Directie Juridische Zaken
De Voorzitter van Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA DEN HAAG
uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum
TRCJZ/2007/3885 december 2007
14
onderwerp doorkiesnummer bijlagen
Handhaving verordening (EG)
nr. 1/2005; ketting en keten
Geachte Voorzitter,
1. Aanleiding
In het debat met de Tweede Kamer van 12 september 2007 inzake internationale
varkenstransporten1 heb ik u toegezegd de Kamer te zullen inlichten over wanneer welke
sancties worden toegepast ten aanzien van overtredingen van de Europese
dierenwelzijnsregelgeving met betrekking tot het transport van dieren. Deze brief dient
ter invulling van die toezegging. Daarbij is eveneens onderzocht welke mogelijkheden er
zijn om een wegvervoermiddel "aan de ketting te leggen" en in hoeverre ook andere
partijen via ketenaansprakelijkheid aangesproken kunnen worden op de naleving van de
verordening.
2. Handhavingsinstrumentarium
De bepalingen omtrent de bescherming van het dierenwelzijn tijdens vervoer zijn
opgenomen in de Europese verordening inzake de bescherming van dieren tijdens
vervoer2 (hierna: de verordening).
Deze bepalingen zijn gericht op de bescherming van het dierenwelzijn tijdens vervoer. Ten
aanzien van het vervoer van dieren gelden ook regels in het kader van de bestrijding van
dierziekten en in het kader van de openbare veiligheid op de rijkswegen. Daar is in deze
brief niet naar gekeken.
De verordening is slechts van toepassing op vervoer in het kader van een economische
activiteit. Vervoer van een huisdier door zijn particuliere eigenaar is in principe buiten het
toepassingsgebied gelaten. Vervoer rechtstreeks naar een diergeneeskundige inrichting
op aanwijzing van een dierenarts is eveneens uitgesloten.
Overtredingen van de bepalingen van de verordening zijn strafbaar op grond van artikel 9
van de Regeling dierenvervoer 2007. Deze strafbare gedragingen worden aangemerkt als
economische delicten in de zin van de Wet op de Economische delicten (WED).3
De maximale straf voor overtreding van de verordening is in beginsel zes maanden
hechtenis of een boete tot een hoogte van 16.750,-. Wanneer sprake is van groot
1 Handeling II 2007-2008, nr. 95
2 Verordening (EG) nr. 1/2005 inzake bescherming van dieren tijdens vervoer.
3 Artikel 1, onderdeel 4°, van de WED in samenhang met artikel 59a van de Gezondheids-
en Welzijnswet voor Dieren.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
14 december 2007 TRCJZ/2007/3885 2
economisch gewin dat met de overtreding verkregen is, kan een boete tot een maximum
van 67.000,- worden opgelegd.
Tot slot kan, wanneer de dader een rechtspersoon betreft, waartegen met de gestelde
strafmaxima geen afschrikwekkend effect wordt verwacht, de strafrechter beslissen een
boete op te leggen tot het maximum van 670.000,-.
De opsporingsambtenaren van de Algemene Inspectiedienst (AID) zijn belast met het
opsporen van overtredingen van de verordening. Het Openbaar Ministerie beslist over de
vervolging van een delict. Daarbij wordt onder andere gebruik gemaakt van de Richtlijn
voor Strafvordering Regelgeving Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
(stcrt. 2007, nr. 74).
De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit beschikt voorts over de
bevoegdheid om bestuurlijke maatregelen op te leggen. Deze maatregelen zijn gericht op
het beëindigen van een overtreding of het herstellen van gebreken conform de
verordening. De uitvoering van die bevoegdheden is gemandateerd aan de ambtenaren
van de AID en de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA).
De maatregelen kunnen behelzen dat ter plekke een ongeschikte chauffeur wordt
vervangen of de gebreken aan een wagen worden gerepareerd. Voorts kan een maatregel
inhouden dat een gebrekkige wagen vervangen wordt door een geschikte wagen of dat
dieren met zo min mogelijk oponthoud worden vervoerd naar geschikte huisvesting met
adequate verzorging.
