Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Inhoud pagina: Toespraak staatssecretaris Bijleveld bij conferentie: Het
succes van stedelijke netwerken
12 december 2007
De titel van het boek De ondraaglijke Lichtheid van het Bestaan van
Kundera, dames en heren, wordt begrijpelijk als we zijn stelling
accepteren dat het bestaan eenmalig is en dat daarom alles wat gebeurt
net zo goed helemaal niet had kunnen gebeuren. Lichtheid is
irrelevantie en dat maakt het leven onverdraaglijk.
Gelukkig wordt die interpretatie van het begrip Lichtheid niet door
iedereen gedeeld. In mijn agenda en in de uwe vandaag is lichtheid een
positieve waarde.
U spreekt in het kader van het succes van stedelijke netwerken van
bestuurlijke lichtheid, zoals een salade; alles zit er in maar is nog
herkenbaar en te proeven. Het oogt goed en is goed verteerbaar.
Toespraak Bijleveld op congres COP stedelijke netwerken in Gelgewaard
Zo moet bestuurlijke lichtheid onverenigbare elementen combineren,
nuchtere alledaagse projecten mengen met stoutmoedige ideeën. Er moet
ruimte zijn voor experimenten en nieuwe ontwikkelingen.
Er moet daarbij ook aandacht worden geschonken aan de telkens
terugkerende discussie over de democratische legitimatie.
In uw praktijkboek "de kracht van de nieuwe regio" schenkt u daar de
nodige aandacht aan. Het is steeds zoeken naar de juiste balans. Dat
blijkt ook uit de discussies over de kaderwet bestuur in verandering,
de stadsprovincies en het middenbestuur en de huidige Wgr-plus.
Dames en heren, we zijn het er allemaal over eens dat we ons land
bestuurlijk te ingewikkeld hebben gemaakt. Daarom staat het thema:
bestuurlijke drukte zo hoog op de agenda bij het ministerie van
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het kabinet.
Maar dat we dat allemaal vinden betekent nog niet dat we een oplossing
voor het probleem hebben. Een wet die zegt "gij zult geen bestuurlijke
drukte maken" zal niet helpen.
Hoe kunnen we bestuurlijke processen zo inrichten dat ze de slagkracht
van het openbaar bestuur versterken in plaats van vertragen?
Vandaag wordt het concept 'bestuurlijke lichtheid' aangedragen.
De essentie hiervan is, dat de maatschappelijke opgaven centraal
worden gesteld. Daarvoor wordt resultaatgericht samenwerken de norm.
Minder onderhandelen gericht op eigen deelbelangen en gevestigde
posities, maar de gezamenlijke belangen zoeken en daarvoor de krachten
van de verschillende betrokken partijen bundelen. Dienstverlening aan
de burgers staat voorop.
Dat klinkt prachtig natuurlijk en niemand zal zeggen daar tegen te
zijn, maar hoe krijg je dat voor elkaar?
Het zal nìet worden bereikt door alleen maar te schrappen in het
aantal bestuurslagen dat bij een beleidsonderwerp betrokken is.
Het wijzigen van de bestuurlijke bevoegdheidsverdeling kan wel als
hefboom werken voor de vermindering van bestuurlijke drukte, maar het
zal uiteindelijk denk ik niet voldoende zijn.
Want bij bestuurlijke drukte gaat het primair om het dagelijkse gedrag
van bestuurders zelf. Vaak bedoelen ze het niet slecht, eerlijk waar,
maar het zijn de bestuurders die maar al te vaak de onbedoelde
bestuurlijke druktemakers zijn.
Hiertoe overigens vaak weer aangezet door hun ambtelijke adviseurs, of
raadsleden of kamerleden die hen daartoe aanzetten.
Waar het dus op aankomt is om dit gedrag te veranderen.
Dit betekent dat er geen algemene oplossingen bestaan om bestuurlijke
drukte te verminderen. We zullen de bestuurlijke praktijk in moeten en
rond een concrete casus, waarbij de bestuurlijke drukte door
betrokkenen als knellend wordt ervaren, manieren moeten verzinnen die
de bestaande dynamiek van vertraging en blokkades kunnen doorbreken.
Ik geloof zelf in het denken vanuit een blokkade. Deze identificeren
om zo merkbare verbeteringen te kunnen doen.
Dames en heren
Is de wens om de bestuurlijke drukte weg te nemen en de wens om nieuwe
regionale samenwerkingen tot stand te brengen niet vergelijkbaar met
wat de Engelse noemen: the proof of the pudding is in the eating; en
wat taalkundigen omschrijven als een oxymoron: een combinatie van
tegengestelde begrippen?
