Universiteit Maastricht
Persbericht
12 december 2007
NB op de inhoud van dit persbericht en de oratietekst rust een embargo tot vrijdag 14 december, 16.30 uur
Oratie prof.dr. Fons Coomans: Over Nationale Grenzen Heen
Territoriale benadering van mensenrechten is achterhaald
In deze tijd van globalisering dreigt een vacuüm te ontstaan op het gebied van de mensenrechtenbescherming. Verdragen ter bescherming van de rechten van de mens zijn in het verleden opgesteld vanuit de veronderstelling dat de verplichtingen van staten zich beperken tot het eigen grondgebied. Nu staten in toenemende mate buiten hun landsgrenzen optreden wordt de vraag relevant welke verplichtingen zij hebben als hun handelen effecten heeft op rechten van mensen over landsgrenzen heen. In zijn oratie vraagt prof.dr. Fons Coomans zich af of vanuit een perspectief van globalisering de territoriale begrenzing van mensenrechtenverplichtingen niet een achterhaalde notie is. Professor Coomans, coördinator van het Centrum voor de Rechten van de Mens van de Universiteit van Maastricht, spreekt zijn inaugurele rede uit op vrijdag 14 december. Daarmee aanvaardt hij de UNESCO-leerstoel Human Rights and Peace.
Voorbeelden als de behandeling van Irakese gevangenen door Amerikaanse militairen in de Abu Graib gevangenis in Bagdad hebben veel aandacht gekregen in de media en de juridische wetenschap. Zijn Westerse staten echter ook gebonden aan mensenrechtenverdragen indien zij ontwikkelingshulp verlenen aan Derde Wereldlanden die negatieve gevolgen heeft voor de leefsituatie van lokale bewoners van de ontvangende land? Heeft een donorland een mensenrechtelijke verplichting het recht op huisvesting van de inheemse inwoners niet te schenden, bijvoorbeeld bij de bouw, met donorgelden, van een dam in een rivier, waardoor een inheemse bevolkingsgroep gedwongen wordt huizen en land te verlaten? In de oratie worden ook andere voorbeelden besproken waarin het recht op gezondheid, voedsel, arbeid en een behoorlijke levensstandaard in het geding zijn. In zijn oratie benadrukt prof. Coomans het belang van de erkenning door Westerse staten van de effecten die internationale economische betrekkingen en internationale samenwerking hebben op de bevolking van ontwikkelingslanden in termen van mensenrechten(schendingen). Als gevolg van de betrokkenheid van Westerse regeringen daarbij, kunnen mensenrechtenverdragen waaraan een land als Nederland is gebonden, extraterritoriaal van toepassing zijn. Op deze wijze kan een dreigend vacuüm op het gebied van de bescherming van de rechten van de mens worden voorkomen.
De extraterritoriale toepassing van mensenrechtenverdragen inzake sociale, economische en culturele rechten is nog een relatief onontgonnen gebied. In de rede worden een aantal vraagstukken en gedachten gepresenteerd die van belang zijn om het gebied verder in kaart te brengen en te ontwikkelen. De juridische wetenschap kan een belangrijke bijdrage leveren aan het tot stand brengen van een mensenrechtelijk normatief kader voor het extraterritoriale optreden van staten. Het Centrum voor de Rechten van de Mens van de Universiteit van Maastricht neemt in dit verband deel aan een onlangs gestart internationaal onderzoeksproject op dit terrein. Ten behoeve van dit project is een consortium in het leven geroepen van onderzoeksinstellingen en niet-gouvernementele mensenrechtenorganisaties. Het voortouw wordt genomen door de Universiteit Maastricht (Centrum voor de Rechten van de Mens), de Universiteiten van Lancaster (Engeland), Abo/Turku (Finland) en North Carolina (VS), alsmede FIAN en de Internationale Commissie van Juristen. Aan de hand van case studies zal worden onderzocht wat de kenmerken zijn van het extraterritoriale optreden van staten. Deze kenmerken zullen in termen van mensenrechtenverplichtingen en schendingen worden geduid. Vervolgens zullen de uitkomsten van de case studies dienen als input voor een conferentie van deskundigen die tot doel heeft richtlijnen voor staten op te stellen voor hun extraterritoriaal handelen en nalaten in bilaterale en multilaterale fora. Deze conferentie zal in 2010 in Maastricht plaatsvinden.
Deze UNESCO Leerstoel op het gebied van de rechten van de mens vindt zijn oorsprong in het UNESCO/UNITWIN programma dat er op is gericht de samenwerking op het gebied van onderwijs en onderzoek tussen instellingen voor hoger onderwijs uit het Noorden en het Zuiden te bevorderen. Wereldwijd zijn er 630 leerstoelen op alle gebieden van wetenschap, waarvan zo n 60 op het terrein van mensenrechten en vrede. De Leerstoel aan de Universiteit van Maastricht richt zich met name op onderwijs en onderzoek inzake de bescherming van sociale, economische en culturele rechten en is de eerste aan de UM. In Nederland is er nog één andere UNESCO-leerstoel; aan de Universiteit Utrecht bestaat een wisselleerstoel Rechten van de Mens met als aandachtsgebied Latijns Amerika.
Noot voor de pers:
Voor de volledige oratietekst kunt u contact opnemen met Caroline Roulaux, tel. 043 388 5229, e-mail
De afdeling Communicatie & Relatiebeheer van de UM is bereikbaar via 043 388 5222, e-mail
Zie ook het Research Magazine voor meer interessant onderzoek aan de UM:
Maastricht University
Maastricht University is a Dutch university with a strong European and international outlook. Cherishing and stimulating talented people and creating opportunities for innovative education and research relevant to society s needs are core values of Maastricht University.
Universiteit Maastricht