeidsduur WAA arbeidsduur a b c d e f g Na 10% positief verschil gewerkte en Gehandicaptenzorg contractuele arbeidsduur, maximaal
40 uur arbeidsduur Gemeente-ambtenaren X X X X X X X X X Max 2 uur Max 2 uur vermindering, vermeerdering, Glastuinbouw
minimaal 36 uur maximaal 40 uur arbeidsduur arbeidsduur Grafi-media X X
Heineken Nederland X X X Beheer B.V.
Hema X X
Voorrang sollicitatie Hoger Beroepsonderwijs X
voltijd vacature Na 4 maanden Holland Casino's
structureel meerwerk Na 20% positief verschil gewerkte en Ikea Nederland B.V..
contractuele arbeidsduur Informatie,
Communicatie en X X
Kantoortechnische
branche
Max 2 uur Max 2 uur vermindering, vermeerdering, ING-bank X minimaal 36 uur maximaal 38 uur arbeidsduur arbeidsduur Maximaal 38 uur Jeugdzorg X X X arbeidsduur Voorrang sollicitatie Kinderopvang X X X voltijd vacature KLM-grondpersoneel X X X Maximaal 40 uur Levensmiddelen X arbeidsduur, na (grootwinkelbedrijven) structureel meerwerk Levensmiddelen en/of X X
zoetwaren (groothandel)
Maximaal 40 uur Levensmiddelenbedrijf X arbeidsduur, na structureel meerwerk Metaalbewerking X In overleg Metalektro Vanaf indiensttreding In overleg Metalektro (HP) Vanaf indiensttreding
a Problemen bij de herbezetting van de vrijgekomen uren
b Problemen op het gebeid van veiligheid
c Problemen van roostertechnische aard
d Problemen van financiële aard
e Problemen van organisatorische aard
f Problemen wegens onvoldoende werk
g Problemen wegens ontoereikende formatieruimte

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Zwaarwegend Arbeidsduur vermindering Arbeidsduur vermeerdering bedrijfsbelang Niet conform WAA Niet conform WAA CAO naam of andere regeling of andere regeling Conform aanpassing Conform aanpassing WAA arbeidsduur WAA arbeidsduur a b c d e f g Motorvoertuigen en X
tweewielerbedrijven
Océ Nederland B.V. X X Ons Middelbaar Minimaal 7,3 uur Maximaal 44,3 uur

Onderwijs arbeidsduur arbeidsduur Verhoogd tot gem. Openbaar vervoer
verrichtte arbeidsduur Philips (cao A) X X Philips (cao B) X X Politie-personeel X X Postkantoren X
Primair Onderwijs Verzoek 1x per jaar
Provinciepersoneel X Individuele afspraak Rabo-bank X X X X X X X X X Recreatie X
Reisbranche X X X X X X X X X Maximaal 38 uur SNS Reaal Groep X
arbeidsduur Sociale X X Verzekeringsbank
Beperking In bijz. geval binnen werknemer kan Sociale werkvoorziening X X
2 jaar opnieuw inwilliging in de weg staan Bij cao kan worden Technische groothandel X afgeweken van recht X X X X X X X vermeerdering Technische X
installatiebedrijven
Textiel X X grootwinkelbedrijven
Timmerfabrieken X X TNT N.V. X X Uitzendbureaus; vaste X X X X X X X X medewerkers
Unilever X X X X Universitair Medische X X Centra
UWV X X a Problemen bij de herbezetting van de vrijgekomen uren
b Problemen op het gebeid van veiligheid
c Problemen van roostertechnische aard
d Problemen van financiële aard
e Problemen van organisatorische aard
f Problemen wegens onvoldoende werk
g Problemen wegens ontoereikende formatieruimte

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Zwaarwegend Arbeidsduur vermindering Arbeidsduur vermeerdering bedrijfsbelang Niet conform WAA Niet conform WAA CAO naam of andere regeling of andere regeling Conform aanpassing Conform aanpassing WAA arbeidsduur WAA arbeidsduur a b c d e f g Na 20% positief verschil gewerkte en Van Gend en Loos B.V.
contractuele arbeidsduur Verzekeringsbedrijf X
(binnendienst)
Vleessector X
Voortgezet Onderwijs Verzoek 1x per jaar Verzoek 1x per jaar Welzijnswerk en Voorrang sollicitatie maatschappelijke
voltijd vacature dienstverlening
Verzoek jaarlijks, Vermindering max
Ziekenhuizen vermeerdering
10% maximaal 10% a Problemen bij de herbezetting van de vrijgekomen uren
b Problemen op het gebeid van veiligheid
c Problemen van roostertechnische aard
d Problemen van financiële aard
e Problemen van organisatorische aard
f Problemen wegens onvoldoende werk
g Problemen wegens ontoereikende formatieruimte

Faciliteiten Arbeid en Zorg 2007

Tabel 8.2 Invullingen arbeidsduur regelingen (vervolg)
Werkgevers met minder dan Bepalingen met
10 werknemers deeltijdstimulerende effecten CAO naam Niet volgens
Volgens WAA WAA
Afbouw X
Architectenbureaus X
Bloemen en planten X
detailhandel
De werknemer wil het werken in Holland Casino's deeltijd bevorderen Land- en
tuinbouwwerktuigen X
exploiterende
ondernemingen
Levensmiddelen en/of X
zoetwaren (groothandel)
Metalektro X
Metalektro (HP) X
Timmerfabrieken X
Welzijnswerk en Alle functies worden ook in maatschappelijke deeltijd aangeboden diensverlening

woensdag 19 december 2007