Met andere woorden: kan dat wel?
Ja, het kan.
Het kan als we maar - en u zegt dat ook in uw praktijkboek - afzien
van idee dat we eerst een verbouwing van het huis van Thorbecke moeten
doorvoeren. Dat huis blijkt veel flexibeler dan wordt aangenomen en
zelfs als we soms buiten spelen hoeven we het huis niet af te breken.
Niet de structuur maar de inhoud moet voorop staan. Dat doel kan het
oplossen van bepaalde problemen zijn of een efficiëntere
dienstverlening. Niet alles zal werken, maar laten we maar eens
uitzoeken wat wel werkt.
We kunnen natuurlijk niet helemaal zonder kaders, daar zijn we
allemaal genoeg professionals voor om dat te begrijpen, maar er kan
veel.
Ik zie dat de Wet gemeenschappelijke regelingen heel veel
mogelijkheden biedt om adequaat vraagstukken te kunnen oppakken.
Dat neemt niet weg dat het volgens mij nog beter kan. Momenteel wordt
er op mijn departement samen met IPO, VNG, Unie van Waterschappen en
afvaardigingen van diverse gemeenschappelijke regelingen gewerkt aan
een contourennotitie voor een nieuwe Wet gemeenschappelijke regeling.
Die wet moet een stuk toegankelijker en praktischer worden.
Dat betekent dat in concrete gevallen er ook gemakkelijker een lichte
- daar hebben we de lichtheid weer - een lichte vorm van samenwerking
kan worden gevonden waarbij dan wel helder moet zijn wie welke taken
en verantwoordelijkheden draagt.
Dames en heren
Dit kabinet heeft afgesproken energie te steken in het oplossen van
urgente inhoudelijke knelpunten en in effectieve en efficiënte
samenwerking.
Een voorbeeld bij uitstek hiervan is het Randstad Urgent programma van
het Kabinet
We zijn vanuit de inhoud begonnen. De analyse is dat de internationale
economische positie van de Randstad de laatste jaren is verslechterd.
Stadsregio's als Barcelona, München en Frankfurt stijgen in allerlei
rankings.
Maar toch heeft de Randstad de potentie om uit te groeien tot een
duurzame economische topregio.
Om de concurrentie met andere West-Europese regio's aan te kunnen,
werken het kabinet, de provincies, de gemeenten en de stadsregio's
samen om de problemen in de Randstad op te lossen.
De verantwoordelijke bestuurders hebben zich met hun handtekening - ik
zou haast willen zeggen in bloed - gecommitteerd aan concrete
resultaatafspraken over 35 projecten onder het motto `Randstad
Urgent'. Ze gaan elkaar aan die afspraken houden en binnen een vooraf
afgesproken termijnen besluiten nemen.
Doen wat móet gebeuren is de aanpak van Randstad Urgent.
Om meters te maken en vertraging van projecten te voorkomen, gaat de
bestuurlijke cultuur van stroperigheid en jarenlange ongelimiteerde
uitloop van besluitvorming op de schop.
Het gaat om doorzetten. Er is een selectie gemaakt van een beperkt
aantal projecten, zodat alle energie zich kan richten op een snel
resultaat. Daarbij wordt gekeken naar de onderlinge samenhang, want
het uiteindelijke doel is om toe te werken naar één Randstad.
Dat klinkt ontzettend voortvarend en het is nog te vroeg om te kunnen
zeggen of de vernieuwende aanpak in de Randstad gaat werken.
Maar op dit moment ben ik optimistisch als ik de eerste resultaten
zie.
Het eerste wapenfeit is de wegverbreding van het traject tussen
Schiphol, Amsterdam en Almere en de natuurverbetering die hieraan
gekoppeld is. Hiermee hebben de betrokken bestuurders een belangrijke
doorbraak in een lang slepende kwestie bereikt.
Ten tweede zijn de zwakke schakels in de kust versneld aangepakt.
Ten derde gaat het kabinet honderden miljoenen euro´s investeren in de
verbetering van het openbaar vervoer in de Randstad.
Dames en heren, in 1935 was er een Plan van de Arbeid, om de enorme
problemen van die tijd aan te pakken.
Er was zelfs een lied en dat begon met: "Het moet, het kan, dit is het
plan...."
Bij u vandaag geldt: het moet, het kan, dit is het praktijkboek.
U wilt wat bereiken en Nederland mooier en beter maken. Hierbij moeten
we de inhoud voor ogen houden.
Blijf doen wat u deed, in elkaars keuken kijken, elkaars positie leren
kennen en begrijpen.
En vergeet de bestuurders niet, die willen wel maar weten het soms
niet.
Naar boven
---
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties