* dinsdag 18 december 13.45 uur
Sebastian Reyn
Atlantis lost: The American experience with De Gaulle, 1958-1969
Faculteit: Letteren
Promotor: prof.dr. H.L. Wesseling
Geschiedkundigen en politicologen hebben ruime aandacht gegeven
aan De Gaulles markante buitenlandse politiek van 1958 tot 1969.
Dat geldt niet voor de vaak felle reacties op deze politiek.
Vooral de reikwijdte van het Amerikaans-Franse debat tussen 1958
en 1969 over de toekomst van Europa en van de transatlantische
relatie overtrof die van welk debat tussen bondgenoten ook. Op
grond van uitvoerig bronnenonderzoek in Amerikaanse presidentiële
archieven heeft Sebastian Reyn in zijn proefschrift Atlantis Lost
de reacties in de Verenigde Staten op De Gaulle geanalyseerd.
Reyn stelt vast dat niet kan worden gesproken van één Amerikaanse
reactie. Belangrijk voor de verklaring van de verschillen in de
reacties is de vraag naar de buitenlandspolitieke overtuigingen
van de Amerikanen zelf. De Gaulle was een bij uitstek conservatief
staatsman en dreigde alleen al om die reden in conflict te komen
met de liberaal geïnspireerde regeringen-Kennedy en -Johnson. De
regeringen-Eisenhower en vooral -Nixon hadden door hun
conservatieve signatuur minder moeite met De Gaulles politieke
uitgangspunten. Het Amerikaans-Franse conflict van de jaren zestig
over de transatlantische relatie is dus voor een deel te verklaren
uit de ideologische wrijving tussen een destijds van liberale
ideeën doordesemd Amerikaanse buitenlandse politiek en een Franse
buitenlandse politiek van conservatieve snit. De Amerikaanse
kritiek op De Gaulle hing voorts samen met de ambivalentie in de
verhouding tussen de Nieuwe en de Oude Wereld. De Fransman
belichaamde in de ogen van veel Amerikanen meer dan wie ook het
oude Europa dat verantwoordelijk werd gehouden voor twee
wereldoorlogen. De afwijzing van het gaullisme in de Verenigde
Staten was dan ook tevens een uiting van anti-Europeanisme en
zelfs van eurofobie.
Reyn concludeert ook dat De Gaulle zich weinig gelegen kon laten
liggen aan in Washington levende opvattingen. De Europese
bondgenoten waren over het algemeen niet van zins conflicten met
Frankrijk op de spits te drijven, mede gelet op de Franse positie
in de EEG. De opeenvolgende Amerikaanse presidenten bleven
bovendien streven naar een werkbare relatie met hun Franse
tegenpool. Hoewel de Amerikaanse verontwaardiging soms tot grote
hoogte steeg, toonde de Amerikaanse reactie op De Gaulles
buitenlandse politiek dan ook vooral de inschikkelijke kant van de
naoorlogse Amerikaanse hegemonie in West-Europa.
Wat de vraag naar de effecten van De Gaulle op de Amerikaanse
buitenlandse politiek betreft, neemt Reyn afstand van de gangbare
vaststelling dat er nauwelijks effecten waren. Veel Amerikaanse
initiatieven jegens Europa stonden in het teken van de wens de
invloed van het gaullisme in te perken; vooral beïnvloeding van de
Duitse politieke oriëntatie, die voortdurend vatbaar werd geacht
voor een nationalistische herleving, was hierbij van belang. Ook
dwong De Gaulle de Verenigde Staten zich te verzoenen met het
Franse kernwapenarsenaal en de ontwikkeling van de EEG in een
rivaliserend handelsblok. Tot slot heeft De Gaulle bijgedragen aan
een veranderende perceptie aan Amerikaanse kant met betrekking tot
de transatlantische relatie. Het idee van een steeds hechter
wordende Atlantische gemeenschap boette in de jaren zestig aan
zeggingskracht sterk in en maakte plaats voor een realistischer en
afstandelijker benadering van de Europese bondgenoten. In de
politieke strijd met De Gaulle raakte het zicht op Atlantis
verloren.
Sebastian Reyn is als adjuncthoofddirecteur algemene beleidszaken
werkzaam bij het ministerie van Defensie. Eerder schreef hij voor
de Atlantische Commissie een boek over de geschiedenis van de
Amerikaanse buitenlandse politiek: Allies or Aliens? George W.
Bush and the Transatlantic Crisis in American Perspective
(Zoetermeer: Atlantische Commissie, 2004)
In verband met de verbouwing in het Academiegebouw vinden de promoties
plaats in de Lokhorstkerk (Pieterskerkstraat)
Universiteit Leiden