Senternovem
17-12-2007 | Rotterdamse nieuwbouw vol met innovaties
In Rotterdam verschijnt momenteel één van de eerste projecten in
Nederland waarin restwarmtebenutting wordt gecombineerd met
warmtepompen en energieopslag. Maar er zitten nog veel meer technische
en functionele innovaties in. Het gaat bovendien om een project waarin
een marktpartij en een niet-marktpartij met elkaar samenwerken. "Al
vanaf het begin had iedereen de houding van: we komen er wel uit."
Arie Huisman, DWA Op de Kop van Zuid in Rotterdam wordt al jaren druk
gebouwd. Twee complexen die momenteel in aanbouw zijn, zijn een nieuwe
locatie van Hogeschool INHOLLAND en een multifunctioneel complex van
corporatie Stadswonen, met huurwoningen voor studenten en
afgestudeerden, en met commerciële voorzieningen. Voor de
energievoorziening van dit project zijn aan de betrokken partijen
forse subsidies toegezegd door de provincie Zuid-Holland en uit de
Unieke Kansen Regeling (UKR) van SenterNovem. Dat is niet voor niets.
Duurzaam
"In principe worden alle woningen en gebouwen op de Kop van Zuid
aangesloten op het stadsverwarmingsnet", vertelt Arie Huisman,
projectleider van DWA Installatie- en energieadvies. "Dat geldt ook
voor het nieuwe Citécomplex van Stadswonen. De corporatie wilde de
wooneenheden en de commerciële voorzieningen echter ook voorzien van
koeling, om alle gebruikers een optimaal comfort te bieden.
Aanvankelijk dacht men daarbij aan koudeopwekking met conventionele
koelmachines. Dat is echter verre van duurzaam. Toen heeft men ons
ingeschakeld voor een haalbaarheidsonderzoek naar alternatieven.
Daaruit kwam naar voren dat koudeopwekking met warmtepompen en warmte-
en koudeopslag in de bodem technisch haalbaar en veel energiezuiniger
zou zijn. De toegezegde subsidies maakten die oplossing ook financieel
haalbaar."
Arie Huisman, DWA
Doorslaggevend
Er was echter tevens een probleem. "Op de eigen grond van Cité was
onvoldoende ruimte voor het realiseren van een bronnensysteem. Er zijn
toen diverse overleggen geweest met buren, waarna uiteindelijk is
gekozen voor samenwerking met Hogeschool INHOLLAND, die duurzaamheid
eveneens hoog in het vaandel heeft staan. Het was wel meteen duidelijk
dat we ons hiermee allerlei juridische problemen op de hals haalden
met betrekking tot het eigendom van de installaties, de toedeling van
kosten en baten, het aangaan van langjarige verbindingen enzovoort.
Samenwerking tussen een marktpartij en een niet-marktpartij levert
extra complicaties op. Maar al vanaf het begin had iedereen de houding
van: hier komen we wel uit. Laten deze problemen geen reden zijn om
ons doel niet te bereiken. Die houding kom je lang niet altijd tegen
en is volgens mij doorslaggevend geweest voor het succes van het
energieproject."
Energieoptimalisatie
Het bronnensysteem wordt nu aangelegd op en in de grond en het gebouw
van INHOLLAND. Huisman: "Volgens berekening nemen beide partijen
ongeveer evenveel vermogen en energie af. Daarom is voorlopig de
afspraak gemaakt dat iedere partij de helft van de kosten betaalt. Als
achteraf blijkt dat deze verdeelsleutel niet eerlijk is, zal een
correctie plaatsvinden." In het concept leveren de warmtepompen en de
energieopslag straks zowel de koude als de basislast van de
warmtevoorziening. Alleen de piek van de warmtebehoefte komt dan uit
het stadsverwarmingsnet. En er vindt nóg een energieoptimalisatie
plaats. Huisman: "Cité krijgt voor de basisverwarming en -koeling een
systeem van betonkernactivering. Daarbij wordt het beton van de
gebouwconstructie `s nachts `geladen' met koude en warmte. Dit beperkt
de benodigde capaciteit overdag. Die kan dan worden ingezet voor het
gebouw van INHOLLAND, waar de koeling en verwarming plaatsvindt met
inductie-units."
Cité-complex
Cité-complex
Comfort ID^®
Het bijzondere systeem voor de energievoorziening van beide complexen,
wordt aangevuld met bijzondere voorzieningen in de appartementen,
vertelt Jean Baptiste Benraad, directeur van Stadswonen: "Studenten en
jongeren gaan slordig om met energie. Als ze weggaan draaien maar
weinigen hun verwarming dicht. Nou voorzien wij sinds vorig jaar
zoveel mogelijk van onze woningen van glasvezelkabel. In eerste
instantie was dat bedoeld om tegemoet te komen aan de wens van onze
huurders van snelle internetverbindingen en een zo groot mogelijke
vrijheid in de keuze voor telefoon, internet en tv. Maar glasvezel
biedt natuurlijk ook uitstekende mogelijkheden voor domotica. Zo zijn
we tot het concept gekomen dat we Comfort ID hebben gedoopt. De
ontwikkeling hiervan is in het verleden trouwens ook al door
SenterNovem ondersteund, maar dan uit een andere regeling dan de UKR.
Bij Comfort IDstuurt een I/O-bussensysteem, naast bijvoorbeeld een
huisalarmsysteem, het binnenklimaat en de luchtverversing aan, op
basis van aanwezigheidsdetectie. Het systeem houdt tevens continu het
energieverbruik bij. Dat kunnen we aflezen op afstand, maar de
resultaten verschijnen ook online op de persoonlijke webpagina van de
huurder. Die kan op deze manier dag en nacht zien hoe zijn
energiegebruik zich ontwikkelt en of hij te veel of te weinig vooruit
betaalt. Hiermee denken we huurders te stimuleren om zuinig te zijn."
Meerwaarde
Het Comfort ID-systeem werkt in principe automatisch, maar is ook nog
door de gebruiker zelf te regelen. Benraad: "Als iemand stil zit te
studeren, kan de verwarming automatisch uitgaan. Dat moet je kunnen
beïnvloeden. Daarnaast bekijken we de mogelijkheden om de verwarming
op afstand te bedienen. Een huurder kan dan een half uur voordat hij
thuiskomt de verwarming vast aanzetten vanaf een computer of met zijn
mobieltje."Met al dit soort toepassingen biedt Comfort ID huurders een
optimaal comfort en een optimale hoeveelheid informatie, zonder enige
meerkosten. "Je zou ook alle woningen een eigen aansluiting van het
energiebedrijf kunnen geven, maar dat is veel duurder en dan biedt je
geen enkele meerwaarde."
UKR-project 'Thermodynamica in transitie, toekomst wordt
werkelijkheid'
Partners
Woningcorporatie Stadswonen, Hogeschool INHOLLAND, Provincie
Zuid-Holland, gemeente Rotterdam, Deerns Raadgevende Ingenieurs BV en
DWA installatie- en energieadvies BV
Looptijd
medio 2006 - september 2009
Subsidie-onderdelen
Restwarmtebenutting in combinatie met energieopslag en warmtepompen,
betonkernactivering als duurzaam afgiftesysteem in Cité-complex en
domotica (Comfort ID) in de studentenhuisvesting
Projectnummer
UKR03015