Indien de betrokkene geen gehoor geeft aan de maatregel, kan de naleving van de
maatregel worden afgedwongen door middel van een last onder dwangsom of
bestuursdwang.
Wanneer wordt geconstateerd dat een vervoermiddel niet langer voldoet aan de
voorwaarde waaronder een certificaat van goedkeuring voor dat vervoermiddel is
verstrekt (het vervoermiddel is bijvoorbeeld sindsdien aangepast), kan ter plekke het
certificaat worden ingetrokken. Hetzelfde geldt voor een getuigschrift van
vakbekwaamheid wanneer de gedragingen van de houder van het getuigschrift daartoe
aanleiding geven.
Tot slot kan worden besloten om een last op te leggen tot herstel van de strafbare situatie
binnen een bepaalde periode, om aanvullende controles uit te voeren bij de betrokken
vervoerder of om over te gaan tot het schorsen of intrekken van vergunningen van de
betrokken vervoerder.
Het intrekken van een vergunning kan ingrijpende gevolgen hebben voor een bedrijf,
zeker wanneer het een bedrijf betreft met meerdere chauffeurs en wagens. Ten behoeve
van een zorgvuldige en transparante inzet van de bevoegdheid tot schorsen of intrekken
van vergunningen zijn beleidsregels opgesteld in de Beleidsregels dierenwelzijn
(Stcrt 2001, nr. 243). Die beleidsregels houden onder andere in dat bij herhaalde
overtredingen door de vergunninghouder, de vergunning na twee waarschuwingen
binnen een periode van vier jaar, bij de derde overtreding wordt geschorst of ingetrokken.
Ingeval van gebreken die het dierenwelzijn ernstige in gevaar brengen kan de VWA voorts
beslissen om direct over te gaan tot het schorsen of intrekken van de vergunning.
De verordening bevat overigens ook een grondslag om aanvraag voor een vergunning te
weigeren indien de vervoerder in de drie jaar voorafgaand aan de aanvraag bij rechtelijke
uitspraak veroordeeld is geweest voor ernstige vergrijpen tegen de bescherming van
dieren.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
14 december 2007 TRCJZ/2007/3885 3
Constatering van bevoegde autoriteiten van andere lidstaten
Het vervoer van dieren reikt in veel gevallen over de grenzen heen met de plaats van
bestemming in een andere lidstaat. Wanneer de bevoegde autoriteit van een andere
lidstaat een overtreding constateert tijdens het transport of bij de plaats van bestemming,
is deze verplicht dat zo snel mogelijk te melden aan de bevoegde autoriteiten van de
lidstaat waar de vervoerder is gevestigd. Die melding moet plaatsvinden ongeacht de
vraag of de lidstaat waar het gebrek is geconstateerd, het strafbare feit vervolgt of niet.
Officiële meldingen van overtredingen door andere lidstaten worden verzameld bij de
VWA. Deze kan naar aanleiding daarvan besluiten om stappen te ondernemen tegen de
overtreder. Daarvoor kan de VWA gebruik maken van de bevoegdheden om maatregelen
op te leggen zoals die hierboven zijn genoemd. Daarnaast kan de VWA beslissen om een
zaak over te dragen aan de AID ten behoeve van strafrechtelijke vervolging.
3. Ketenaansprakelijkheid
Het toezicht van de bevoegde autoriteiten van de lidstaten op de naleving van de
verordening ontslaat het transportbedrijfsleven niet van zijn eigen verantwoordelijkheid
om de dieren die het vervoert te beschermen tegen onnodig leed of waarschijnlijk letsel
tijdens het transport. De verordening legt die verantwoordelijkheid echter niet alleen bij
de vervoerder en de chauffeur.
De verordening beoogt de bescherming van het welzijn van dieren tijdens vervoer door de
keten heen te borgen.4 Vanuit dat uitgangspunt worden ook verplichtingen neergelegd bij
de houders van de betrokken dieren en bij de exploitanten van verzamelcentra.
De houder van dieren is verplicht tijdens het vertrek of bij aankomst van dieren te
controleren of de voorschriften van de verordening worden nageleefd. Deze verplichting
geldt logischerwijs als de houder tevens de vervoerder of opdrachtgever is voor het
transport, maar de verordening legt die verplichting ook op aan de houders die de dieren
slechts afgeven op de plaats van vertrek of in ontvangst nemen bij de plaats van
aankomst. Bij transporten waarvoor het opstellen van een reisjournaal verplicht is gesteld,
dient de ontvangende partij het reisjournaal na controle mede te ondertekenen.
Dieren die worden ondergebracht op een verzamelcentrum, vallen mede onder
verantwoordelijkheid van de exploitant van dat verzamelcentrum. De exploitanten zijn
verantwoordelijk voor de behandeling van de dieren tijdens het verblijf op hun bedrijf. De
verordening legt verschillende verplichtingen op aan de exploitanten, die zich richten op
het faciliteren van de benodigde middelen op locatie om de bescherming van de dieren te
borgen.
Op grond van de verordening zijn er dus voldoende mogelijkheden om ook de schakels
die zijdelings met het transport te maken hebben, verantwoordelijk te stellen voor de
behandeling van de dieren. Uitgangspunt blijft daarbij wel dat de aangesprokene naar
redelijkheid en billijkheid aansprakelijk kan worden gehouden voor de overtreding.
4. Het aan de ketting leggen van wagens
"Het aan de ketting leggen van wagens" wordt in deze brief geïnterpreteerd als de
mogelijkheid om wegvervoermiddelen direct van de weg te halen of voor langere periode
van de weg te weren, wanneer het vervoermiddel conform de verordening niet geschikt is
voor transport van dieren.
4 Zie overweging 16 bij Verordening (EG) nr. 1/2005.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
14 december 2007 TRCJZ/2007/3885 4
Voor bepaalde vormen van transport5 is op grond van de verordening een certificaat van
goedkeuring voor het te gebruiken vervoermiddel vereist. In dat geval zal een wagen niet
ingezet kunnen worden dan nadat de wagen door de RDW gekeurd en gecertificeerd is.
De VWA controleert deze transporten voor vertrek op onder andere de aanwezigheid van
dat certificaat. Zonder certificaat zal de wagen geen toestemming kunnen krijgen om te
vertrekken.
Wordt tijdens een controle op de plaats van vertrek of tijdens het transport geconstateerd
dat er wel een certificaat voor de wagen is, maar dat de wagen niet langer voldoet aan de
voorwaarde waaronder dat certificaat is verleend, dan zal het certificaat ingenomen
worden en kan de wagen niet meer gebruikt worden voor het betreffende transport.
Ten aanzien van alle transporten geldt dat een wegvervoermiddel dat tijdens transport
van dieren wordt gecontroleerd, en dat niet blijkt te voldoen aan de verordening, de
controlerende instantie ter plekke vervanging van de wagen kan gelasten. Het transport
wordt dan niet meer voortgezet in de betrokken wagen.
Op basis van een geconstateerde overtreding kunnen tenslotte de VWA of de AID ook
beslissen een last op te leggen aan de vervoerder waar de wagen aan toebehoort, om de
wagen te laten repareren alvorens de wagen opnieuw wordt ingezet voor het transport
met dieren. Daarmee kunnen wagens van de weg geweerd worden zolang zij niet geschikt
zijn voor transport van dieren.
Algemeen uitgangspunt is dat het gebruik van een wagen niet geweerd kan worden als de
wagen voldoet aan de technische voorschriften van de verordening.
Het bij wijze van bestraffing ontnemen van de wagen aan de eigenaar is geen optie. De
overheid heeft geen bevoegdheid om een straf of maatregel van die aard op te leggen.
De wetgeving legt die bevoegdheid expliciet bij de rechter. In alle gevallen gelden
daarvoor strikte eisen van proportionaliteit. Daarbij speelt een belangrijke rol dat een
wagen gerepareerd kan worden en geschikt kan worden gemaakt conform de
verordening.
DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN
VOEDSELKWALITEIT
G. Verburg
5 Transport van onder andere runderen, varkens, geiten en schapen voor duur langer dan
8 uur.
---- --